Του Ευγενίου Ακαρίδη,
Η ιστορία βρίσκεται, στην εποχή μας, σε μια ιδιαίτερη θέση. Οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν θεωρητικά τη σημασία της, ελάχιστοι, όμως, επιλέγουν να ασχοληθούν σε οποιονδήποτε βαθμό μαζί της. Για την πλειονότητα είναι μια επιστήμη βαρετή, με «στεγνά» κείμενα και κανένα ίχνος διαδραστικότητας ή ικανότητας να αλλάξει το σήμερα και το αύριο. Συχνά, χρειάζεται, λοιπόν, ένα έναυσμα ο οποιοσδήποτε, για να συνειδητοποιήσει πόσα ενδιαφέροντα γεγονότα κρύβονται στη συλλογική εμπειρία της ανθρωπότητας, κάτι να του κινήσει το ενδιαφέρον για μια περίοδο, έναν τόπο, ένα συμβάν. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο «Ναός της Αντζελίνα Τζολί» ή αλλιώς “Τomb Raider Temple”.
Ο βουδιστικός αυτός ναός έλαβε αυτό το ψευδώνυμο το 2001, όταν κυκλοφόρησε η ταινία “Lara Croft: Tomb Raider”. Εκεί, η πρωταγωνίστρια Αντζελίνα Τζολί στο ρόλο της πασίγνωστης πλέον Lara Croft, κόβει ένα γιασεμί και πέφτει μέσα στη γη κάτω από το ναό. Το πραγματικό όνομα του ναού, όταν κτίστηκε, ήταν Ραζαβιχάρα, δηλαδή «το Βασιλικό Μοναστήρι», ενώ σήμερα είναι γνωστό και ως Ta Prohm, που μεταφράζεται ελεύθερα ως «ο Πρόγονος Μπράχμα».
Σύμφωνα με τη στήλη του ναού που καταγράφει τα αρχικά στάδια της ιστορίας του, κτίστηκε το 1186 μ.Χ. από το βασιλιά Ζαγιαβαρμάν Ζ’ της Αυτοκρατορίας του Άνγκορ (πιο σωστά, Αυτοκρατορίας Χμερ) προς τιμήν της οικογένειάς του. Συγκεκριμένα, η κύρια εικόνα του ναού, το Πραζναπαραμιτά (η προσωποποίηση της σοφίας) βασίστηκε στην όψη της μητέρας του βασιλιά, ενώ οι συνοδευτικοί ναοί αφιερώθηκαν στο γκουρού και τους μεγαλύτερους αδερφούς του. Για τον πατέρα του θα έχτιζε διαφορετικό ναό 5 χρόνια αργότερα, στα πλαίσια ενός μακροχρόνιου και μακροσκοπικού προγράμματος κατασκευών που ξεκίνησε με το Ta Prohm.
Γνωρίζουμε πως, στη χρυσή του εποχή, τον ναό τον αποκαλούσαν σπίτι τους περισσότεροι από 12.500 άνθρωποι, ενώ στα κοντινά χωριά άλλοι 80.000 εργάζονταν, για να του παρέχουν υπηρεσίες και αγαθά. Καταγράφεται, επίσης, πως πέρασαν στην κατοχή του και πολλά αντικείμενα υψηλής αξίας, όπως μαργαριτάρια και ακριβά υφάσματα, καθώς και αμέτρητος πλούτος στη μορφή χρυσού. Όλα αυτά ήρθαν σε ένα τέλος μαζί με τον 15ο αιώνα μ.Χ. και την κατάκτηση της Αυτοκρατορίας Χμερ από το Βασίλειο της Αγιουτάγια. Ο ναός αφέθηκε στο έλεος της φύσης από τους νέους του άρχοντες, πιθανώς επειδή άνηκε, κυρίως, σε μια διαφορετική σχολή του βουδισμού από τη δική τους (Μαχαγιάνα αντί για Τεραβάντα).
Το Ta Prohm είναι ένας τυπικός «επίπεδος» ναός του Χμερ, σε αντίθεση με τους ναούς σε σχήμα πυραμίδας ή βουνού, που κοιτά προς την ανατολή. Το κεντρικό ιερό περιτριγυρίζεται από πέντε τοίχους, ενώ το εξωτερικό τείχος είναι αρκετά μεγάλο, για να προστατεύει μια πόλη αξιόλογου μεγέθους σε παλαιότερες εποχές. Σε συνδυασμό με τις βιβλιοθήκες και τα ειδικά κτήρια για χορεύτριες και προσκυνητές, ο ναός αυτός ξεχωρίζει ακόμα και σήμερα ως ο πιο μεγαλοπρεπής στην ευρύτερη περιοχή. Τέλος, πρέπει να αναφερθεί πως περιλαμβάνει λιγότερα από το αναμενόμενο ανάγλυφα, τα οποία, όμως, απεικονίζουν μια ποικιλία θεμάτων, από τη «Μεγάλη Αναχώρηση» του μελλοντικού Βούδα μέχρι και ένα ζώο, που στην ψευδοεπιστήμη θεωρείται πως αναπαριστά ένα στεγόσαυρο.
Σήμερα, τον εκθαμβωτικό αυτό ναό, καθώς και τις τεράστιες εκτάσεις για τις οποίες ήταν κάποτε υπεύθυνος, τις έχει επανακτήσει σε μεγάλο βαθμό η φύση. Καθώς, όμως, βρίσκεται στη λίστα της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, γίνονται σοβαρές προσπάθειες να διατηρηθεί στην παρούσα του κατάσταση. Υπάρχει, άλλωστε, κάτι το πολύ όμορφο στην εικόνα που δημιουργεί η σχέση αυτή της φύσης με την ιστορία του τόπου, η ανάμειξη της ζούγκλας με την κατασκευή των προγόνων μας.
Δεν είμαι απόλυτα σίγουρος αν κάποιος ντόπιος θα εκτιμούσε ιδιαίτερα να αναφέρεται κάποιος τουρίστας στο ναό αυτό που αποτελεί την ιστορία του τόπου του, ένα σύμβολο των πεποιθήσεών του, καθώς και μια ανάμνηση της καταγωγής του ως «Ναός της Αντζελίνα Τζολί». Μπορώ, όμως, τουλάχιστον να εκτιμήσω την ευκαιρία που έδωσε, το 2001, αυτή η ταινία στο Δυτικό κόσμο να μάθει, να ενδιαφερθεί γι’ αυτό το ναό και κατ’ επέκταση για την ιστορία της Καμπότζης, της Ινδοκίνας, του Βουδισμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- M. Freeman, C. Jacques (1999), Ancient Angkor, Λονδίνο: Thames & Hudson
- Angkor Wat (Full Episode) | Access 360 World Heritage, youtube.com, Διαθέσιμο εδώ
