Του Θανάση Μάριζα,
Η ρωσική παραστρατιωτική οργάνωση, με επίσημους δεσμούς προς το Κρεμλίνο, αποτέλεσε τον πιο οδυνηρό αντίπαλο στo πεδίo μάχης της Ουκρανίας. Όντας, πλέον, στη «δύση» της ύπαρξής της, η Wagner αποτέλεσε καίριο «γρανάζι» στην πολεμική μηχανή της Μόσχας. Μια ανατίμηση της ιστορίας της ίσως μπορεί να προσφέρει μια πιο ξεκάθαρη εικόνα στον τωρινό τρόπο λειτουργίας της ευρύτερης ρωσικής ηγεσίας. Το πρώτο μέρος είναι διαθέσιμο εδώ.
Ο Prigozhin γεννήθηκε το 1961, εννέα χρόνια μετά τον «πάτρονά» του, Vladimir Putin. Μεγάλωσε σε μια ταραχώδη εποχή για την τότε Σοβιετική Ένωση, κάτι που (παραδόξως) τον οδήγησε στο να χάσει και το πρελούδιο του δραματικού φινάλε της: όσο η περεστρόικα του Gorbachev προσπαθούσε να μαζέψει τα… ασυμμάζευτα κι η χώρα στροβιλιζόταν προς τη διάλυση, ο Prigozhin βρισκόταν (ήδη από το 1981) στη φυλακή για παραπτώματα αντάξια ενός μικροκακοποιού: διαρρήξεις, ληστείες, ξυλοδαρμούς και απάτες.
Όταν τελικά αποφυλακίστηκε, το 1990, η ΕΣΣΔ βρισκόταν επισήμως με το ένα πόδι στον τάφο, δημιουργώντας το ιδανικό κλίμα για μια δεύτερη ευκαιρία σε όσους ήταν αρκετά πονηροί ή βίαιοι (ή και τα δυο) ώστε να την αδράξουν. Ο Prigozhin, έτσι, εκμεταλλεύτηκε την απήχηση των δυτικών προτύπων, οι οποίες εισέρχονταν μέσα από τις ρωγμές του «σιδηρού παραπετάσματος», και ξεκίνησε σχετικά απλοϊκά: ανοίγοντας έναν πάγκο με χοτ-ντογκ, ο οποίος εξελίχθηκε σε μεγάλη επιτυχία («Η μητέρα μου δε μπορούσε καν να τα μετρήσει όλα [τα χρήματα]» θα έλεγε ο ίδιος, το 2011, σε μια από τις ελάχιστες συνεντεύξεις του).
Ο πάγκος εξελίχθηκε σε σουπερμάρκετ, το οποίο εξελίχθηκε σε αλυσίδα, η οποία εξελίχθηκε, με τη σειρά της, σε ένα γκουρμέ εστιατόριο: το περίφημο ‘Old Customs House’, στο νησάκι Vasilievsky της Αγίας Πετρούπολης. Χάρη σε έναν συνδυασμό εξαιρετικού φαγητού και μάρκετινγκ, στοχευμένου σε αισθητικές πολυτέλειας και φινέτσας, το μαγαζί αναδείχθηκε σε ελκυστικό προορισμό για τους διάσημους και ισχυρούς της νεοσύστατης «δυτικής» ρωσικής υψηλής κοινωνίας. Ο Prigozhin βρήκε τον δρόμο του προς την καρδία της, κυριολεκτικά μέσα από το στομάχι. Ένας εκ των συνηθέστερων πελατών του, ήταν και ο ίδιος ο… Βλαδίμηρος.
Ο τελευταίος εξελίχθηκε, πράγματι, σε τακτικό θαμώνα, χρησιμοποιώντας το εστιατόριο για δεξιώσεις, εορτασμούς γενεθλίων και (το σημαντικότερο) συναντήσεις με πολιτικούς ηγέτες του εξωτερικού. Όπως πολύ εύστοχα το θέτουν οι Shaun Walker και Pjotr Sauer του Guardian, «Το να βλέπεις φωτογραφίες των επίσημων επαφών του Putin, από εκείνη την περίοδο, είναι σαν να παίζεις το παιχνίδι: Πού Είναι ο Yevgeny». Εκείνος, σοβαρός και διακριτικός, διακρίνεται να σερβίρει άτομα όπως ο George W. Bush και ο (τότε) Πρίγκιπας Κάρολος, μεταξύ άλλων επιφανών προσωπικοτήτων. Ο Prigozhin είχε δηλώσει κάποτε πως στον Putin άρεσε το ότι «δεν ήμουν υπεράνω του να φέρνω ο ίδιος τα πιάτα». Όπως, λοιπόν, ήταν διατεθειμένος να λερώσει τα χέρια του με φαγητό, φάνηκε πως ήταν πρόθυμος να κάνει το ίδιο και με αίμα, εκεί όπου το απαιτούσε ο “Vova”.
