Του Άρη Γλυκού,
Η ελληνική οικονομία, τα τελευταία χρόνια, έχει πραγματοποιήσει αλματώδη εξέλιξη στα μακροοικονομικά της και όχι μόνο στοιχεία, ακόμα και εν μέσω δυσχερών οικονομικών συνθηκών παγκοσμίως. Η πανδημία του Covid-19 επηρέασε ουσιαστικά την Ελλάδα, μια χώρα που βασίζεται σημαντικά στον τουρισμό, ενώ οι πόλεμοι που εξελίσσονται στον κόσμο και επηρεάζουν το κόστος της ενέργειας και των τροφίμων, τα δύο βασικότερα αγαθά για την καθημερινότητα όλων των ανθρώπων, καθιστούν την ήδη ταλαιπωρημένη οικονομία ιδιαίτερα ευάλωτη.
Οι κινήσεις θωρακισμού και εξέλιξης της οικονομίας που πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια από την Κυβέρνηση πέτυχαν τον σκοπό τους, παρ’ όλη την αβεβαιότητα στην παγκόσμια γεωπολιτική και οικονομική σκηνή. Δύο από τους τρεις σημαντικότερους οίκους αξιολόγησης στον κόσμο έχουν αναβαθμίσει την Ελλάδα στην επενδυτική βαθμίδα, ενώ το 2024 αναμένονται περαιτέρω αναβαθμίσεις που δεν θα αφορούν μόνο το ελληνικό αξιόχρεο, αλλά και την αγορά ως σύνολο.
Οι οίκοι αξιολόγησης αποτελούν εταιρείες που αξιολογούν την πιστοληπτική ικανότητα ατόμων, εταιρειών και κρατών, καθώς και χρεόγραφα που εκδίδονται από αυτές τις οικονομικές οντότητες. Οι κυριότερες εταιρείες είναι η Moody’s Investor Service, η οποία αποτελεί τον πρώτο οίκο αξιολόγησης που ιδρύθηκε, η Standard and Poor’s (S&P) και η Fitch Ratings, που έχουν επονομαστεί και ως “Big Three” («Τρεις Μεγάλοι»). Οι τρεις αυτές αμερικανικές εταιρείες, η γερμανική εταιρεία Scope Ratings και η καναδική εταιρεία DBRS Morningstar είναι οι μόνοι οίκοι αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας που έχουν αναγνωριστεί από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Από τις πέντε αυτές εταιρείες, οι τέσσερις έχουν ήδη αναβαθμίσει την Ελλάδα στην επενδυτική βαθμίδα, με τη Fitch Ratings να πραγματοποιεί την πιο πρόσφατη αναβάθμιση στις 2 Δεκέμβρη του 2023. Η Scope Ratings και η DBRS Morningstar αποτέλεσαν τις πρώτες εταιρείες που αναβάθμισαν την Ελλάδα στην επενδυτική βαθμίδα, τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο του 2023 αντίστοιχα (ωστόσο, η Scope Ratings αναγνωρίστηκε από την Ε.Κ.Τ. μετέπειτα). H Μοοdy’s αποτελεί τη μόνη εταιρεία που δεν έχει αναβαθμίσει την Ελλάδα στην επενδυτική βαθμίδα μέχρι στιγμής. Παρόλα αυτά, τον Σεπτέμβριο του 2023 ανέβασε την Ελλάδα δύο βαθμίδες, ένα επίπεδο χαμηλότερα από την επενδυτική βαθμίδα. Παρά το γεγονός ότι η εταιρεία είναι ιδιαίτερα συντηρητική στις αναλύσεις της, η σημαντική αυτή αναβάθμιση αποδεικνύει ότι παρατηρούν θετικές αλλαγές στην ελληνική οικονομία, αλλά και σωστές κινήσεις από την Κυβέρνηση. Επίσης, η S&P στις 20 Οκτώβρη του 2023 ανακοίνωσε την αναβάθμιση του ελληνικού αξιόχρεου στην επενδυτική βαθμίδα.
