Της Μιχαέλας Βαλερά,
Για τον Έλληνα φιλόσοφο Κέλσο, η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών αποτελούσε πανάκεια για ποικίλα συμπτώματα από τον βήχα και τη δυσκοιλιότητα μέχρι τον πυρετό και την κούραση. Σύγχρονοί του, όμως, θα διαφωνούσαν εξετάζοντας τις έσχατες εξελίξεις μιας βραδινής εξόρμησης. Ιδιαίτερα στη χώρα μας, η συντροφιά του κόκκινου κρασιού συνοδεύει κάθε νοικοκυριό και, συνήθως, η υπέρμετρη κατανάλωσή του ανοίγει τον ασκό του Αιόλου. Η συνήθης ανεπιθύμητη ενέργεια είναι οι επώδυνοι πονοκέφαλοι, που, όχι μόνο ταλανίζουν τους χρήστες, αλλά και την επιστημονική κοινότητα που προσπαθεί να επεξηγήσει την αιτία πρόκλησής τους. Γιατί το κόκκινο κρασί, σε αντίθεση με άλλα ποτά προκαλεί έντονους πονοκεφάλους; 19 αιώνες αργότερα είμαστε σε θέση να απαντήσουμε…
Οι τανίνες, τα θειώδη άλατα, τα φλαβονοειδή, οι βιογενείς αμίνες και η ισταμίνη έχουν κατηγορηθεί μεταξύ πολλών άλλων ουσιών. Ωστόσο, το ενδιαφέρον των ερευνητών προσέλκυσε μια φαινολική ουσία, συγκεκριμένα φλαβανόλη, η κερκετίνη που προέρχεται από τους σπόρους και τη φλούδα των σταφυλιών και συμβάλλει στο χρώμα, τη γεύση και την αίσθηση που αφήνει το κόκκινο κρασί. Οι ερευνητές διαπίστωσαν πως τα επίπεδα των φλαβονοειδών μπορεί να είναι 10 φορές υψηλότερα στα κόκκινα κρασιά από ό,τι στα λευκά επιβεβαιώνοντας την υποψία τους για την τελική «καταδίκη» της κερκετίνης. Ως φαινολική ουσία, εμφανίζεται ως μια εντελώς αθώα αντιοξειδωτική ουσία σε φρούτα και λαχανικά, η οποία όταν συνδυάζεται με το αλκοόλ επιφέρει αναπάντεχα αποτελέσματα.
Η αιθανόλη, το γνωστό και πολυαγαπημένο μας αλκοόλ, μεταβολίζεται στο ήπαρ σε δύο στάδια. Αρχικά, η αιθανόλη βιομετατρέπεται σε ακεταλδεΰδη μέσω του ενζύμου αλκοολική αφυδρογονάση και έπειτα το ένζυμο αλδεΰδική αφυδρογονάση μεταβολίζει την ακεταλδεΰδη σε οξικό οξύ. Σε αυτό το σημείο, η κερκετίνη συναντά την αιθανόλη και μεταβολίζεται σε ένα παράγωγο της που ονομάζεται γλυκουρονίδιο της κερκετίνης, το οποίο κατηγορείται ότι μπλοκάρει την αλδεϋδική αφυδρογονάση. Η δισουλφιράμη, ένα φάρμακο αντιμετώπισης του χρόνιου αλκοολισμού επίσης μπλοκάρει τη δράση του συγκεκριμένου ενζύμου, με συνέπεια τη συσσώρευση της τοξικής ακεταλδεΰδης στην κυκλοφορία του αίματος και την εμφάνιση δυσάρεστων κλινικών συμπτωμάτων που, τελικά, αποτρέπουν τον ασθενή από την επιλογή του αλκοόλ.
