Της Γεωργίας-Αλεξάνδρας Καλογεροπούλου,
Η «Φιλουμένα Μαρτουράνο» είναι μία παράσταση που συγκινεί τους θεατές από την πρώτη στιγμή που ανέβηκε στα θέατρα της Νάπολη, το 1946, έως και σήμερα. Είναι ένα θεατρικό έργο, πρόδρομος του ιταλικού νεορεαλισμού, που έχει παρουσιαστεί πολλές φορές στην Ελλάδα, με την πιο πρόσφατη εκδοχή της να είναι αυτή που παίζεται στο θέατρο Δημήτρης Χορν σε σκηνοθεσία του Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου. Τον ρόλο της Φιλουμένα ενσαρκώνει η Μαρία Ναυπλιώτου και τον Ντομένικο Σοριάνο, ο Μελέτης Ηλίας.
Η Φιλουμένα, μία ιερόδουλη, γνωρίζει τον Ντομένικο Σοριάνο, έναν επιχειρηματία, τον οποίο και ερωτεύεται. Γρήγορα γίνεται σύντροφός του και τον βοηθάει με τις δουλειές του σπιτιού, καθώς και των επιχειρήσεών του, όσο αυτός λείπει σε επαγγελματικά ταξίδια. Ύστερα από 20 χρόνια συμβίωσης, η Φιλουμένα, προκειμένου να πείσει τον Ντομένικο να παντρευτούν, προσποιείται ότι πάσχει από μία σοβαρή ασθένεια. Με αυτήν την αφορμή, λοιπόν, και μετά από παρότρυνση του παπά, το ζευγάρι παντρεύεται, λόγω της επιβαρυμένης υγείας της Φιλουμένα. Παρόλα αυτά, όταν ο Ντομένικο ανακαλύπτει την αλήθεια, δηλαδή την εξαπάτησή του από τη σύζυγό του, εξαγριώνεται και φέρνει δικηγόρο, ώστε να ακυρώσει τον γάμο. Άλλωστε, σκοπός του πρωταγωνιστή, ήταν να παντρευτεί τη νεαρή νοσοκόμα που φρόντιζε τη Φιλουμένα.
Τότε, η Φιλουμένα αποκαλύπτει στον Ντομένικο ότι έχει φέρει στον κόσμο τρία παιδιά, τα οποία εμφανίζονται εκείνη την ώρα στο σπίτι, κατόπιν δικής της πρόσκλησης, και ταυτόχρονα, τους ανακοινώνει ότι είναι η βιολογική τους μητέρα. Σοκαρισμένοι και οι τρεις, αποφασίζουν να φύγουν, με τη διαφορά ότι ένας από αυτούς ζητάει από τη Φιλουμένα να εγκατασταθεί μαζί τους. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί πως η Φιλουμένα ισχυρίζεται ότι ένα από τα τρία παιδιά είναι του Ντομένικο, ο ίδιος όμως αμφισβητεί τα λεγόμενά της.
Περνούν κάποιοι μήνες και ο Ντομένικο αναζητά τη Φιλουμένα, ζητώντας της να ξαναπαντρευτούν. Στη συνέχεια, την ικετεύει να μάθει ποιος είναι ο πραγματικός του γιος, κάτι που η Φιλουμένα δεν του εκμυστηρεύεται, ώστε να αποφύγει την ειδική μεταχείριση του ενός εκ μέρους του συζύγου της, σε βάρος των άλλων, γεγονός που θα έσπερνε τη διχόνοια μεταξύ τους. Ο Ντομένικο αν και στην αρχή πλημμυρίζει από οργή, αργότερα συμφιλιώνεται με τη νέα κατάσταση, αφού βλέπει και τη Φιλουμένα να συγκινείται για πρώτη φορά στη ζωή της. Το τρυφερό φιλί που δίνουν στο τέλος, αποδεικνύει την αγάπη που τρέφουν ο ένας για τον άλλον.
