Της Χαράς Γρίβα,
Η σφαγή της Nanking, γνωστή και ως βιασμός του Nanking, αποτελεί ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια της ανθρώπινης Ιστορίας, καθώς σηματοδοτεί ένα βίαιο επεισόδιο κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Σινοϊαπωνικού Πολέμου που έλαβε χώρα στα τέλη του 1937. Το αποτρόπαιο αυτό γεγονός άφησε ανεξίτηλο σημάδι στη συλλογική μνήμη του κινεζικού λαού και επιβάρυνε τις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας για δεκαετίες. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ιαπωνία ανέλαβε πρωτοβουλίες για να συμφιλιωθεί με τους γείτονές της, ενώ, παράλληλα, έθεσε επί τάπητος το ζήτημα των αποζημιώσεων προς την κινεζική κυβέρνηση. Ήδη, όμως, από τις αρχές της δεκαετίας του 1930, η Ιαπωνία, έχοντας ιμπεριαλιστικές τάσεις, κατέλαβε τη Μαντζουρία, περιοχή της Κίνας. Η όλο και αυξανόμενη δύναμη της Ιαπωνίας, με την παράλληλη στήριξη πάντα της Γερμανίας του Hitler και της Ιταλίας του Mussolini, είχε ως αποτέλεσμα να προκαλέσει επεισόδιο στη γέφυρα του Μάρκο Πόλο το καλοκαίρι του 1937, που σήμανε, έτσι, την έναρξη του Β’ Σινοϊαπωνικού Πολέμου.
Η σφαγή της Nanking, ένα από τα συμβάντα αυτού του πολέμου, εκτυλίχθηκε όταν οι ιαπωνικές δυνάμεις κατέλαβαν την πόλη Nanking, την τότε πρωτεύουσα της Κίνας, στις 13 Δεκεμβρίου 1937. Αυτό που ακολούθησε ήταν ένα τρομακτικό όργιο μαζικών δολοφονιών, βιασμών, λεηλασιών και άλλων εγκλημάτων πολέμου που διέπραξε ο Αυτοκρατορικός Ιαπωνικός Στρατός εναντίον Κινέζων πολιτών και αφοπλισμένων στρατιωτών. Ο ακριβής αριθμός των θυμάτων παραμένει αντικείμενο συζήτησης, αλλά συντηρητικές εκτιμήσεις αναφέρουν ότι δεκάδες χιλιάδες Κινέζοι δολοφονήθηκαν βάναυσα και εκατοντάδες χιλιάδες υπέστησαν διάφορες μορφές βίας.
Οι φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της σφαγής της Nanking τεκμηριώθηκαν επαρκώς από μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων, φωτογραφίες και ημερολόγια Ιαπώνων και ξένων υπηκόων που βρίσκονταν στο Nanking εκείνη την εποχή. Λέγανε πως η πόλη φαινόταν να έχει πέσει στα χέρια των Ιαπώνων ως αιχμαλωτισμένο θήραμα, πως δεν είχε απλώς καταληφθεί στο πλαίσιο οργανωμένου πολέμου και πως τα μέλη του νικηφόρου ιαπωνικού στρατού είχαν βαλθεί να διαπράξουν απεριόριστη βία. Μεμονωμένοι στρατιώτες και μικρές ομάδες των δύο ή τριών ατόμων περιφέρονταν στην πόλη δολοφονώντας, βιάζοντας, λεηλατώντας και καίγοντας ό,τι έβρισκαν στο διάβα τους. Δεν υπήρχε καμία απολύτως πειθαρχία. Πολλοί στρατιώτες ήταν μεθυσμένοι. Οι στρατιώτες διέσχιζαν τους δρόμους σκοτώνοντας αδιακρίτως Κινέζους άνδρες, γυναίκες και παιδιά χωρίς προφανή πρόκληση ή δικαιολογία, μέχρι που κατά τόπους οι δρόμοι και τα σοκάκια γέμισαν με τα πτώματα των θυμάτων τους. Σύμφωνα με έναν άλλο μάρτυρα, οι Κινέζοι κυνηγήθηκαν σαν λαγοί, καθώς οι Ιάπωνες οποιονδήποτε έβλεπαν να κινείται τον πυροβολούσαν.
Η κτηνωδία που επέδειξαν οι ιαπωνικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένου του διαβόητου «διαγωνισμού» για τη θανάτωση ενός συγκεκριμένου αριθμού Κινέζων σε καθορισμένο χρόνο, ένα, δηλαδή, Ασιατικό Ολοκαύτωμα, προκάλεσε σωρεία αντιδράσεων διεθνώς. Στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι συμμαχικές δυνάμεις δημιούργησαν το Διεθνές Στρατιωτικό Δικαστήριο για την Άπω Ανατολή (International Military Tribunal for the Far East) για τη δίωξη εγκληματιών πολέμου στην περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού. Η σφαγή της Nanking καταγράφηκε εκτενώς κατά τη διάρκεια των δικών και αρκετοί υψηλόβαθμοι Ιάπωνες στρατιωτικοί αξιωματούχοι λογοδοτούσαν για τον ρόλο τους στις φρικαλεότητες. Οι δίκες, ωστόσο, δεν ασχολήθηκαν πλήρως με το εύρος της ατομικής ευθύνης και ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η δικαιοσύνη δεν αποδόθηκε επαρκώς.