Κυβερνητικά συμβόλαια σίτισης του ρωσικού στρατού, τα οποία ο Prigozhin είχε κερδίσει με το… κουζινομάχαιρό του, εξελίχθηκαν σε αντίστοιχα οπλισμού, με αποτέλεσμα τη γέννηση της Wagner. Παρά την άμεση σύνδεσή της με τον Ρωσοουκρανικό Πόλεμο του 2014, η τελευταία έκανε τα πρώτα της βήματα σε πολύ πιο θερμά, συγκριτικά, μέρη: πιο συγκεκριμένα, την πολύπαθη Συρία και την αέναα «πληγωμένη» Αφρική.
Η παρουσία της Wagner στην πρώτη χαρακτηρίστηκε από εγκλήματα πολέμου και βάναυσες τακτικές μάχης, ο οποίες, όμως, οδηγούσαν και σε βαριές απώλειες για την ίδια. Σε ένα συγκεκριμένο περιστατικό, μέλη της συγκρούστηκαν με (και, κατ’ επέκταση, σφαγιάστηκαν από) αμερικανικά στρατεύματα. Τα εν λόγω νέα «σκεπάστηκαν» γρήγορα από το Κρεμλίνο, καθώς, σε τελική ανάλυση, η Wagner υποτίθεται πως δεν βρισκόταν ποτέ εκεί.
Τα πράγματα στην Αφρική πήραν μια περιπλοκότερη τροπή. Οι δραστηριότητες της Wagner, σε χώρες όπως η Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία, το Μάλι, η Λιβύη και το Σουδάν, φαίνεται πως περιστρέφονταν γύρω από τους δυο κύριους άξονες της «σκληρής» (hard) και «μαλακής» (soft) δύναμης: πρώτον, παροχή στρατιωτικής βοήθειας και εκπαίδευσης σε εύθραυστα αυταρχικά καθεστώτα (ή ακόμα και στους αντάρτες που τα τελευταία μάχονταν, εφόσον εκείνοι πλήρωναν καλύτερα).
Δεύτερον, παραπληροφόρηση και δημιουργία χρήσιμης προπαγάνδας, είτε αυτό αφορούσε την ψεύτο-κάλυψη «θεμιτών» εκλογών στη Μοζαμβίκη και τη Ζιμπάμπουε είτε τον (τελικά επιτυχή) επηρεασμό των αμερικανικών εκλογών του 2016, είτε, ακόμα, την καλλιέργεια ήδη υπαρχόντων (λόγω της αποικιοκρατίας) αντι-δυτικών αισθημάτων. Επιστρέφοντας, για μια ακόμα φορά, σε λόγια του Prigozhin: «Κύριοι, αναμειχθήκαμε, αναμειγνυόμαστε και θα αναμειχθούμε. Προσεκτικά, με ακρίβεια, χειρουργικά και με τον δικό μας τρόπο, όπως εμείς ξέρουμε. Κατά τη διάρκεια των συγκεκριμένων μας επεμβάσεων, θα αφαιρέσουμε τόσο τα νεφρά όσο και το συκώτι την ίδια στιγμή».
Παρά την ομολογούμενη αποτελεσματικότητα των διαδικτυακών της επιχειρήσεων, η Wagner δεν έφερε αντίστοιχα αποτελέσματα στο πιο… χειροπιαστό κομμάτι. Κατάφερε να εκμεταλλευτεί τα υπέρογκα αποθέματα σε ορυκτό πλούτο των καθεστώτων που «βοηθούσε», αλλά όχι μόνο δεν κατάφερε να εξασφαλίσει την προστασία των τελευταίων, αλλά σημείωσε και αλλεπάλληλες στρατιωτικές ήττες (π.χ. στα χέρια της ISIS). Είχε έρθει η ώρα για το πείραμα του Κρεμλίνου να επιστρέψει σε πιο γνώριμα εδάφη. Ο τωρινός Πόλεμος στην Ουκρανία, ο οποίος θα εξεταστεί στο επόμενο και τελευταίο μέρος, δημιούργησε τις «ιδανικές» συνθήκες γι’ αυτό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Inside the Wagner Group’s Armed Uprising, The New Yorker, διαθέσιμο εδώ
- Yevgeny Prigozhin: the hotdog seller who rose to the top of Putin’s war machine, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- What Is Russia’s Wagner Group Doing in Africa?, Council on Foreign Relations, διαθέσιμο εδώ
- Yevgeny Prigozhin, whom the whole world now knows as “Putin’s cook”, was tried in the USSR in 1981. We publish the text of the court document, Meduza, διαθέσιμο εδώ