Οι πρωταγωνιστές αποτελούν δύο δυναμικές προσωπικότητες. Ο Ντομένικο είναι ένας γοητευτικός, εύπορος και πολυταξιδεμένος άντρας, αλλά ταυτόχρονα εγωιστής, αλαζόνας και λάτρης του γυναικείου φύλου. Μάλιστα, προκειμένου να διατηρεί τον έλεγχο, κακομεταχειρίζεται τη Φιλουμένα. Γίνεται, λοιπόν, σαφές ότι κάθε του κίνηση γίνεται για να ικανοποιήσει τις δικές του, προσωπικές επιθυμίες. Δεν νοιάζεται για τα αισθήματά της και αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι τη διώχνει από το σπίτι, χωρίς κανέναν δισταγμό και ενοχή. Η αλλαγή της συμπεριφοράς του, στο τέλος, γίνεται για χάρη του παιδιού του, αφού συνειδητοποιεί ότι, αν δεν συμμορφωθεί με τις προτροπές της Φιλουμένας, δε θα είναι σε θέση να βλέπει τον γιο του.
Η Φιλουμένα διαθέτει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα. Είναι έξυπνη, δυναμική και σκληραγωγημένη. Μεγάλο ρόλο παίζει το ότι, από μικρή ηλικία προσπαθεί να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες που τις παρουσιάζονται, ενώ δε θέλει ποτέ να κάνει γνωστές τις αδυναμίες της. Έχει επίγνωση της κοινωνικής θέσης στην οποία βρίσκεται και δεν ντρέπεται γι’ αυτή. Αυτό, όμως, δεν στέκεται εμπόδιο στο να αλλάξει τη ζωή της, όσο δύσκολο και αν είναι αυτό το εγχείρημα. Έχει τεράστια υπομονή, την οποία αντλεί από τα παιδιά της. Μένει πάνω από 20 χρόνια με έναν άντρα που δεν τη σέβεται, ούτε την κάνει χαρούμενη, καταφεύγοντας έτσι στην κλοπή χρημάτων για τις ανάγκες και τις σπουδές των παιδιών της. Περιμένει την κατάλληλη ώρα για να αποκαλύψει στα παιδιά της και τον Ντομένικο την αλήθεια, με απώτερο στόχο τον γάμο και τη δημιουργία μίας ολοκληρωμένης οικογένειας, με αυτόν και τα παιδιά της.
Τέλος, είναι μία παράσταση που θίγει ευαίσθητα θέματα. Προβάλλει μία πόρνη, ένα κοινωνικά περιθωριοποιημένο και στιγματισμένο άτομο, να υπηρετεί τον ιερό ρόλο της μητέρας. Η σκληρή και κυνική στάση που κρατάει με όλους χάνεται μπροστά στην παρουσία των παιδιών της και μόνο η σκέψη ότι μπορεί να τσακωθούν την κάνει να λυγίσει και για πρώτη φορά να κλάψει μπροστά στον Ντομένικο. Η «ανήθικη» αυτή γυναίκα, όπως θα την χαρακτήριζε η κοινή γνώμη εκείνης της εποχής, φέρει τα ίδια χαρακτηριστικά με κάθε άλλη μητέρα. Προσεύχεται, ζητάει τη συμβουλή της Παναγίας και την ακολουθεί. Θέλει να προστατεύσει τα παιδιά της, να τα βοηθήσει να γίνουν μέρος της ζωής της.
Η μεγάλη ευαισθησία και βαθιά αγάπη που τρέφει για τα παιδιά της, κάνει τους θεατές να ταυτιστούν με την ηρωίδα. Παρόλο δηλαδή που, με μία πρώτη ματιά, φαίνεται αρκετά διαφορετική, στην πραγματικότητα είναι μία απλή μητέρα με μοναδικό της μέλημα την προστασία των παιδιών της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Φιλουμένα Μαρτουράνο, athinorama.gr, Διαθέσιμο εδώ.