Καθοριστικό ρόλο για την αναβάθμιση από τους οίκους αξιολόγησης αποτέλεσε η επανεκλογή της Κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, η οποία επικύρωσε τη συνέχιση μιας σταθερής και συνετής δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής, που επηρέασε θετικά τα οικονομικά στοιχεία της χώρας, δημιουργώντας ένα κλίμα βεβαιότητας στην αγορά. Η αντιμετώπιση τόσο της πανδημίας, όσο και της ενεργειακής κρίσης και της αύξησης του πληθωρισμού που δημιουργήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία ενέπνευσε εμπιστοσύνη στους οίκους αξιολόγησης για την Κυβέρνηση.
Οι κινήσεις της Κυβέρνησης για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και για ψηφιοποίηση, σε συνδυασμό με το νέο φορολογικό νομοσχέδιο που εκτιμάται να προσθέσει € 600 εκατ. στα ταμεία του κράτους, αποτιμώνται θετικά. Τα μέτρα αυτά θα αυξήσουν τη φορολογική βάση, με αποτέλεσμα να υπάρχουν περισσότεροι διαθέσιμοι πόροι για το κράτος να διαθέσει είτε σε απαραίτητα επιδόματα είτε σε μακροπρόθεσμες επενδύσεις.
Παράλληλα με την πολιτική κατάσταση, οι εταιρείες αναδεικνύουν την ανάπτυξη του Α.Ε.Π. της χώρας μας ως καίριο παράγοντα για την αναβάθμιση, ενώ αναμένουν να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια σε επίπεδα της τάξεως του 2,2% ανά έτος κατά μέσο όρο, μέχρι και το 2027. H παραπάνω αναμενόμενη αύξηση του Α.Ε.Π. προέρχεται από την ανάλυση της Moody’s, ενώ η Fitch Ratings, στην πρόσφατη ανακοίνωσή της, αναμένει υψηλότερη ανάπτυξη για το 2023, αλλά και μέχρι το 2027 κατά μέσο όρο της τάξεως του 2,4%.
Ο τραπεζικός κλάδος που αναβαθμίστηκε από τους οίκους αξιολόγησης συντελεί και αυτός με τη σειρά του στην απόκτηση της επενδυτικής βαθμίδας. Οι ελληνικές τράπεζες αναβαθμίστηκαν σε όλους τους τομείς, με τη Eurobank και την Εθνική Τράπεζα να πρωτοστατούν, λαμβάνοντας επενδυτική βαθμίδα από τη Moody’s αναφορικά με τις καταθέσεις. Η μεγάλη σταθερότητα των τελευταίων χρόνων και η σταδιακή αποεπένδυση του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, που ολοκληρώνει το πρόγραμμά του, προσελκύοντας, παράλληλα, ξένους επενδυτές υψηλής ποιότητας για τις ελληνικές συστημικές τράπεζες, καθιστά τον τραπεζικό τομέα «καλολαδωμένο γρανάζι» της ελληνικής οικονομίας.
Ένας ακόμα τομέας που αναδείχθηκε στις πιο πρόσφατες αναλύσεις είναι αυτός του E.S.G. (Environmental, Social, Governance), που είναι ιδιαίτερα θετικός για την Ελλάδα, τοποθετώντας την υψηλότερα από τις περισσότερες χώρες του κόσμου. Ο νέος αυτός δείκτης στοχεύει στην ευαισθητοποίηση των εταιρειών σε σημαντικά κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα, ενώ οδηγεί και σε βελτίωση των εσωτερικών τρόπων οργάνωσης και λειτουργίας. Οι εταιρείες μεταμορφώνονται από αμιγώς οικονομικές μονάδες σε ενεργά μέλη της κοινωνίας.
