Της Νικολίνας Κουλούρη,
Στη διάρκεια της εξελικτικής πορείας του ανθρώπου, ειδικότερα στη μετάβαση από τα παιδικά χρόνια στα εφηβικά, φτάνει η στιγμή της συνάντησης της παιδικής αθωότητας με την εσωτερική διέγερση, η οποία βγαίνει σταδιακά στην επιφάνεια και προκαλεί μία τρικυμία, ένα ταραχώδες ταξίδι. Το ταξίδι της προσωπικής ανακάλυψης χαρακτηρίζεται από μία «μεθυστική» γοητεία, η οποία εύκολα δύναται να παρασύρει τον οποιοδήποτε σε μία σκοτεινή άβυσσο, άγνωστης καταλήξεως. Η έντονη επιθυμία για αυτονομία παρασύρει τα νέα παιδιά σε λανθασμένα «μονοπάτια», τα οποία μπορούν να θέσουν σε σοβαρό κίνδυνο την ακεραιότητά τους, γεγονός που δεν είναι εύκολο να αντιληφθούν και να ακούσουν από μεγαλύτερούς τους, αφού πάνω στην αμάθειά τους και τον παρορμητισμό που τους χαρακτηρίζει, πράττουν με βάση τη δική τους βούληση και, εν αγνοία κινδύνου, πιστεύοντας ότι είναι αλώβητοι ενάντια σε όλους τους κινδύνους.
Ας μην ξεχνάμε πως πρόσφατα η χώρα μας έχασε ένα νέο κορίτσι, ένα κορίτσι που έμεινε με ανεκπλήρωτα όνειρα, ένα κορίτσι μόλις δεκαέξι ετών, το οποίο η οικογένεια του θα θρηνεί εφ’ όρου ζωής, χάρη σε ένα ατόπημα, μία επιπολαιότητα που «νίκησε» τη λογική και την οδήγησε στη χρήση ναρκωτικών, οδηγώντας την σε κωματώδη κατάσταση και δυστυχώς σε ένα τραγικό τέλος της σύντομης ζωής της. Φυσικά, δεν αναφέρομαι αποκλειστικά στη χρήση ουσιών που μπορεί κανείς να καταναλώνει, να εισπνέει ή να εγχέει, όμως, το προαναφερθέν περιστατικό αποτελεί το πλέον αποδεικτικό στοιχείο σχετικά με το ότι οι νέοι τείνουν σε επικίνδυνα «μονοπάτια», λόγω της προσωρινής αδρεναλίνης και αίσθησης ελευθερίας που αυτά προσφέρουν. Αυτά είναι που κατονομάζουμε με τον όρο εξάρτηση ή εθισμός.
Σημαντικό για την αφομοίωση του όρου είναι να αντιληφθεί κανείς πως μία εξάρτηση δεν αφορά ολοκληρωτικά την προσήλωση σε μία ουσία, αλλά μπορεί να αφορά μία συμπεριφορά ή ακόμα και τη στάση που διατηρεί απέναντι σε έναν άνθρωπο. Στο φάσμα αυτό, συμπεριλαμβάνεται μια πληθώρα συμπεριφορών και δραστηριοτήτων, πολλές εκ των οποίων φαίνονται να είναι ακίνδυνες, ωστόσο ελλοχεύουν πολλούς κινδύνους, οι οποίοι με «γυμνό μάτι» δεν είναι διακριτοί. Πάσης φύσεως εθισμός πρέπει να εντοπίζεται όσο το δυνατόν νωρίτερα, ώστε αν όχι ο ίδιος ο «εξαρτημένος», τότε ο περίγυρος του, να τον βοηθήσει να αναγνωρίσει μέσω της αυτοκριτικής τόσο το πρόβλημα του όσο και την επιτακτική ανάγκη εύρεσης λύσης, προκειμένου να επανέλθει σε μία ισορροπία.
