Του Αντώνη Σολάκου,
Ισχύει άραγε η περίφημη ρήση του Μενάνδρου «Πυρ, γυνή και θάλασσα», συγκαταλέγοντας μεταξύ των τριών μεγαλύτερων δεινών την γυναίκα; Ας το μάθουμε γυρνώντας αρκετούς αιώνες πίσω και συγκεκριμένα στον δέκατο αιώνα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Πρόσωπο αναφοράς μας, ένας αυτοκράτορας που, όπως δικαίως, έχει εντυπωθεί στην ιστορία: «τους νίκησε όλους και νικήθηκε από μια γυναίκα». Νικηφόρος Β΄ Φωκάς, λοιπόν, ένας ηγέτης με ένδοξη ζωή αλλά άδοξο τέλος.
Ο Νικηφόρος Β’ Φωκάς ανήλθε στον θρόνο το 963. Την ίδια χρονιά, πεθαίνει ο Ρωμανός ο Β’, αυτοκράτορας της Πόλης, σε αρκετά νεαρή ηλικία και από ανεξήγητα αίτια που αποδόθηκαν στις πάσης φύσεως καταχρήσεις του. Η Θεοφανώ, σύζυγός του, δεν μπορεί να στεφθεί αυτοκρατόρισσα και ούτε φυσικά τα δύο ανήλικα παιδιά του (Βασίλειος Β´ και Κωνσταντίνος Η΄). Ο στρατηγός Νικηφόρος Β΄ Φωκάς αναδεικνύεται ως ιδανικότερος για την διαδοχή του θρόνου, αφού μετά από τις στρατιωτικές επιτυχίες του, την διοίκηση όλου του στρατού και τις στενές συνδέσεις με την αριστοκρατία, «κερδίζει» την εμπιστοσύνη του παλατιού και νυμφευόμενος την χήρα Θεοφανώ στέφεται αυτοκράτορας. Ωστόσο, μέσα σε χρονικό διάστημα τριών ετών, ο ρους της ιστορίας του μεταβάλλεται. Η ασκητική του ζωή, αλλά και η πολλαπλή – πολύμηνη απουσία από την αυτοκρατορία «αναγκάζουν» την Θεοφανώ να αναζητήσει ταίρι. Το πρόσωπο του φιλήδονου, ξανθού και ρωμαλέου ανιψιού του, Ιωάννη Τζιμισκή, αναδεικνύεται ως το ιδανικό συμπλήρωμα στην ανοιχτή αγκαλιάς της συζύγου του.
Η Θεοφανώ εμφανώς επηρεασμένη από τον έρωτά της και παράλληλα φοβούμενη μήπως το πρόσωπό της ταυτιστεί με τις υπέρογκες φορολογίες του συζύγου της για την κάλυψη των στρατιωτικών επιχειρήσεων, συνωμοτεί με τον εραστή της και οργανώνουν την δολοφονία του.
Το σχέδιό τους απλό, έπρεπε να εισέλθουν μέσα στο δωμάτιο του αυτοκράτορα και να τον δολοφονήσουν. Έτσι και έγινε. Τον Δεκέμβριο του 969, με την βοήθεια της Θεοφανούς, εισέρχονται μέσα στο γυναικωνίτη μεταμφιεσμένοι σε γυναίκες έχοντας κρυμμένα όπλα. Την κατάλληλη στιγμή θα δολοφονούσαν τον αυτοκράτορα. Για λόγους υποψίας ο Ιωάννης Τζιμισκής έλειπε από το παλάτι και θα ερχόταν μόνο όταν εκείνοι θα είχαν εισέλθει στο δωμάτιο για να τον δολοφονήσουν.
Το σήμα δόθηκε. Οι συνωμότες μπαίνουν μέσα στο δωμάτιο του αυτοκράτορα έτοιμοι για την δολοφονία αλλά αντικρύζουν ένα άδειο κρεβάτι. Η απορία τους μεγάλη, μήπως ο αυτοκράτορας είχε μάθει για το σχέδιό τους και είχε οργανώσει ο ίδιος ενέδρα πάνω στην ενέδρα τους;
Ο αυτοκράτορας συνήθιζε να ξαπλώνει στο έδαφος, ως εκ τούτου το αυτοκρατορικό κρεβάτι έμενε άδειο. Κατόπιν της υπόδειξης ενός αυλικού όμως, εντοπίζουν τον Νικηφόρο να κοιμάται στο πάτωμα. Με τα ξίφη τους τον χτυπούν στο πρόσωπο, και μέσα στον πανικό του ο αυτοκράτορας ζητά εξηγήσεις και συνεχώς προσεύχεται. Ο ανιψιός του τον τραβά από τα γένια και ένας από τους συνωμότες του κόβει το κεφάλι. Το σώμα πετιέται από το παράθυρο του παλατιού στους δρόμους και το κεφάλι του μετατρέπεται σε τρόπαιο. Επόμενο βήμα του Τζιμισκή, οποιαδήποτε αντίδραση μετά το πραξικόπημα να θεωρείται ανύπαρκτη. Η αντιδημοφιλία του θείου του σε συνδυασμό με την σύλληψη και τον εξορισμό των άλλων μελών της οικογένειας καθιστούν εν μια νυκτί τον Ιωάννη Τζιμισκή αυτοκράτορα της Πόλης.
Η Θεοφανώ αναμένει να ζήσει τον έρωτά της, αυτοκρατόρισσα πλέον, στο πλάι του εραστή της. Ωστόσο, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Πολύευκτος, ζητά από τον Ιωάννη να ακυρώσει τα διατάγματα του Νικηφόρου για την Εκκλησία και να κατηγορηθεί η αυτοκράτειρα Θεοφανώ για υποκίνηση της δολοφονίας του Νικηφόρου.
Ο Ιωάννης συμφωνεί, ακυρώνει τα διατάγματα κατά της εκκλησίας και η Θεοφανώ απομακρύνεται και αποκηρύσσεται από το παλάτι. Ο Ιωάννης Τζιμισκής την «θυσιάζει» ως μοναχή για να καταφέρει να στεφθεί αυτοκράτορας. Οι μηχανορραφίες της Θεοφανούς δεν υλοποιήθηκαν, καθώς μπορεί ο Μένανδρος να συγκαταλέγει την γυναίκα στα τρία πιο επικίνδυνα πράγματα αλλά η χριστιανική ρήση είναι εκείνη που ταιριάζει καλύτερα στο τέλος της ιστορίας μας: «Όποιος σκάβει το λάκκο του αλλουνού, πέφτει ο ίδιος μέσα».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Νικηφόρος Φωκάς, ο αυτοκράτορας που στον τάφο του έγραψαν την αλήθεια: “Τους νίκησε όλους, εκτός από μια γυναίκα”. Η σύζυγός του οργάνωσε την δολοφονία του μαζί με τον εραστή της που ήταν και ανηψιός του, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Νικηφόρος Β’ Φωκάς, worldhistory.org, διαθέσιμο εδώ
- Νικηφόρος Β΄ Φωκάς: O αυτοκράτορας του Βυζαντίου που δολοφονήθηκε από τον ανιψιό του, in.gr, διαθέσιμο εδώ
