Του Αντώνη Σολάκου,
Υπάρχει μια πολιτεία, όπου η συλλογική ευτυχία θα υπερβαίνει την ατομική; Μία που θα μπορούσε να ήταν απαλλαγμένη από την παθογένεια του παρόντος και τα δεινά του παρελθόντος; Μία όπου τα υποκείμενα θα καταλάβαιναν, επιτέλους, τη μηδαμινότητά τους στον κόσμο που ζουν; Μάλλον, όχι. Για αυτό και τη φαντάζεται και την παρουσιάζει ο Σωτήρης Δημητρίου στη νουβέλα του, Η σιωπή του ξερόχορτου (2011).
Με αφορμή, λοιπόν, τον διάδρομο διαφυγής από το ασφυκτικό τοπίο της καθημερινότητας που ψάχνει ο συγγραφέας μας, οι ήρωες της νουβέλας ζουν σε μια ουτοπική πολιτεία που θα πάμε να «γνωρίσουμε». Είναι η πολιτεία όπου το συλλογικό υπερβαίνει το ατομικό, η αλληλεγγύη και η συμπόνια κυριαρχούν, η χαρά, η ευτυχία και ο έρωτας πρυτανεύουν. Εν ολίγοις, είναι ένας κόσμος μακριά από τον δικό μας.
Στην ουτοπική πολιτεία, ο άνθρωπος ζει απαλλαγμένος από τις κοινωνικές νόρμες, τους φραγμούς και τους περιορισμούς. Ελεύθερος, γεμάτος χαρά και δίψα για ουσιαστική γνώση. Η διάθεσή του για παιχνίδι και για έρωτα αποτελούν βασικές ασχολίες της καθημερινότητάς του. Είναι ένα πρότυπο ανθρώπου που σέβεται τη φύση και την αρμονία της, που την απολαμβάνει χωρίς να τη «σκοτώνει» και να τη σφετερίζεται.
Ο άνθρωπος, σε αυτήν την πολιτεία, έχει καταφέρει να ξεφύγει από τα δεσμά του: εξαρτήσεις από υλικά αγαθά δεν υπάρχουν, η αδήριτη ανάγκη για κέρδος έχει πάψει, η υπερκαταναλωτική μανία του σύγχρονου ανθρώπου έχει αντικατασταθεί από την αυτάρκεια και την απλότητα. Το μοντέλο του ήρωα που πλάθεται αναδεικνύει την ουσιαστική σημασία της ζωής και της επικοινωνίας.
Τα παραπάνω διαφαίνονται και από την ανάγκη του συγγραφέα να αφηγηθεί λιτά την ιστορία του. Η αφήγηση, πιστή στην απλότητα που προτάσσει μια «αγαθή» κοινωνία σαν αυτή που αφηγείται, αποβάλλει τις σύνθετες τεχνικές της, υιοθετώντας την ομαλή νοηματική ακολουθία των γεγονότων και την ελευθερία της. Ωστόσο, και σε αυτήν την αρμονική, από όλες τις απόψεις και τις πλευρές, ανθρώπινη κοινωνία κάτι φταίει.
Ο άνθρωπος, απαλλαγμένος των παραπάνω δεινών που αναφερθήκαν, έχει όλον τον χρόνο για σκέψη. Μια σκέψη που τον οδηγεί στην περιέργεια της δημιουργίας του και συνοψίζεται στο ερώτημα: «Ποιος είναι ο δημιουργός μου;».
Οι ήρωες αποφασίζουν, λοιπόν, να γνωρίσουν τον δημιουργό τους, να δώσουν απάντηση στην αοριστία της νομοτελειακής αρμονίας των δημιουργημάτων τους, που τη συμβόλιζαν στην πολιτεία τους με το γαϊδουράγκαθο ως κάτι μυστήριο και ανεξήγητο. Ταξιδεύουν προς το σύμπαν, να δουν την απεραντοσύνη του και να μάθουν το μικρό μυστικό της δημιουργίας του.
Ωστόσο, αυτό που αντικρύζουν είναι εικόνες από τις προηγούμενες ζωές τους. Εικόνες που αντικατοπτρίζουν στα μάτια του αναγνώστη τη σύγχρονη κοινωνία του. Εικόνες διαφορετικών αξιών και αντιλήψεων, γεμάτες εξαρτήσεις, φραγμούς και περιορισμούς σε όλο τους το μεγαλείο.
Η πλήρης σύγχυση ήταν η κατάσταση που επικράτησε μετά την επιστροφή τους. Ο άνθρωπος αντίκρυσε στον καθρέφτη τον εαυτό του και τότε κατάλαβε, είδε καθαρά το ζωώδες ένστικτό του, το διαρκές της επιβίωσης.
Συνοψίζοντας, η αλληγορική και παρωδική εικόνα της ουτοπικής πολιτείας, στην προσπάθειά της για ανάδειξη την ουσιαστική συνύπαρξη των ανθρώπων, καταφέρνει να φανερώσει την πραγματική φύση τους. Ο άνθρωπος, λειτουργώντας σαν μια «νέα Εύα», επιρρεπής στην περιέργεια αποκάλυψης των πάντων, αναζητεί διαρκώς τη μυστικότητα που περιβάλλει τη δημιουργία του. Τελικά, «τρώει το μήλο» και αποκαλύπτει τον εαυτό του.
Η ιδανική πολιτεία αποδεικνύεται και αυτή σε κρίση. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως δημοσιεύεται έναν χρόνο μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, λειτουργώντας ως μετωνυμία μιας γενικότερης κρίσης που ξεκινά από την οικονομική. Το αίσθημα της μη ικανοποίησης που διακατέχει τον άνθρωπο γίνεται ο κοινός παρονομαστής και των δύο πολιτειών. Το νόμισμα μπορεί να έχει δύο όψεις, αλλά είναι δυστυχώς κάλπικο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Με αφορμή τη “Σιωπή του ξερόχορτου” του Σωτήρη Δημητρίου» της Τούλας Ρεπαπή, diastixo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Η κίνηση του Εκκρεμούς, εκδόσεις Πόλις, Ιούνιος 2018
- Ελισσάβετ Κοτζιά, Ελληνική πεζογραφία 1974-2010, Εκδόσεις Πόλις, Οκτώβριος 2020
- Σωτήρης Δημητρίου, Η σιωπή του ξερόχορτου, Εκδόσεις Πατάκης, Νοέμβριος 2011