Μία άκρως ενδιαφέρουσα έρευνα, η οποία διεξήχθη από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας (Ε.Π.Ι.Ψ.Υ.) το 2019, ανέδειξε σημαντικά τον αριθμό των μαθητών που έχουν δοκιμάσει ή συστηματοποιήσει ένα μοτίβο εξάρτησης. Το δείγμα που αξιοποιήθηκε αποτελούνταν από 17.733 μαθητές, ηλικίας 16-18 ετών, μαθητές, δηλαδή, Λυκείου και το ποσοστό αποδείχθηκε υψηλό για όλες τις κατηγορίες που μελετήθηκαν. Μέσα από τα πορίσματα της ερευνητικής ομάδας κυρίαρχη εξάρτηση των νέων αποτελεί το κάπνισμα. Στη χώρα μας φαίνεται πως το 43,4% των νέων 16-18 έχουν δοκιμάσει τσιγάρο έστω μία φορά και το 14.7% έχει εντάξει το κάπνισμα στις καθημερινές του συνήθειες. Μάλιστα, πολλοί από αυτούς έχουν καταφύγει σε χρήση «εναλλακτικών» μορφών καπνίσματος, όπως είναι το θερμαινόμενο και το ηλεκτρονικό. Παρά το γεγονός ότι τα Ελληνόπουλα έχουν πολύ πιο εύκολη πρόσβαση στην προμήθεια καπνιστικών προϊόντων, το Πανελλαδικό ποσοστό είναι χαμηλότερο συγκριτικά με το αντίστοιχο του μέσου όρου της Ευρώπης.
Το αντίθετο φαίνεται να ισχύει για την κατανάλωση αλκοόλ, αφού στη συγκεκριμένη κατηγορία το ποσοστό αυτών που έχουν καταναλώσει αλκοόλ έστω μία φορά «αγγίζει» το απόλυτο. Ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι ανήλικοι έχουν καταναλώσει ακόμη και μεγάλη ποσότητα οινοπνευματωδών ποτών, ενώ δεν πληρούν το κατώτατο ηλικιακό όριο που ισχύει στην Ελλάδα. Όσον αφορά τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, καθώς και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τόσο τις καθημερινές (35.3%) όσο και τα Σαββατοκύριακα (58.7%) υπάρχει έντονη ενασχόληση. Πρέπει να τονιστεί ότι τα ποσοστά σε σχέση με το 2015 παρουσιάζονται αυξημένα, όμως, σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο η Ελλάδα παρουσιάζει μικρότερα ποσοστά προσκόλλησης σε οθόνη.
Τέλος, η προαναφερθείσα ηλικιακή ομάδα δείχνει έντονο ενδιαφέρον στον στοιχηματισμό χρημάτων, κυρίως το ανδρικό φύλο, σε ποσοστό περίπου 38%. Κάποιοι από αυτούς φαίνεται να τοποθετούν ακόμα και μεγάλα ποσά σε εβδομαδιαία βάση, ενώ δεν είναι και λίγα τα περιστατικά των νέων που εξαρτώνται παθολογικά, εξαιτίας αυτής της δραστηριότητας. Παρά το γεγονός ότι ο στοιχηματισμός έχει ηλικιακό όριο, όπως αντίστοιχα και το αλκοόλ, η χώρα μας βρίσκεται στην κορυφαία θέση στοιχηματισμού σε σύγκριση με όσες χώρες συμμετείχαν στην έρευνα (35 χώρες).
Σκεπτόμενοι όλα τα παραπάνω, η κατανόηση —σε πρώτο βαθμό— και, ακολούθως, η αντιμετώπιση του εθισμού των εφήβων, αποτελεί μία βασικότατη ανάγκη για την καλλιέργεια μίας πιο ανθεκτικής και υγιούς γενιάς. Η περιπλοκότητα του ζητήματος και των παραγόντων που «ωθούν» ένα νέο άτομο σε συμπεριφοριστικές εξαρτήσεις ή κατάχρηση ουσιών αποδεικνύουν ότι η προσέγγιση πρέπει να είναι πολύπλευρη. Φορείς όπως είναι η εκπαίδευση, η πρόσβαση σε συστήματα υποστήριξης, αλλά και η ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ του νέου και του κοινωνικού περίγυρου, παραθέτουν το κίνητρο στο παιδί να κάνει συνειδητές επιλογές και, πόσο μάλλον, να αναζητήσει βοήθεια, όταν θα αισθανθεί την ανάγκη στήριξης από κάποιον τρίτο.
Αναγνωρίζοντας, λοιπόν, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν και αυτοί στην καθημερινή ζωή, η προσφορά της κατάλληλης καθοδήγησης είναι κάτι περισσότερο από θεμιτή. Έτσι, χτίζοντας μια σχέση εμπιστοσύνης με γερά θεμέλια, θα ανοιχθεί ο δρόμος για ένα πιο ελπιδοφόρο μέλλον σε συνολικό επίπεδο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Βύρωνας: Πέθανε η 16χρονη που ήταν σε κώμα μετά από χρήση «κοκτέιλ» ναρκωτικών, protothema.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Αποτελέσματα της Πανελλήνιας έρευνας του ΕΠΙΨΥ στο σχολικό πληθυσμό για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές, socialpolicy.gr. Διαθέσιμο εδώ