Στις αναλύσεις των οίκων αξιολόγησης, τροχοπέδη για την αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας αποτελεί το υψηλό ποσοστό του χρέους ως προς το Α.Ε.Π. Συγκεκριμένα, η Fitch Ratings τόνισε ότι ο δείκτης αυτός είναι τρεις φορές μεγαλύτερος από τον μέσο όρο των υπόλοιπων χωρών στην ίδια βαθμίδα. Παρόλα αυτά, η συνεχής μείωση του ποσοστού αυτού είναι ενθαρρυντικό στοιχείο για την ελληνική οικονομία. Οι οίκοι αξιολόγησης αναμένουν μέχρι το 2027 να έχει μειωθεί το χρέος κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες και να φτάσει στο 140% του Α.Ε.Π., μια σημαντική μείωση από το υψηλό ποσοστό του 207% του Α.Ε.Π., εν μέσω της πανδημίας το 2020.
Σημαντικότερος κίνδυνος, λοιπόν, για την Ελλάδα αποτελεί η πιθανή αύξηση του ποσοστού χρέους προς το Α.Ε.Π., που μπορεί να προκληθεί από αυξημένες δημόσιες δαπάνες ή από δυσμενείς παγκόσμιες συνθήκες όπως μια κλιμάκωση του πολέμου στην Μέση Ανατολή. Τα ευμετάβλητα αυτά στοιχεία μπορούν, όμως, να αποτελέσουν και το έναυσμα για μια περαιτέρω αναβάθμιση, αν παρατηρηθεί μια αποκλιμάκωση των πολέμων και μια μεγαλύτερη του αναμενομένου ανάπτυξη της οικονομίας.
Η αναβάθμιση στην επενδυτική βαθμίδα αφορά το αξιόχρεο της Ελλάδας. Τώρα, όμως, έρχεται η σειρά του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών και της Κεφαλαιαγοράς να αναγνωριστούν ως «ώριμοι» συμμετέχοντες της παγκόσμιας οικονομικής σκηνής. Η αναβάθμιση από τους οίκους αξιολόγησης και το γενικότερο θετικό κλίμα για την ελληνική οικονομία ανοίγει διάπλατα τον δρόμο για την επιστροφή της Ελλάδας στις ανεπτυγμένες ή αλλιώς ώριμες οικονομίες του κόσμου μια δεκαετία αργότερα.
Η οικονομική κρίση της Ελλάδας επηρέασε, όπως ήταν αναμενόμενο, σημαντικά και το Χρηματιστήριο. Από το 2011 δεν τηρούσε τα απαραίτητα κριτήρια για να θεωρείται ανεπτυγμένη αγορά. Πιο συγκεκριμένα, δεν αξιοποιούνταν οι βέλτιστες τεχνικές και η χρηματιστηριακή αγορά δεν ήταν αρκετά μεγάλη. Τελικά, τον Νοέμβριο του 2013, ο διεθνής οίκος MSCI υποβάθμισε την ελληνική αγορά σε αναδυόμενη. Η υποβάθμιση αυτή αποτέλεσε απλά τη σφραγίδα επιβεβαίωσης για τις αγορές, αφού ήδη οι περισσότερες ελληνικές εταιρείες δεν κατείχαν τα χαρακτηριστικά που είναι απαραίτητα για να προσελκύσουν επενδυτές ώριμων αγορών, που επιζητούν κυρίως σταθερότητα.
Επομένως, στην αρχή η εξέλιξη αυτή θεωρήθηκε θετική, αφού θα αυξάνονταν τα κεφάλαια που κατευθύνονταν προς την ελληνική χρηματιστηριακή αγορά, καθώς για επενδυτές αναδυόμενων αγορών οι εταιρείες ήταν ιδιαίτερα ελκυστικές. Τα κεφάλαια, όμως, που κατευθύνονται σε αναδυόμενες αγορές είναι λιγότερα από τα κεφάλαια στις ανεπτυγμένες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η εξέλιξη αυτή να μειώσει μακροπρόθεσμα τα διαθέσιμα κεφάλαια προς επένδυση για την οικονομία, αλλά και το κύρος της ελληνικής χρηματιστηριακής αγοράς.
