Της Νικολίνας Κουλούρη,
Στη σιωπή που πλέον «περικλείει» την κοινωνία μας, «βρίσκεται» και «εξαπλώνεται» μια βαθιά αδικία, η οποία είναι «κρυμμένη» πίσω από κλειστές πόρτες, πολλές φορές ακόμα και δίπλα στη δική μας, «καλυμμένη» από ένα πέπλο μυστικότητας. Το φάσμα της παιδικής κακοποίησης, μέσα στο οποίο υπάρχουν «παγιδευμένα» πολλά παιδιά, τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, προϋποθέτει ιδιαίτερη προσέγγιση ως προς τον εντοπισμό και την αντιμετώπισή του. Δεν είναι, δηλαδή, μια εύκολη και άνετη συζήτηση, αλλά ένα κάλεσμα, μια έκκληση, ένα κίνητρο προς τη συνείδηση όλων, για να «ξεφλουδίσουμε» τα στρώματα της αδιαφορίας και να υπενθυμίσουμε ότι η κατάσταση των πιο ευάλωτων αξίζει την αμέριστη προσοχή μας, σε συνδυασμό με τη δράση μας.
Καθιστώντας σαφές το περιεχόμενο του όρου, η παιδική κακοποίηση αφορά ένα μεμονωμένο γεγονός ή μια σειρά πράξεων που πιθανώς να πραγματοποιείται επί σειρά ετών και επηρεάζει με αρκετούς τρόπους το παιδί, αφού έχει ολέθριες συνέπειες. Αυτές «αγγίζουν», φυσικά, και τη μετέπειτα ζωή του, «πλάθοντας» έναν ενήλικα που δεν μπορεί να διαχειριστεί πολλαπλές πτυχές του ιδιωτικού του βίου. Αυτό συμβαίνει, γιατί η άσκηση βίας σε όλες τις μορφές της ασκεί υπερμεγέθη πόνο. Το νεαρό σε ηλικία παιδί δεν δύναται να αναγνωρίσει τη λανθασμένη φύση της πράξης και, έτσι, «απομονώνεται» μέσα σε μια λίμνη αναπάντητων ερωτημάτων.
Η παιδική κακοποίηση μπορεί να «συναντηθεί» με πολλά πρόσωπα και οι τρόποι εκδήλωσής της λαμβάνουν χώρα είτε με άμεσο τρόπο, είτε έμμεσο. Στους άμεσους τρόπους εντάσσουμε τα περιστατικά σωματικής και σεξουαλικής φύσης, ενώ στη δεύτερη κατηγορία παρατηρείται κυρίως η συναισθηματική-λεκτική παρενόχληση και η παραμέληση, ιδιαίτερα σε μικρότερες ηλικίες. Η πιθανότητα να υποστεί κάποιο παιδί κάτι από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω δεν επηρεάζεται από το φύλο του, καθώς και τα δυο φύλα στέκονται στο ίδιο σημείο απέναντι στον ύπουλο και δυσδιάκριτο εχθρό. Συγκεκριμένα στη χώρα μας, 7.500 παιδιά κάτω των πέντε ετών υποφέρουν από κάποια μορφή βίας ετησίως. Μάλιστα, μέσα από ένα ποσοστό που ανέρχεται στο 70%, παρατηρείται ότι οι κακοποιήσεις που γίνονται από την οικογένεια και από άτομα που το θύμα γνωρίζει και εμπιστεύεται «αγγίζει» το απόλυτο (90%)!!
Αντλώντας, λοιπόν, στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ), οι κύριοι τύποι κακοποίησης ανέρχονται σε τέσσερις, με πρώτη και κυρίαρχη τη σωματική κακοποίηση. Στην πρώτη περίπτωση, ο θύτης σκόπιμα τραυματίζει το παιδί με γυμνά χέρια, με αντικείμενα γύρω του, ίσως και με επικίνδυνα-αιχμηρά σύνεργα, όπως με ένα μαχαίρι ή έναν κόφτη, που μπορούν να τραυματίσουν σοβαρά το θύμα. Πολλές φορές χρησιμοποιείται ως ένδειξη τιμωρίας και δεν είναι σταθερής συχνότητας. Αποτελέσματα του φαινομένου αυτού συνήθως αποτελούν διάφορα σημάδια, μώλωπες και γενικότερες κακώσεις σε σημεία που καλύπτονται από ρουχισμό, όμως και σε αυτά που παραμένουν ακάλυπτα, για παράδειγμα, το κεφάλι και τα άκρα. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν τα ποσοστά από έρευνες του Π.Ο.Υ., που αναδεικνύουν πως ένα ποσοστό της τάξεως του 25-50% των παιδιών έχουν υπάρξει θύματα σωματικής κακοποίησης.
