Της Μαρίνας – Μαρίας Αντωναράκη,
Η αξονική σπονδυλαρθρίτιδα βάσει βιβλιογραφίας είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος που προσβάλλει τη σπονδυλική στήλη, με μεγαλύτερη συχνότητα τον αυχένα, τη ράχη και τις ιερολαγόνιες αρθρώσεις. Η βιβλιογραφία αναφέρει δύο είδη την αξονική και την αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα. H δεύτερη αποτελεί εξέλιξη της πρώτης και σχετίζεται με την ακαμψία της άρθρωσης. Η ειδοποιός διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι οι βλάβες στην αξονική είναι ορατές μόνο με μαγνητική τομογραφία, όχι με ακτινογραφία, ενώ στην αγκυλοποιητικη είναι ορατή και με τις δύο τεχνικές. Η παθογένεια της νόσου αυτής είναι πολυπαραγοντική, καθώς συνυπάρχουν τόσο γενετικά αίτια όσο και περιβαλλοντικά.
Η φλεγμονή που λαμβάνει χώρα μπορεί να προκαλέσει μεγάλου βαθμού καταστροφή της σπονδυλικής στήλης και, συγχρόνως, να γεννηθεί ένα καινούργιο οστό ως αποτέλεσμα της σύντηξης των οστών της στήλης. Αυτή η κατάσταση θα οδηγήσει σε αγκύλωση και γενικά μείωση της ευλυγισίας. Βάσει των ερευνών συμπεραίνουμε ότι η προσβολή από κάποιο μικρόβιο μπορεί να προκαλέσει μια σειρά μη φυσιολογικών φλεγμονωδών αντιδράσεων του ανοσοποιητικού συστήματος, καθώς προσβάλλει το αντιγόνο HLA-B27. Για να κατανοήσουμε τώρα πως δημιουργείται το νέο οστό, αρκεί να αναλογιστούμε ότι η πρώτη βλάβη που υφίσταται ο ιστός είναι η διάβρωσή του και η αντικατάστασή του από ινώδη. Ο ινώδης ιστός αποτελεί τη βάση του «νέου οστού». Αυτό πραγματοποιείται στα σημεία πρόσφυσης των τενόντων και των συνδέσμων στο οστό.
Τα άτομα με ηλικία 20 έως 40 ετών είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν αυτή την πάθηση. Δε φαίνεται να παρουσιάζεται διαφορά μεταξύ ανδρικού και γυναικείου φύλου όσον αφορά την αξονική σπονδυλαρθρίτιδα, ενώ η αγκυλοποιητική φαίνεται έως τώρα να είναι πιο συχνή στους άνδρες. Το αντιγόνο HLA-B27 δεν προκαλεί τη νόσο αυτή καθαυτή, αλλά αποτελεί έναν διαγνωστικό δείκτη. Πρέπει να αναφερθεί ότι το σύστημα των HLA αντιγόνων εκφράζονται από γονίδια του χρωµοσώµατος 6 και ανήκουν στα μόρια του μείζονος συστήματος ιστοσυμβατότητας. Το HLA-B27 σχετίζεται με πολλές ασθένειες, όπως την αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα, τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, τη συγγενή υπερπλασία των επινεφριδίων, το σύνδρομο Goodpasture και πολλά άλλα.
Οι πάσχοντες ως επί το πλείστων αναφέρουν συμπτώματα, όπως οσφυαλγία, έντονη δυσκαμψία, κύφωση, πόνο στο γλουτό, στις αρθρώσεις πλευρών και στήλης, αλλά και στο ισχίο, στο γόνατο και στους ώμους. Μάλιστα ο πόνος γίνεται εντονότερος αν συνυπάρχει βήχας και μια βαθιά εισπνοή προκαλεί μείωση της έκπτυξης του πνεύμονα. Με την πάροδο του χρόνου η χρόνια φλεγμονή προκαλεί μόνιμες αλλοιώσεις της σπονδυλικής στήλης με αποτέλεσμα την αλλαγή της στάσης του σώματος, ευθειασμό της οσφύος, κύφωση της θωρακικής μοίρας και αγκύλωση του αυχένα. Σχεδόν όλα τα περιστατικά αξονικής σπονδυλαρθρίτιδας σχετίζονται από οξεία, επώδυνα επεισόδια ή εξάρσεις, τα οποία ακολουθούνται από περιόδους βελτίωσης των συμπτωμάτων, δηλαδή τη λεγόμενη ύφεση.
