Της Μιχαηλίας-Ραφαέλας Καραγιάννη,
Όλοι έχουμε δει, ειδικά σε ταινίες με ιατρικό περιεχόμενο, τον ασθενή να καταρρέει, τα μηχανήματα να «χτυπάνε» και ο γιατρός να εφαρμόζει ηλεκτροσόκ στον ασθενή. Πρόκειται για μία τυπική περίπτωση κοιλιακής μαρμαρυγής. Η κοιλιακή μαρμαρυγή είναι το σοβαρότερο είδος καρδιακής αρρυθμίας, η οποία ανήκει στις κοιλιακές ταχυκαρδίες. Γενικά, τα τοιχώματα της καρδιάς δεν συσπώνται συντονισμένα, με κάποια τμήματα να μην συσπώνται καθόλου, με αποτέλεσμα να μην κυκλοφορεί αποτελεσματικά το αίμα στα αγγεία. Δυστυχώς, ο θάνατος είναι αναπόφευκτος, αν δεν επέμβει κάποιος ειδικός μέσα σε 1-3 λεπτά.
Φυσιολογικά, η καρδιά είναι μία μεγάλη αντλία, υπεύθυνη για την κυκλοφορία του αίματος. Αποτελείται από δύο κόλπους, οι οποίοι βρίσκονται στο πάνω μέρος της, τον αριστερό και τον δεξιό, και από δύο κοιλίες που βρίσκονται κάτω από τους κόλπους, την αριστερή και τη δεξιά. Οι κόλποι διαχωρίζονται από τις κοιλίες με συγκεκριμένες δομές, τις βαλβίδες, οι οποίες επιτρέπουν τη ροή του αίματος προς μία μόνο κατεύθυνση. Συνοπτικά, το μη οξυγονωμένο αίμα, που περιέχεται στις φλέβες, εκβάλει μέσω αυτών στις κοίλες φλέβες και από αυτές στον δεξιό κόλπο της καρδιάς. Από εκεί, περνάει, μέσω της βαλβίδας, στη δεξιά κοιλία και από αυτή στην πνευμονική αρτηρία, έτσι ώστε να μεταφερθεί στους πνεύμονες. Εκεί, το μη οξυγονωμένο αίμα οξυγονώνεται και, μέσω της πνευμονικής φλέβας, οδηγείται στον αριστερό κόλπο. Από εκεί, το πλούσιο σε οξυγόνο αίμα μεταφέρεται μέσω της βαλβίδας στην αριστερή κοιλία, η οποία συσπάται, έτσι, ώστε το αίμα να φύγει από αυτήν και, μέσω της αορτής, να μεταφερθεί σε όλο το υπόλοιπο σώμα.
Για να είναι επιτυχημένη η διεργασία που περιγράφηκε, απαιτείται η συντονισμένη σύσπαση των κόλπων και των κοιλιών. Αυτό, γιατί η σύσπαση των καρδιακών τοιχωμάτων είναι ο τρόπος με τον οποίο ωθείται το αίμα από τον αντίστοιχο κόλπο στην αντίστοιχη κοιλία και, έπειτα, στο αντίστοιχο αγγείο. Η καρδιά παίρνει την «εντολή» για σύσπαση όχι από το κεντρικό νευρικό σύστημα, αλλά από ένα δικό της σύστημα που ονομάζεται ερεθισματαγωγό σύστημα της καρδιάς. Η «εντολή» αυτή δίνεται μέσω ηλεκτρικών κυρίως υποδοχέων.
Η κοιλιακή μαρμαρυγή οφείλεται σε διεγέρσεις της καρδιάς, οι οποίες άγονται προς διάφορες, ακανόνιστες κατευθύνσεις μέσα στη μάζα του κοιλιακού μυοκαρδίου. Διεγείρουν διαδοχικά τμήματα αυτού, φθάνοντας, τελικά, στο σημείο της αφετηρίας τους, για να επαναδιαγείρουν το ίδιο τμήμα του μυοκαρδίου. Έτσι, οι κόλποι και οι κοιλίες δεν βρίσκονται ούτε σε σύσπαση, αλλά ούτε σε χαλάρωση. Βρίσκονται σε μία ενδιάμεση κατάσταση, με αποτέλεσμα να μην αντλούν το αίμα ή αν το αντλούν, να μην είναι σε επαρκή ποσότητα. Έτσι, μέσα σε 4-5 δευτερόλεπτα από την έναρξη της κοιλιακής μαρμαρυγής, προκαλείται απώλεια των αισθήσεων, λόγω της αναστολής της αιμάτωσης του εγκεφάλου, ενώ μη αναστρέψιμες νεκρώσεις των ιστών του σώματος αρχίζουν να αναπτύσσονται σε διάφορα μέρη του μέσα σε λίγα μόνο λεπτά. Το ηλεκτροκαρδιογράφημα που εμφανίζεται είναι παράδοξο και δεν εμφανίζει κανένα τύπο κανονικού ρυθμού και δεν διακρίνεται καμία συγκεκριμένη μορφή, εκτός από το γεγονός ότι τα ηλεκτρικά δυναμικά μεταβάλλονται συνεχώς και σπασμωδικά, με αποτέλεσμα την καταγραφή κάποιων ακανόνιστων επαρμάτων.
Για να αποτραπεί ο θάνατος, οι ειδικοί εφαρμόζουν απινίδωση και καρδιοανάταξη, καθώς έχει αποδειχθεί ότι αν τα τοιχώματα της καρδιάς σοκαριστούν από ρεύμα υψηλής συχνότητας, επαναφέρονται στη φυσιολογική τους λειτουργία. Η απινίδωση εφαρμόζεται από ειδικούς, σε συγκεκριμένα σημεία του θώρακα και σε συγκεκριμένη συχνότητα. Είναι σημαντικό να γίνει άμεσα, μέσα στα πρώτα τρία λεπτά. Εξίσου σημαντικό είναι να μην ακουμπάει κανείς τον ασθενή κατά τη διάρκεια της απινίδωσης, διότι έτσι το ρεύμα θα περάσει και σε αυτόν, συνήθως με αποτέλεσμα την ηλεκτροπληξία. Ακόμη και αν εφαρμοστεί ηλεκτροσόκ στον κατάλληλο χρόνο και στην κατάλληλη ένταση, ο ασθενής δεν είναι βέβαιο ότι θα το ξεπεράσει.
Συνοψίζοντας, η κοιλιακή μαρμαρυγή είναι μία καρδιακή αρρυθμία, η οποία είναι απειλητική για τη ζωή. Σε αυτή την κατάσταση συνήθως οδηγούνται άτομα που έχουν ήδη άλλους τύπους καρδιακής αρρυθμίας και κυρίως κολπική μαρμαρυγή και άτομα που έχουν κάποιο σοβαρό τραυματισμό. Είναι αδιαμφισβήτητα μία κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, στην οποία οι ειδικοί πρέπει να παραμένουν ψύχραιμοι, έτσι ώστε να τη διαχειριστούν όσο καλύτερα μπορούν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Guyton and Hall, Ιατρική φυσιολογία, 14η έκδοση, ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΥ Α.Ε.
- What is ventricular fibrillation?, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
