Της Μαρίας Πολίτου,
Η Βυζαντινή περίοδος είναι μία περίοδος σημαντικής πολιτιστικής, πολιτικής και θρησκευτικής ανάπτυξης που διήρκησε περίπου 1.100 χρόνια, από τον 4ο αιώνα έως την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία εξελίχθηκε σε ένα κέντρο πολιτισμού με μία μοναδική σύνθεση της κληρονομιάς της αρχαίας ελληνικής, ρωμαϊκής και χριστιανικής παράδοσης.
Τα αισθήματα και ο πολιτισμός των Βυζαντινών ήταν έντονα διαμορφωμένα από τη χριστιανική πίστη και τις παραδόσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η θρησκεία διαπνέει την τέχνη, την αρχιτεκτονική, τη λογοτεχνία και την καθημερινή ζωή τους. Η πίστη αποτέλεσε έναν πυλώνα της ταυτότητάς τους, επηρεάζοντας την οπτική τους για τον κόσμο, την κοινωνία αλλά και την τέχνη. Το σύστημα αυτό επέδρασε στην ανάπτυξη μιας συγκεκριμένης κοινωνικής και πολιτικής δομής, ενώ, επίσης, προώθησε την εκπαίδευση, την έρευνα και την πνευματική ανάπτυξη. Η ηθική, η αρχή της δικαιοσύνης, η παιδεία και η πνευματικότητα αποτέλεσαν σημαντικά στοιχεία της κοινωνικής συνείδησης στο Βυζάντιο. Επομένως, τα αισθήματα των Βυζαντινών διαμορφώθηκαν από έναν συνδυασμό πολλών παραγόντων, όπως η θρησκεία, η τέχνη, η πολιτική και η κοινωνική δομή και αποτέλεσαν ένα πλούσιο μωσαϊκό που επηρέασε την ιστορία της ανθρωπότητας.
Ωστόσο, οι Βυζαντινοί ανέπτυξαν αρκετά αντιλατινικά συναισθήματα, τα οποία προήλθαν λόγω των αρχών τους, του πολιτισμού τους, αλλά και των προκαταλήψεών τους. Χωρίς αμφιβολία, η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους προσκυνητές της Δ’ Σταυροφορίας ήταν το καταλυτικό γεγονός για τη διαμόρφωση αρνητικής εικόνας των Δυτικών. Τα αντιλατινικά αισθήματα των Βυζαντινών ήταν εμφανή, γιατί δεν ήταν έτοιμοι να δεχτούν τη λατινική κυριαρχία. Τα συγκεκριμένα αισθήματα διαμορφώθηκαν λόγω διάφορων παραγόντων, ιστορικών, πολιτιστικών και γεωπολιτικών που επηρέασαν την εξέλιξη και την ταυτότητα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Αυτά τα αντιλατινικά αισθήματα ήταν μία αντίδραση κατά των λατινικών στοιχείων ή της δυτικής επίδρασης στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (Βυζάντιο). Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε πολλές συγκρούσεις με δυτικές δυνάμεις, κυρίως με τους Λατίνους σε πολέμους όπως οι Σταυροφορίες, και η τελική πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Αυτοί οι πόλεμοι οδήγησαν σε μία εμφανή εχθρότητα και αντιπαράθεση μεταξύ των δύο πολιτισμών.
Κατά τη διάρκεια της Ιστορίας της, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία αντιμετώπισε αρκετές συγκρούσεις και πολέμους με τα δυτικά κράτη, κυρίως με τους Λατίνους, όπως ήταν οι Φράγκοι και οι Βενετοί. Αυτοί οι πόλεμοι και οι συγκρούσεις συνέβαλαν στη διαμόρφωση μίας αρνητικής εικόνας για τον δυτικό κόσμο στη συνείδηση των Βυζαντινών. Επιπλέον, οι Βυζαντινοί είχαν αναπτύξει μία δική τους πολιτιστικής ταυτότητας, η οποία διέφερε σημαντικά από εκείνη του δυτικού κόσμου. Οι διαφορές αυτές σε πτυχές όπως η γλώσσα, η τέχνη, η φιλοσοφία και η θρησκεία οδήγησαν σε αντιλατινικά αισθήματα και στην ενίσχυση της ιδέας της ένδειας του δυτικού πολιτισμού. Τέλος, η θρησκευτική διαίρεση μεταξύ της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας και της Καθολικής Δυτικής Εκκλησίας ήταν, επίσης, ένας παράγοντας που συνέβαλε στην ανάπτυξη μίσους των Βυζαντινών απέναντι στον λατινικό λαό. Η διαφορά στις θρησκευτικές πρακτικές και στις δογματικές απόψεις οδήγησαν σε αντιπαραθέσεις μεταξύ των δύο εκκλησιών.
Οι Βυζαντινοί πολλές φορές θεωρούσαν τον εαυτό τους ως φυλάκιο της αρχαίας ελληνικής παράδοσης και του πολιτισμού, ενώ είχαν αναπτύξει μία δική τους πολιτιστική, γλωσσική και θρησκευτική ταυτότητα. Οι διαφορές αυτές οδήγησαν σε αισθήματα υπεροχής ή ανωτερότητας της δικής τους κουλτούρας έναντι της δυτικής. Οι Βυζαντινοί χρησιμοποιούσαν διάφορες εκφράσεις και χαρακτηρισμούς για να περιγράψουν τους Λατίνους, εκφράζοντας την απόστασή τους ή την αντίθεσή τους προς την δυτική επιρροή και την κουλτούρα των Λατίνων.
Όλοι οι παραπάνω παράγοντες συνέβαλαν στην ανάπτυξη αντιλατινικών αισθημάτων στη βυζαντινή κοινωνία, ενισχύοντας την αίσθηση της διαφορετικότητας και της υπεροχής της δικής τους πολιτιστικής κληρονομιάς. Τα αντιλατινικά αισθήματα των Βυζαντινών αντικατοπτρίζουν μία γενική αντίθεση, αδιαλλαξία ή απάθεια προς τον δυτικό κόσμο, κυρίως προς τους Λατίνους ή τους Δυτικούς Χριστιανούς και τον δυτικό πολιτισμό γενικότερα. Τα αισθήματα αυτά ενισχύθηκαν μέσω των συγκρούσεων, της διαφοροποίησης των πολιτισμών και των διαφορών στις θρησκευτικές πρακτικές και δόγματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γλύκατζη-Αρβελέρ, Ε., (2018), Η πολιτική ιδεολογία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Ψυχογιός