Δεύτερη περίπτωση αποτελεί η σεξουαλική κακοποίηση, όπου το θύμα συμμετέχει ακουσίως σε πράξεις σεξουαλικής χροιάς. Εδώ, ο ενήλικας εκμεταλλεύεται την αθωότητα και την αδυναμία του παιδικού μυαλού να δώσει τη συγκατάθεση, εφόσον δεν είναι ανεπτυγμένο ολοκληρωτικά και δεν του είναι εύκολο να αντιδράσει, υπακούοντας στις εντολές του μεγαλύτερου. Μετά από τέτοια περιστατικά, τα θύματα συχνά παρουσιάζουν μια σειρά από συμπτώματα, δηλαδή την άρνηση αγγιγμάτων, τη δυσκολία έκφρασης ή την απομόνωση, τα οποία καθιστούν σε εγρήγορση τον γονέα για τον εντοπισμό της κακοποιητικής συμπεριφοράς. Τα ερευνητικά στοιχεία δημιουργούν αίσθημα αγωνίας για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο σύγχρονος κόσμος. Ένα στα τρία παιδιά φαίνεται έως τα 18 έτη να έχει βιώσει ένα ή περισσότερα περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης! Μήπως, τώρα σκέφτηκες πόσα άτομα ακόμα και από τον κύκλο σου έχουν παρουσιάσει κάποια από τα προαναφερθέντα συμπτώματα, αλλά εσύ δεν βρισκόσουν σε θέση να εξακριβώσεις την αιτία αυτών; Αρκεί να σκεφτείς ότι βρισκόμαστε στη μέση! Αντιμετώπισε αυτά που σου γράφω ως τροφή για σκέψη.
Στην τρίτη περίπτωση συγκαταλέγεται η συναισθηματική κακοποίηση. Αυτό σημαίνει ότι υποτιμάται η γενικότερη ύπαρξη του παιδιού μέσω εξευτελισμού και απορριπτικών συμπεριφορών, που οδηγούν σε απομόνωση του θύματος από τον κοινωνικό του περίγυρο ή στην ανάπτυξη παθητικής-επιθετικής συμπεριφοράς, προκειμένου να αισθανθεί δυνατό και να αγνοήσει όσα συμβαίνουν εν αγνοία των υπολοίπων. Τέτοια φαινόμενα είναι συχνότερα και δυστυχώς, λιγότερο παρατηρητέα, καθώς εντοπίζονται σε πληθώρα χώρων. Με άλλα λόγια, στα σχολεία, στους εργασιακούς χώρους, ακόμα και μεταξύ αγνώστων στο δρόμο.
Τελευταία μορφή παιδικής κακοποίησης που «συμπληρώνει» την τετραρχία των κυρίαρχων είναι η παραμέληση, μέσω της οποίας ο γονιός αδυνατεί να εκπληρώσει ακόμα και τα βασικά του καθήκοντα. Συμβαίνει το παιδί να πεινά, να κρυώνει, να είναι αδύναμο και αυτό να δημιουργεί μια εκτεταμένη κόπωση σε ανησυχητικό και ανθυγιεινό επίπεδο για το νεαρό της ηλικίας του. Η περίθαλψη, λοιπόν, που του παρέχεται θεωρείται από ελάχιστη έως και μηδαμινή. Όλα αυτά δυσχεραίνουν την κοινωνικοποίησή του, διότι συχνά «στιγματίζεται» και, εν τέλει, περιθωριοποιείται.
Σκεπτόμενοι τώρα ότι οι προαναφερθείσες αποτελούν αποκλειστικά τις βασικές, αναγνωρισμένες μορφές βίας, οφείλουμε να αφιερώσουμε έστω και λίγο από τον χρόνο μας στο να αναζητήσουμε τρόπους εντοπισμού και εξάλειψης του απάνθρωπου αυτού φαινομένου. Σημαντικό είναι να επισημάνουμε ότι η παιδική κακοποίηση δεν τοποθετείται μόνο στη σύγχρονη εποχή, αλλά υπάρχει ανάμεσα στους ανθρώπους από τους προηγούμενους αιώνες. Παρ’ όλα αυτά, μόνο τα τελευταία χρόνια φαίνεται να έχει ληφθεί κάποια δράση. Μερικές από αυτές τις ενέργειες ενδεικτικά είναι τα ψηφίσματα νόμων, διαδηλώσεις στους δρόμους από ομάδες και Μ.Κ.Ο. Αυτοί έχουν τη δύναμη να απομακρύνουν ένα παιδί από το ανθυγιεινό του περιβάλλον, το οποίο δεν μπορεί να του παρέχει την πλήρη φροντίδα που χρειάζεται. Ενδιαφέρον δείχνουν και διάφορες ομάδες, οι οποίες διεξάγουν πολυάριθμες έρευνες επί του θέματος.
Ολοκληρώνοντας την εξερεύνηση της «σπαρακτικής» αυτής πραγματικότητας, βρισκόμαστε σε ένα σημείο τομή ως προς τη συνειδητοποίηση και την ευθύνη. Οι σκιές και το σκοτάδι που τη «διακατέχουν» μπορούν να «διαλυθούν» μονάχα με το «αταλάντευτο» φως της συλλογικής δράσης. Ας προτρέψουμε ακόμα και τον ίδιο μας τον εαυτό να ενισχύσει τις φωνές των άφωνων και να σφυρηλατήσουμε ένα μέλλον για κάθε παιδί μέσα στο οποίο θα μπορέσει να πορεύεται και να ονειρεύεται.
Γιατί και εσύ που διαβάζεις αυτό το κείμενο μπορείς να κάνεις τη διαφορά και να αλλάξεις τη ζωή μιας «σιωπηλής» δύναμης που το έχει παραπάνω ανάγκη από όσο φαντάζεσαι!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τα Διαφορετικά Πρόσωπα της Κακοποίησης των Παιδιών, hamogelo.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Παιδική κακοποίηση: Στην Ελλάδα 7.500 παιδιά το χρόνο, κάτω των 5 ετών, υποφέρουν από κάποια μορφή βίας, newsbeast.gr. Διαθέσιμο εδώ
