Του Δημήτρη Μαρκόπουλου,
Ατομική ευθύνη. Μια έννοια, της οποίας τα όρια είναι τόσο «θολά», που συχνά μέσα της βρίσκεται «συγκαλυμμένη» η κυβερνητική παράλειψη και, κατ’ επέκταση, η ενοχή. Δεν υφίσταται κοινωνία χωρίς τη συνειδητή και εκούσια ανάληψη της ατομικής ευθύνης των ανθρώπων. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι το σημείο που διακρίνει μια τυχαία ομάδα ανθρώπων από μια οργανωμένη κοινωνία είναι η στιγμή που οι άνθρωποι αποφασίζουν να αναλάβουν ευθύνες και καθήκοντα που εξυπηρετούν την ευημερία της τελευταίας. Ωστόσο, η ατομική ευθύνη, που εν τέλει συγκροτεί και τη συλλογική, δεν δύναται να αντικαταστήσει τις απαιτούμενες ενέργειες, στις οποίες οφείλει να προβεί η πολιτική ηγεσία μιας κοινωνίας.
Οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες είναι δομημένες ιεραρχικά. Αυτό σημαίνει ότι η ομαλή λειτουργία τους εξασφαλίζεται όταν οι ιθύνοντες εκπληρώνουν τα καθήκοντά τους και προστατεύουν αυτούς που βρίσκονται ιεραρχικά σε κατώτερη θέση. Σύμφωνα με το άρθρο 259 του Ποινικού Κώδικα, η παράλειψη καθηκόντων στοιχειοθετεί αδίκημα με βαρύτατες συνέπειες για τον παραβάτη. Επομένως, δεν νοείται τη στιγμή που οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με ένα δυνητικά «θανατηφόρο πρόβλημα», λόγου χάρη την πανδημία, οι έχοντες την εξουσία να σηκώνουν τα χέρια ψηλά και να επιρρίπτουν τις ευθύνες σε αυτούς που είχαν την υποχρέωση να προστατέψουν. Ακόμα και αν οι πολίτες δεν αντέδρασαν με ιδανικό τρόπο στη δοκιμασία αυτή, η ευθύνη «βαραίνει» και πάλι την πολιτική ηγεσία. Είναι τραγικό να συγχαίρεις τον εαυτό σου όταν όλα βαίνουν καλώς, αλλά να επικαλείσαι την προσωπική ευθύνη των πολιτών όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με τις συνέπειες των ενεργειών σου.
Δυστυχώς, η πανδημία δεν αποτελεί το μοναδικό παράδειγμα. Οι ετήσιες πλέον καλοκαιρινές πυρκαγιές, με τραγικότερη αυτή στο Μάτι και το δυστύχημα στα Τέμπη είναι «πληγές» που ακόμα δεν έχει «επουλώσει» η ελληνική κοινωνία. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις όταν τίθεται το ζήτημα των ευθυνών, η απάντηση που δίνεται, κυμαίνεται συνήθως στα πλαίσια του τραγικού μεμονωμένου «ανθρώπινου λάθους» ή στις δυσκολίες που είχαν υπερβεί τις δυνατότητες του κρατικού μηχανισμού. Στο σημείο αυτό πρέπει να τεθεί το βασικότερο ερώτημα. Αν δεχτούμε ως πολίτες ότι όλα τα παραπάνω είναι απόρροια ενός συνδυασμού της αμέλειας των πολιτών, της σφοδρότητας ενός φαινομένου και του λάθος χειρισμού ενός υπαλλήλου, τότε δίνεται άφεση αμαρτιών στους ιθύνοντες της χώρας; Αν σε μια πανδημία τα νοσοκομεία υπολειτουργούν εξαιτίας του τεράστιου αριθμού ασθενών και της έλλειψης προσωπικού, τότε την ευθύνη την έχουν οι πολίτες που δεν τηρούν τα μέτρα ή ο Υπουργός Υγείας; Αν σε μια ανεξέλεγκτη πυρκαγιά χάνουν τη ζωή τους δεκάδες άνθρωποι, τότε την ευθύνη την έχουν οι άνθρωποι που χτίσανε αυθαίρετα εξοχικά ή η πολιτική ηγεσία; Και τέλος, αν δύο τρένα συγκρουστούν μετωπικά εν έτει 2023 τότε η ευθύνη «βαραίνει» μόνο έναν υπερήλικα υπάλληλο ή και τον ίδιο τον Υπουργό Μεταφορών που διαβεβαίωνε πριν λίγες μέρες τη χώρα για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων;
Η λύση δεν «εντοπίζεται» στην ατομική ευθύνη των πολιτών. Το μόνο που θα μπορούσε να αποτρέψει περαιτέρω τραγωδίες είναι η κατάργηση του ποινικού «ακαταδίωκτου» της πολιτικής ηγεσίας της χώρας. Αυτοί που λαμβάνουν τις αποφάσεις πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν βρίσκονται στο απυρόβλητο. Πρέπει να γνωρίζουν ότι, πέρα από την κρίση του λαού, θα πρέπει να αντιμετωπίσουν και τη Δικαιοσύνη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ατομική ευθύνη, συλλογική ενοχή, efsyn.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Ατομική ευθύνη: μια διαχρονικά υποτιμημένη κρατική υποχρέωση, capital.gr. Διαθέσιμο εδώ
