Της Ματίνας Γεώργα,
Η Αραβική Λογοτεχνία περιλαμβάνει τόσο την πεζογραφία, όσο και τα ποιητικά έργα του αραβικού λαού. Ο όρος αυτός εμφανίστηκε τον 5ο αιώνα, ενώ στα αρχαία χρόνια κυριαρχούσε η προφορική διάσταση και μετάδοση των έργων της λογοτεχνίας. Τα πρώτα θέματα που απασχόλησαν τους λογοτέχνες ήταν οι συνθήκες της καθημερινότητας και διάφορες ιστορικές περιπλανήσεις σε διαμάχες οικογενειών, σε πολέμους και σε διάφορα ένδοξα κατορθώματα. Η λέξη που οι ίδιοι οι Άραβες επέλεξαν να χρησιμοποιούν για την αναφορά στη λογοτεχνία ήταν η «άνταμπ» ( الأدب العربي), η οποία υποδηλώνει την ευγένεια, την κομψότητα, τον πολιτισμό και τους καλούς τρόπους. Συνεπώς, όπως γίνεται κατανοητό, η αραβική λογοτεχνία κατά την περίοδο της άνθισής της φαίνεται πως απευθυνόταν στις πιο εξευγενισμένες και μορφωμένες κοινωνικές τάξεις. Έτσι δικαιολογείται βεβαίως και το γεγονός πως οι ποιητές ή οι εκφωνητές των ποιημάτων, εκτός από την επιβράβευση, συχνά λάμβαναν κάποια χρηματική αμοιβή.
Κατά την πορεία και εξέλιξη της αραβικής ιστορίας, αναπτύχθηκε ιδιαίτερα ο πεζός λόγος μέσω της ρητορείας, της πολιτικής, των μύθων αλλά και της ηθολογίας, κυρίως μέσα από γνωμικά και νουθετήσεις. Πολλά ήταν, επιπροσθέτως, τα αραβικά εγχειρίδια που γράφτηκαν, προκειμένου να καθοδηγήσουν τους ανθρώπους ως προς την ορθότητα των πράξεων της ζωή τους και τη διαχείριση διαφόρων καταστάσεων και προβλημάτων. Διαπνέονταν, δηλαδή, από συμβουλευτικό και καθοδηγητικό χαρακτήρα. Εξίσου πολλές ήταν οι βιογραφίες και οι ταξιδιωτικές ιστορίες ανθρώπων, που είτε περιηγήθηκαν εντός των συνόρων της Αραβικής Αυτοκρατορίας είτε επέλεξαν να ξεφύγουν αυτών. Η επική λογοτεχνία, η οποία όπως αναφέρθηκε ξεκίνησε να διαδίδεται προφορικά από τα αρχαία χρόνια, ξεκινά να καταγράφεται περίπου τον 14ο αιώνα, με θεματολογία βασισμένη σε χιουμοριστικά περιστατικά, μύθους, ηθικές και θρησκευτικές αφηγήσεις. Ο λογοτεχνικός κλάδος, που ελάχιστα αναπτύχθηκε στον ανατολικό κόσμο, ήταν αυτός των θεατρικών έργων, ο οποίος μόνο τους τελευταίους αιώνες ξεκίνησε να «μετρά» κάποια κείμενα, με την ρομαντική να αποτελεί μία από τις πιο δημοφιλείς μορφές της αραβικής ποίησης.
Η διασημότερη αραβική ρομαντική ιστορία όλων των εποχών, η οποία κατόρθωσε να γίνει σημείο τομής για το είδος της ερωτικής ποίησης, είναι ο θρύλος του Μετζνούν και της Λειλά που εμφανίστηκε κατά τον 7ο αιώνα. Γίνεται λόγος για μια ιστορία, γνωστή και ως «ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα της Ανατολής», η οποία διαδόθηκε σε τέτοιον βαθμό, ώσπου έγινε γνωστή στην περσική, τουρκική και ινδική λογοτεχνία. Βασισμένο σε αληθινά γεγονότα, περιγράφει τον έρωτα ενός ποιητή, του Κουάις ιμπν αλ-Μουλάουα και της Λειλά αλ-Ααμιρίγια. Ο ποιητής παρασυρόμενος από την αγάπη του ξεκίνησε να γράφει ποιήματα αφιερωμένα στην αγαπημένη του, αναφέροντας σε αυτά συχνά το όνομά της. Η εμμονή που απέκτησε για αυτή σταδιακά έπεισε τους ντόπιους πως είναι παράφρων, γεγονός που του προσέδωσε και το ψευδώνυμο «Μετζνούν», το οποίο στα αραβικά σημαίνει τρελός (مجنون), και όπως είναι αναμενόμενο, με αυτήν την πρόφαση απέρριψε ο πατέρας του κοριτσιού την πρόταση γάμου. Ως αποτέλεσμα, οι δύο ερωτευμένοι έζησαν χώρια και δεν ξανά έσμιξαν, παρά μόνο όταν ο ποιητής μετά τον χαμό της αγαπημένης του, περιηγήθηκε στην έρημο για να βρει τον τάφο της, κοντά στον οποίο και ξεψύχησε. Αυτός είναι ο βασικός κορμός της ιστορίας, καθώς η ίδια είναι τόσο διαδεδομένη που έχει αμέτρητες διαφορετικές εκδοχές. Ωστόσο, αυτό που αξίζει να αναφερθεί, είναι πως δεν υπήρξε καταλύτης μόνο για την εξέλιξη της ρομαντικής ποίησης, αλλά και για αυτήν της μυστικιστικής, καθώς δόθηκε η ευκαιρία να μελετηθούν έννοιες όπως η τρέλα, η αυτοθυσία και η εμμονική αγάπη!
Εν ολίγοις, αυτό το άρθρο αποτελεί μια σύντομη επισκόπηση στα βασικά σημεία της αραβικής λογοτεχνίας, μιας λογοτεχνίας πολύ-μεταφρασμένης, πλούσιας σε νόημα και περιεχόμενο, με πολλά ιδιαίτερα είδη και σπουδαία, μακρά ιστορία. Αν και πολλοί υποστηρίζουν πως μετά από ένα σημείο η παραγωγή νέων έργων έπαυσε, τον 19ο αιώνα συνέβη η «Νάχντα», ή αλλιώς «Λογοτεχνική Αναγέννηση», η οποία έδωσε και πάλι πνοή ζωής στον αραβικό πολιτισμό. Τότε, είναι που πρωτοεμφανίζονται το θέατρο και το μυθιστόρημα, καθώς γνωρίζει μεγάλη άνθιση και η ποίηση. Η σπουδαιότητα της Αραβικής Λογοτεχνίας αρχίζει να γίνεται αντιληπτή και από τους Δυτικούς, ακόμη και σήμερα πολλά έργα μεταφράζονται για να φτάσουν στις βιβλιοθήκες των Ευρωπαίων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Η ιστορία της αραβικής λογοτεχνίας, louredblog.com, Διαθέσιμο εδώ.