Χαρακτηριστική είναι και η φλεγμονή στα σημεία πρόσφυσης των τενόντων και των συνδέσμων με τα οστά, ονομαζόμενη ως ενθεσίτιδα, η οποία εκδηλώνεται με πόνο στις αντίστοιχες περιοχές. Εντοπίζεται λοιπόν ο πόνος στην κάτω επιφάνεια της πτέρνας και στην οπίσθια επιφάνεια όπου προσφύεται ο αχίλλειος τένοντας. Επίσης, συχνά προσβάλλονται οι αρθρώσεις μεταξύ των πλευρών και της σπονδυλικής στήλης ή των πλευρών και του στέρνου προκαλώντας πόνο, ο οποίος είναι εντονότερος με τον βήχα και τη βαθιά εισπνοή, με αποτέλεσμα τη μείωση της έκπτυξης του θώρακα. Σπανιότερα η νόσος μπορεί να προσβάλει τα ισχία, τα γόνατα και τους ώμους.
Υπάρχουν και συμπτώματα που αφορούν και υπόλοιπα όργανα του ανθρώπινου σώματος όπως ραγοειδίτιδα. Ουσιαστικά πρόκειται για μια φλεγμονή του μέσου χιτώνα του οφθαλμού που με τη σειρά της δημιουργεί πόνο, ερυθρότητα και θάμπωμα στην όραση. Σε άλλες έρευνες έχουν παρατηρηθεί και προσβολή του δέρματος, του εντέρου, της καρδιάς, των πνευμόνων και των νεφρών, αλλά και πιο σπάνια των νεύρων. Αλλά συμπτώματα περιλαμβάνουν κόπωση, κούραση, πυρετό, εφίδρωση και κατάθλιψη.
Για τη θεραπεία της νόσου αυτής δεν υπάρχει έως τώρα αγωγή που να την εξαλείφει και να θεραπεύει ολοκληρωτικά τον ασθενή. Χρησιμοποιούνται όμως ευρέως φάρμακα παυσίπονα, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και κάποιες τοπικές ενέσεις με κορτικοστεροειδή, που στοχεύουν στη μείωση των συμπτωμάτων φλεγμονής. Έχουν αναφερθεί και φάρμακα που είναι προϊόντα βιοτεχνολογίας τα οποία έχουν φέρει νέα επαναστατικά δεδομένα, όπως Ινφλιξιμάμπη, Ετανερσέπτη, Ανταλιμουμάμπη, Γκολιμουμάμπη, Κερτολιζουμάμπη, Σεκουκινουμάμπη. Σημαντική κρίνεται και η φυσικοθεραπευτική παρέμβαση, που στοχεύει να καταπραΰνει τον πόνο και να αυξήσει την κινητικότητα στη σπονδυλική στήλη.
Στον θεραπευτικό αλγόριθμο της αξονικής σπονδυλαρθρίτιδας συγκαταλέγονται ακόμα κάποιοι βιολογικοί παράγοντες όπως αναστολείς TNF-α και ιντερλευκίνες. Βέβαια σημαντικό και αναντικατάστατο θεραπευτικό μέσο παραμένει η γυμναστική. Σε περιπτώσεις, όμως, σοβαρής προσβολής των αρθρώσεων, η χειρουργική επέμβαση είναι απαραίτητη για την καλή ποιότητα ζωής των ασθενών. Δυστυχώς δεν υπάρχει κάποια ειδική εξέταση που να πιστοποιεί τη νόσο. Θα πρέπει να γίνουν όλες οι εξετάσεις και να ληφθεί κατάλληλο ιστορικό. Ανάμεσα σε αυτές τις εξετάσεις είναι και οι αιματολογικές, κυρίως για την αναζήτηση αυξημένων δεικτών φλεγμονής, όπως η ταχύτητα καθίζησης ερυθρών και η CRP. Το κάπνισμα είναι ανάγκη να κοπεί (όχι απλά να μειωθεί), καθώς έχει συνδεθεί με μεγαλύτερη φλεγμονή και μειωμένη ποιότητα ζωής βάσει ερευνών.
Επιτακτική ανάγκη, τέλος, καθίσταται η αλλαγή του τρόπου ζωής μέσω καλύτερου και ποιοτικότερου ύπνου, χρήση ενός καλύτερου διατροφικού προγράμματος, μια πιο καθημερινή και ήπια άσκηση, αποφυγή πολύωρης ακινησίας, αλλά και αποφυγή απότομων ασκήσεων αυχένα. Μια σωστή στάση σώματος μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του πόνου όπως και η εντατική φυσικοθεραπεία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Σιδηρόπουλος Π. Επικαιροποίηση των συστάσεων της Ελληνικής Ρευματολογικής Εταιρείας για τη χρήση των βιολογικών παραγόντων στη ρευματοειδή αρθρίτιδα και τις σπονδυλαρθρίτιδες (2012)
-
Vassilopoulos D., Aslanidis S., Boumpas D. et al. Updated Greek Rheumatology Society Guidelines for the Management of Rheumatoid Arthritis. Mediterr J Rheumatol 2020