Αναγνωρίζοντας τις ιστορικές θηριωδίες που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της σφαγής της Nanking και επιδιώκοντας τη συμφιλίωση, η Ιαπωνία προχώρησε σε καταβολή οικονομικών αποζημιώσεων προς την Κίνα. Το 1951 υπογράφηκε η Συνθήκη του Σαν Φρανσίσκο μεταξύ Ιαπωνίας και Δύσης για την συνθηκολόγηση της πρώτης, χωρίς, ωστόσο, να είναι παρούσες η Κίνα και η Ταϊβάν. Γι’ αυτό τον λόγο, το πρώτο σημαντικό βήμα συνθηκολόγησης της Ιαπωνίας έγινε με την υπογραφή της Συνθήκης της Ταϊπέι το 1952, με την οποία τερματίστηκε επίσημα η εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ Ιαπωνίας και της Δημοκρατίας της Κίνας, κοινώς της Ταϊβάν. Σύμφωνα με τη συνθήκη αυτή, η Ιαπωνία παραιτήθηκε από όλες τις διεκδικήσεις σε εδάφη που κατέλαβε κατά τη διάρκεια του πολέμου, συμπεριλαμβανομένης της Ταϊβάν, αλλά δεν ασχολήθηκε ρητά με το ζήτημα της αποζημίωσης για εγκλήματα πολέμου.
Μετά τη Συνθήκη της Ταϊπέι, το 1978 υπογράφηκε η Σινοϊαπωνική Μακροπρόθεσμη Εμπορική Συνθήκη, μία εμπορικό-οικονομική συμφωνία μεταξύ Ιαπωνίας και Κίνας, η οποία εξομάλυνε περαιτέρω τις σχέσεις μεταξύ των δύο εθνών. Ωστόσο, μόλις τη δεκαετία του 1990 η Ιαπωνία κατέβαλε συγκεκριμένες προσπάθειες για να αποζημιώσει οικονομικά την Κίνα. Το 1995 ιδρύθηκε το Asian Women’s Fund, ένας οιονεί κυβερνητικός οργανισμός στην Ιαπωνία, με σκοπό την παροχή αποζημιώσεων και συγγνώμης στις επιζήσασες γυναίκες· γυναίκες που εξαναγκάστηκαν σε σεξουαλική σκλαβιά από τον αυτοκρατορικό ιαπωνικό στρατό κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Παρά τις προσπάθειες αυτές, το ζήτημα της αποζημίωσης που σχετίζεται ειδικά με τη σφαγή της Nanking παρέμεινε ένα ευαίσθητο και άλυτο θέμα. Οι εκκλήσεις για μια πιο επίσημη αναγνώριση και αποζημιώσεις συνεχίστηκαν, τόσο εντός της Κίνας όσο και διεθνώς. Η σφαγή της Nanking και το ζήτημα της αποζημίωσης εξακολουθούν να διαμορφώνουν τις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας. Ενώ η Ιαπωνία έχει λάβει μέτρα για να αντιμετωπίσει την ιστορική μνήμη, το βάθος της αναγνώρισης και η επάρκεια των οικονομικών αποζημιώσεων παραμένουν αμφιλεγόμενα ζητήματα. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η έλλειψη μιας συνολικής, επίσημης συγγνώμης και καταβολής ουσιαστικών αποζημιώσεων που σχετίζονται ειδικά με τη σφαγή της Nanking εμποδίζει την πλήρη συμφιλίωση μεταξύ των δύο εθνών.
Η σφαγή της Nanking αποτελεί μια συνεχή υπενθύμιση της κτηνωδίας του πολέμου και της σημασίας της αναγνώρισης των ιστορικών αδικιών. Οι αποζημιώσεις που κατέβαλε η Ιαπωνία, αν και αντιμετώπισαν ορισμένες πτυχές των θηριωδιών του πολέμου, δεν έχουν επιλύσει πλήρως το ζήτημα και οι πληγές που προκλήθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της σκοτεινής περιόδου της Ιστορίας εξακολουθούν να επηρεάζουν τις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας. Καθώς και τα δύο έθνη περιηγούνται στο κοινό τους παρελθόν, η πρόκληση έγκειται στην προώθηση μιας συλλογικής κατανόησης που προωθεί την επούλωση, τη συμφιλίωση και τη δέσμευση για την πρόληψη τέτοιων φρικαλεοτήτων στο μέλλον.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Joseph Chapel (2004), Denying Genocide: The Evolution of the Denial of the Holocaust and the Nanking Massacre, διαθέσιμο εδώ.
- Τα αδιανόητα εγκλήματα των Ιαπώνων εναντίον των Κινέζων, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Δεύτερος Σινοϊαπωνικός Πόλεμος (1937-1945), trenfo.com, διαθέσιμο εδώ.
- Establishment of the Asian Women’s Fund, διαθέσιμο εδώ.
