Της Ζωής Σπέντζα,
«Μας επηρεάζει χωρίς καν να το αντιληφθούμε. Είναι η «τοξική» συνήθεια που «τροφοδοτεί» την κατήφεια μας». Πρόκειται για το «doomscrolling», την αδιάκοπη ανάγνωση των δυσάρεστων ειδήσεων, η οποία προωθείται από την πλοήγηση στις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Είναι η καταστροφολογία, η οποία σύμφωνα με τον Μεσφίν Μπεκαλού, ερευνητή του Χάρβαρντ, είναι αναπόφευκτη, καθώς ανταποκρίνεται στην έμφυτη τάση του ανθρώπου να δίνει προσοχή στις αρνητικές ειδήσεις, ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της καθημερινότητας. Κοινώς, ο άνθρωπος θεωρεί ότι όσο ενημερώνεται για τα δεινά του κόσμου θα έχει τον έλεγχο, όντας προετοιμασμένος για το όποιο κακό. Ωστόσο, το μόνο που καταφέρνει είναι να λειτουργεί σταθερά εκτός ελέγχου.
Αν και ο όρος εισήχθη στο λεξικό «Oxford English Dictionary» στις αρχές του 2020 με την πανδημία του Covid-19 και την πρώτη εφαρμογή του lockdown, από τη δεκαετία ακόμη του 1970, υπήρχε το σύνδρομο του «κακού κόσμου», κατά το οποίο «ο κόσμος είναι πιο επικίνδυνος απ’ ότι είναι στην πραγματικότητα, ως αποτέλεσμα της «μακροχρόνιας» έκθεσης σε περιεχόμενο που σχετίζεται με τη βία στην τηλεόραση», όπως αναφέρει ο Μεσφίν Μπεκαλού. Γι’ αυτό και το doomscrolling εμφανίστηκε-εσφαλμένα-ως η λύση στα προβλήματα του επικίνδυνου αυτού κόσμου. Η πραγματικότητα, όμως, «αποκλίνει» αρκετά από την πεποίθηση αυτή, διότι το άτομο εξοικειώθηκε με μια τοξική συνήθεια που του ενέτεινε το άγχος, τον φόβο και τη δυστυχία.
Το φαινόμενο συνδέθηκε άμεσα, λόγω της εξαρτητικής του ιδιότητας, με την τοξική επίδραση στην ψυχική υγεία και την επιδείνωση των υπαρχουσών ψυχικών ασθενειών του ατόμου, όπως είναι το άγχος και η κατάθλιψη. Αφετηρία αυτών αποτέλεσε αρχικά, η πανδημία και έπειτα η κατάσταση «επιδεινώθηκε» τόσο από τον πόλεμο στην Ουκρανία, όσο και από τον πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας, την πετρελαϊκή κρίση και την εγκληματικότητα, αλλά και από τα φαινόμενα βίας που ξέσπασαν» και «εξακολουθούν» να «ξεσπούν» καθημερινά. Όλα αυξήθηκαν ανταποκρινόμενα στους ρυθμούς της νέας κοινωνικής πραγματικότητας, η οποία με τη σειρά της «έθεσε νέα δεδομένα για τον άνθρωπο, με τον ίδιο να αναζητά -εμμονικά- τα δυσάρεστα γεγονότα του «κακού κόσμου». Πρακτικά, ο άνθρωπος απέκτησε, έτσι, υπερβολική ενσυναίσθηση και επέτρεψε στην αρνητικότητα που περιβάλλει τον κόσμο να επηρεάσει και τον ίδιο, «καθορίζοντας» το μυαλό, τις σκέψεις και τις δράσεις του.
Στην αντίπερα όχθη, έχει υποστηριχθεί και η άποψη πως «η αίσθηση του ατόμου ότι η πραγματικότητα γύρω του είναι αρκετά φριχτή, αλλά αυτός δεν είναι ο άμεσος αποδέκτης της, οδηγεί σε ένα δυνητικά ηρεμιστικό αποτέλεσμα για εκείνον». Ο Ντιν Μακ Κέι, καθηγητής ψυχολογίας, παρουσίασε το φαινόμενο του «doomscrolling» ως έναν τρόπο, για να «εξασκήσουμε τους εξελιγμένους μηχανισμούς αντιμετώπισης που έχουμε αναπτύξει για τη διαχείριση αρνητικών γεγονότων που συμβαίνουν στη ζωή μας». Θα ανταποκριθεί, δηλαδή, στην ανάγκη μας να βιώσουμε εικονικά ένα συναίσθημα που θα μας «οδηγήσει» στην επιφυλακή και την πρόληψη επικίνδυνων καταστάσεων στο μέλλον, μετατρέποντας τη συλλογή πληροφοριών σε μηχανισμό στρατηγικής. Παράδειγμα θετικού-ενθαρρυντικού αποτελέσματος του φαινομένου, το κίνημα «Black Lives Matter», για τη φυλετική δικαιοσύνη, το οποίο προώθησε την ενεργητική συμμετοχή και όχι την παθητική κατανάλωση κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid-19.
Κατά γενική ομολογία, ωστόσο, «επικρατεί» η αρνητική επίδραση του φαινομένου. Η συνεχής ανάγνωση ειδήσεων που αφορούν τραγωδίες και καταστροφές, επιδημίες και κρίσεις, εσωτερικές αναταραχές και πολέμους, «εξαντλεί» την ψυχική υγεία του ατόμου και τον «εθίζει» σε έναν τοξικό τρόπο ζωής. «Όταν η ενημέρωση γίνεται εμμονή και η θλίψη κανονικότητα, είναι απαραίτητο να πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας». Για αυτό θα πρέπει να αντισταθούμε στον φαύλο κύκλο αρνητικότητας, που είναι συνάρτηση των συναισθημάτων μας και του αλγόριθμου των διαδικτυακών περιηγήσεων μας, ο οποίος επεξεργάζεται τις αναζητήσεις μας και μας προωθεί αναλόγως τα αρνητικά «links». Η λύση προφανώς και δεν είναι να αποστασιοποιηθούμε από την πραγματικότητα, αλλά να μάθουμε να θέτουμε όρια, προκειμένου να διακρίνουμε την κακή είδηση και να προβαίνουμε στην παύση της όταν αυτή μας επηρεάζει προσωπικά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Το Doomscrolling υπονομεύει την ψυχική σας υγεία (long read), ertnews.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι το doomscrolling, πώς καταπονεί την ψυχική μας υγεία και πώς να το σταματήσουμε, jenny.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Υπάρχει γιατρειά για το doomscrolling;, news247.gr. Διαθέσιμο εδώ