Το επόμενο ερώτημα που ανακύπτει είναι: Γιατί μερικοί είναι πιο επιρρεπείς στη μέθη του αλκοόλ; Γιατί μερικοί που μπορεί να καταναλώνουν λιγότερο κρασί εμφανίζουν εντονότερους πονοκεφάλους; Η γενετική ποικιλομορφία είναι ένας παράγοντας που οφείλουμε να μην αψηφούμε όταν εξετάζουμε πολυπαραγοντικά συμπτώματα. Στην πραγματικότητα, δεν είναι λίγοι αυτοί που φέρουν γενετικές παραλλαγές που αναστέλλουν την λειτουργία της αλδευδικής αφυδρογονάσης, αλλά και που είναι πιο ευεπίφοροι στην τοξικότητα της συσσωρευμένης ακεταλδεύδης. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι πληθυσμοί της Ανατολικής Ασίας που φέρουν μια δυσλειτουργική μορφή της αφυδρογονάσης της αλδεΰδης οπότε τα επίπεδα της ακεταλδεΰδης αναμένονται να είναι υψηλότερα στο αίμα τους, προκαλώντας περισσότερες παρενέργειες όπως η έξαψη του προσώπου, πονοκεφάλους, γρήγορο καρδιακό ρυθμό και ναυτία.
Κατ’ εξαίρεση, σε αυτή την περίπτωση, το παράγωγο της κερκετίνης δεν έχει την ευκαιρία να ασκήσει καμία ανασταλτική επίδραση στο ένζυμο της αφυδρογονάσης, επειδή το ένζυμο ήδη δεν λειτουργεί. Επιπρόσθετα, το γυναικείο φύλο είναι συνήθως πιο επιρρεπές σε πονοκεφάλους από την κατανάλωση κόκκινου κρασιού. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί, καθώς οι γυναίκες, όχι μόνο διαθέτουν περισσότερο σωματικό λίπος από τους άνδρες, το οποίο αποθηκεύει το αλκοόλ αλλά και επειδή έχουν χαμηλότερα επίπεδα αλκοολικής αφυδρογονάσης στο αίμα τους, οπότε χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να μεταβολίσουν το αλκοόλ απ’ ό,τι οι άνδρες.
Θα ήταν παράλειψη να μην γίνει αναφορά και στις ουσίες ταννίνη και ισταμίνη, που όπως αποδεικνύεται επιστημονικά, μπορεί να εμπλέκονται στην εμφάνιση των πονοκεφάλων. Η ισταμίνη που εμφανίζεται φυσιολογικά κατά την ζύμωση των σταφυλιών, δεσμεύεται στους υποδοχείς κατά μήκος των αιμοφόρων αγγείων στον εγκέφαλο, προκαλώντας την διεύρυνση τους και ίσως τελικά να κρίνεται και αυτή συνένοχη. Οι ταννίνες που επίσης εντοπίζονται φυσιολογικά στο κρασί έχουν τη δυνατότητα να μπλοκάρουν ένζυμα του οργανισμού με αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων των κατεχολαμινών και την παρεμπόδιση της αποτοξίνωσης των φαινολών, γεγονός που ερμηνεύει την περιπέτεια που ερχόμαστε να αντιμετωπίσουμε μετά από μια ξέφρενη βραδιά διασκέδασης.
Οι διακοπές των Χριστουγέννων, λοιπόν, πλησιάζουν και το κόκκινο κρασί είναι αδύνατο να λείπει από το οικογενειακό τραπέζι. Για να αποφευχθούν οι ανεπιθύμητες ενέργειες του συνδυασμού κερκετίνης-αιθανόλης, η ενυδάτωση του οργανισμού, η αποφυγή κατανάλωσης με άδειο στομάχι και η προτίμηση ενός ποτηριού λευκού ή ροζέ οίνου θα σου επιτρέψουν να περάσεις τις πιο ανώδυνες και ευχάριστες διακοπές!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Do sulfites in wine cause headaches?, Medical News Today. Διαθέσιμο εδώ
- Why do I get headaches after drinking red wine?, Medical News Today. Διαθέσιμο εδώ
- Scientists say mystery of how red wine headaches occur may be solved, The Gurdian. Διαθέσιμο εδώ
