Toυ Ελευθέριου Χονδρού,
Σε μια σημαντική κίνηση, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κατέληξε πρόσφατα σε προσωρινή συμφωνία για μια οδηγία που αποσκοπεί στην προστασία των δημοσιογράφων και των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από καταχρηστικές νομικές διαδικασίες, στρατηγικές αγωγές κατά της συμμετοχής του κοινού (SLAPPs). Η συμφωνία αυτή προέκυψε υπό την ισπανική προεδρία του Συμβουλίου της Ε.Ε. και θεωρείται ως ένα κομβικό βήμα για τον περιορισμό της κατάχρησης τέτοιων αγωγών από οντότητες, με σκοπό να καταπνίξουν τις φωνές που αντιμετωπίζουν ζητήματα δημοσίου συμφέροντος.
Αυτή η προοδευτική οδηγία, που προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Απρίλιο του προηγούμενου έτους, υπογραμμίζει τη δέσμευση της Ε.Ε. να προστατεύει δημοσιογράφους, ακτιβιστές, ακαδημαϊκούς και άλλα δημόσια πρόσωπα από τις αδικαιολόγητες νομικές μάχες που στοχεύουν να εμποδίσουν το κρίσιμο έργο τους. Η κακόβουλη πρόθεση πίσω από τα SLAPPs είναι εμφανής, επιδιώκοντας να λογοκρίνει, να εκφοβίσει και να φιμώσει τους επικριτές και επιβάλλοντας υπέρογκο νομικό κόστος μέχρι να υποχωρήσουν από την κριτική ή την αντίθεσή τους. Ο Felix Bolanos, ο Ισπανός Yπουργός Δικαιοσύνης, εξέφρασε τη σημασία αυτού του νέου νόμου, δηλώνοντας: «Με αυτόν τον νέο νόμο, η Ε.Ε. υπερασπίζεται τους δημοσιογράφους και τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έναντι αβάσιμων και καταχρηστικών δικαστικών υποθέσεων».
Η προτεινόμενη οδηγία, με την επιφύλαξη της έγκρισης από τα κράτη μέλη και της επακόλουθης έγκρισης, τόσο από το Συμβούλιο της Ε.Ε. όσο και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, εισάγει αρκετές διαδικαστικές διασφαλίσεις και προστασίες για τα άτομα που στοχεύουν τα SLAPP. Συγκεκριμένα, όσοι αντιμετωπίζουν τέτοιες αγωγές μπορούν τώρα να ζητήσουν από το δικαστήριο να απορρίψει μια αξίωση σε πρώιμο στάδιο, εάν κριθεί προδήλως αβάσιμη. Επιπλέον, τα στοχευόμενα άτομα μπορούν να ζητήσουν οικονομική ασφάλεια από την οντότητα που κινεί την αξίωση και να αναζητήσουν διάφορα ένδικα μέσα, όπως να αναλάβει ο ενάγων τα έξοδα της διαδικασίας, συμπεριλαμβανομένων των εξόδων νομικής εκπροσώπησης του θύματος SLAPP.
Κρίσιμης σημασίας είναι το γεγονός ότι η συμφωνία περιγράφει, επίσης, τη διασυνοριακή φύση των υποθέσεων SLAPP και τη μεταχείριση των δικαστικών αποφάσεων τρίτων χωρών. Σε περιπτώσεις που ένα άτομο στην Ε.Ε. στοχοποιηθεί από υπόθεση SLAPP σε τρίτη χώρα, τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. υποχρεούνται να αρνηθούν την αναγνώριση και την εκτέλεση της απόφασης τρίτης χώρας, εάν αυτή θεωρείται προδήλως αβάσιμη ή καταχρηστική.
Η προσωρινή συμφωνία έτυχε ευρείας αναγνώρισης, με τη Vera Jourova, Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Αξίες και τη Διαφάνεια, να χαιρετίζει την εξέλιξη. Ωστόσο, δεν είναι όλες οι φωνές ομόφωνες στην υποστήριξή τους. Το Ίδρυμα Daphne Caruana Galizia, που πήρε το όνομά του από τον δολοφονηθέντα Μαλτέζο ερευνητή δημοσιογράφο, εξέφρασε ανησυχίες για την πιθανή αποδυνάμωση και άρση των βασικών διασφαλίσεων σε αυτό που τώρα αναφέρεται ως «Νόμος της Δάφνης». Το ίδρυμα προειδοποιεί ότι αυτές οι αλλαγές μπορεί να καταστήσουν την οδηγία ανεπαρκή ως προς την παροχή ουσιαστικής προστασίας σε δημοσιογράφους και ακτιβιστές.
Ενώ εγείρονται ανησυχίες για πιθανές ελλείψεις, είναι αναμφισβήτητο ότι η κίνηση της Ε.Ε. για την αντιμετώπιση των SLAPP είναι ένα αξιέπαινο βήμα προς την ενίσχυση της ελευθερίας του λόγου και τη διασφάλιση όσων βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της αλήθειας και της Δικαιοσύνης. Καθώς η οδηγία προχωρά στη διαδικασία έγκρισης, αποτελεί απόδειξη της δέσμευσης της Ε.Ε. να προασπίζει τις δημοκρατικές αξίες και να υπερασπίζεται όσους διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στη διαμόρφωση του δημόσιου λόγου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- EU REACHES PROVISIONAL DEAL ON LAW TO PROTECT MEDIA FROM SLAPPS, Βalkan Insight, διαθέσιμο εδώ
- Commission welcomes political agreement on countering abusive lawsuits against public participation (SLAPP), EC.EUROPA.EU, διαθέσιμο εδώ