Η Ελληνική Κυβέρνηση, έχοντας αναγνωρίσει τη σημασία της επιστροφής της χώρας μας στις ανεπτυγμένες αγορές, στοχεύει μετά την επίτευξη της επενδυτικής βαθμίδας σε αυτήν την αναβάθμιση. Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου, προετοιμάζεται ένα πρόγραμμα που θα βελτιώσει τις λειτουργίες του Χρηματιστηρίου Αθηνών και θα το καταστήσει πιο ελκυστικό, ειδικά στους ξένους επενδυτές.
Καίριο ρόλο στην επίτευξη του στόχου αυτού θα επιτελέσει η αναβάθμιση του ρυθμιστικού και εποπτικού πλαισίου, καθιστώντας το πιο γρήγορο και αποτελεσματικό, ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος ασφάλειας από την πλευρά των επενδυτών, ενώ συζητήσεις γίνονται για την εύρεση ενός φορολογικού πλαισίου που θα ενθαρρύνει τις επενδύσεις στο ελληνικό χρηματιστήριο και στην ελληνική αγορά. Παράλληλα, αναζητάται πιο αποτελεσματική είσοδος επιχειρήσεων στην χρηματιστηριακή αγορά. Οι αλλαγές αυτές αναμένεται να βοηθήσουν στην προσέλκυση επενδυτών, αφού θα υπάρχουν ουσιαστικά κίνητρα για τους επενδυτές, όπως μεγαλύτερη ποικιλία εταιρειών και μεγαλύτερη ασφάλεια.
Το E.S.G., που αποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι από κάθε συζήτηση για τα οικονομικά, αναμένεται να προωθηθεί περαιτέρω από την Ελληνική Κυβέρνηση, ενώ θα αναδειχθούν και εναλλακτικές επενδυτικές ευκαιρίες μέσω των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Όλα τα παραπάνω, αν εφαρμοστούν ορθά, αναμφίβολα θα προσελκύσουν ακόμα περισσότερους θεσμικούς επενδυτές και κεφάλαια στην ελληνική οικονομία. Ενώ, το νέο πρόγραμμα για την καταπολέμηση του χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού στην Ελλάδα, με επιδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μπορεί να συντελέσει και στην αύξηση των εγχώριων κεφαλαίων που θα κατευθύνονται στο Χρηματιστήριο.
Αποκρυσταλλώνοντας τα παραπάνω, η αναβάθμιση του αξιόχρεου της Ελλάδας σε επενδυτική βαθμίδα αποτελεί μόνο το πρώτο βήμα για την επιστροφή της Ελλάδας σε μία σημαντική θέση τόσο μέσα στην Ευρωζώνη όσο και στην παγκόσμια οικονομία. Όμως, η διατήρηση της αναβάθμισης αυτής και η μετέπειτα ουσιαστική επίδραση στην καθημερινότητα των πολιτών θα επέλθει με την αναγνώριση του Ελληνικού Χρηματιστηρίου ως ώριμη αγορά, προσελκύοντας ακόμα περισσότερους διεθνείς επενδυτές, με κεφάλαια που θα συνδράμουν στη συνέχιση της καλής πορείας της ελληνικής οικονομίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Fitch Upgrades Greece to ‘BBB-‘; Outlook Stable, fitchratings.com, διαθέσιμο εδώ
- Νέα αναβάθμιση για την Ελλάδα: Η ΕΚΤ αναγνωρίζει τη Scope Ratings που έχει δώσει στην Αθήνα επενδυτική βαθμίδα, iefimerida.com, διαθέσιμο εδώ
- S&P upgrades Greece to investment grade for first time since 2010 crisis, reuters.com, διαθέσιμο εδώ
- Τα 6 μέτρα για την αναβάθμιση του Χρηματιστηρίου και της Κεφαλαιαγοράς, powergame.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κοντόπουλος: Πότε γυρίζει στις ώριμες αγορές το ελληνικό χρηματιστήριο, businessdaily.com, διαθέσιμο εδώ
