Της Σοφίας Σουπιάδου,
Ο Θεσσαλονικέας κινηματογραφιστής Τάκης Κανελλόπουλος γεννήθηκε στις 26 Οκτωβρίου του 1933 στην κόρη του Θερμαϊκού. Φοίτησε στο Κολέγιο «Ανατόλια» και στα 19 του άρχισε να δημοσιογραφεί στην εφημερίδα «Ελληνικός Βορράς». Σπούδασε σκηνοθεσία στη Σχολή Σταυράκου στην Αθήνα και στη συνέχεια στο Μόναχο. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα δούλεψε ως σκηνοθέτης για σύντομο χρονικό διάστημα στην ΕΙΡ. Το 1960 το ντοκιμαντέρ του «Μακεδονικός Γάμος» κέρδισε το βραβείο καλύτερης ταινίας μικρού μήκους στην Πρώτη Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη (το νυν Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης). Τη δεκαετία του ‘60 γύρισε δύο ακόμα ντοκιμαντέρ με τους τίτλους «Θάσος» (1961) και «Καστοριά».
«Ο Ουρανός» (1962) αποτελεί την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του. Πρόκειται για ένα αντιπολεμικό φιλμ, το οποίο απέσπασε το βραβείο φωτογραφίας (Τζιοβάνι Βαριάνο και Γρηγόρης Δανάλης) στην Τρίτη Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου και συμμετείχε στα φεστιβάλ των Καννών και της Νέας Υόρκης, ενώ κέρδισε και το Αργυρό Βραβείο του φεστιβάλ κινηματογράφου της Νάπολης την ίδια χρονιά. Το 1966 γύρισε την ταινία «Εκδρομή», η οποία κέρδισε το βραβείο φωτογραφίας (Συράκος-Δανάλης) στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. Ακολούθησαν οι ταινίες μεγάλου μήκους: «Παρένθεση» (1968), βασισμένη στο θεατρικό έργο του Νόελ Κάουαρντ «Νεκρή Φύση» (“Still Life”), «Τελευταία άνοιξη» (1972), «Χρονικό μιας Κυριακής» (1975), «Ρομαντικό σημείωμα» (1978), «Σόνια» (1980). Η στάση του κοινού και των κριτικών στις τελευταίες του ταινίες ήταν αρνητική έως αδιάφορη, κάτι το οποίο προκάλεσε απογοήτευση στον σκηνοθέτη και σεναριογράφο και τον οδήγησε να ζει αποκομμένος από το κινηματογραφικό γίγνεσθαι της εποχής για δέκα ολόκληρα χρόνια. Εντούτοις, κατά τη διάρκεια αυτών των δέκα χρόνων ο Κανελλόπουλος συνέχιζε να δουλεύει επάνω στην ιδέα της επόμενης ταινίας του, ενώ παράλληλα ασχολούνταν και με τη συγγραφή διηγημάτων. Ο σπουδαίος κινηματογραφιστής έφυγε από τη ζωή στις 21 Σεπτεμβρίου του 1990, την ίδια ημέρα που εγκρίθηκε η χρηματοδότηση της νέας του ταινίας από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου.
Η ταινία που αγαπήθηκε περισσότερο από κοινό και κριτικούς ήταν το ερωτικό δράμα «Εκδρομή» (1966) με πρωταγωνιστές τη Λίλυ Παπαγιάννη, τον Άγγελο Αντωνόπουλο και τον Κώστα Καραγιώργη. Η υπόθεση της ταινίας έχει ως εξής: ένας αξιωματικός κι ένας στρατιώτης είναι ερωτευμένοι με την ίδια γυναίκα, που ανταποκρίνεται και στους δυο το ίδιο παράφορα. Ο στρατιώτης, όμως, λιποτακτεί και προσπαθεί να περάσει με τη γυναίκα τα σύνορα, ενώ οι σύντροφοί του μάχονται στο μέτωπο. Η φυγή τους γίνεται αντιληπτή, ενώ ένα στρατιωτικό απόσπασμα τους ακολουθεί κατά πόδας. Λίγο πριν φτάσουν στα σύνορα, οι φυγάδες περικυκλώνονται και, αρνούμενοι να παραδοθούν, σκοτώνονται. Πρόκειται για μία ρομαντική, λυρική παραλλαγή της θεματικής του Κανελλόπουλου, γύρω από τον άξονα έρωτας – ζωή – θάνατος (πόλεμος). Το σενάριο ανήκει στον Γιώργο Κιτσόπουλο, ενώ το φιλμ έντυσε με τις υπέροχες μελωδίες κιθάρας του ο Νίκος Μαμαγκάκης.
Η «Εκδρομή» είναι ένα ιδιαίτερο, ευαίσθητο, αντιρεαλιστικό έργο και ξεχωρίζει για την έκφραση του ερωτικού πάθους με θαυμαστή εντατική επιμονή και ποιητική δύναμη. Χαρακτηριστικό στοιχείο του φιλμ είναι και το μοναδικής ομορφιάς ελληνικό επαρχιακό τοπίο, το οποίο αναδεικνύει και αξιοποιεί με κάθε τρόπο ο σκηνοθέτης. Ο ίδιος ο δημιουργός έχει πει για την ταινία: «Στην “Εκδρομή” δεν υπάρχει σχεδόν καμία κίνηση της μηχανής και η αντιμετώπιση των προσώπων γίνεται με έναν τρόπο που μερικοί είπαν ότι ξενίζει. Το τοπίο, ο ουρανός, η θάλασσα, ο ήλιος, τα ποδήλατα, η κούνια, το τραίνο που φεύγει, τα ψηλά δέντρα, αυτά είναι που αγκαλιάζουν τους πρωταγωνιστάς και κατά κάποιον τρόπο αποζητούν τους ήρωες της ταινίας και όχι το αντίθετο. Ο ήλιος ζητά να φωτίσει τους ήρωές του, δεν ζητούν οι ήρωες να λάμψουν απ’ αυτόν. Η ταινία δεν έχει κανένα απολύτως συμβολισμό όσο και αν μερικές φράσεις του διαλόγου πιθανόν να στηρίζουν μια τέτοια άποψη. Η ταινία είναι ευθεία. Στην ψυχική αλήθεια του σκηνοθέτη υπήρξε η διάθεσις της αποκαλύψεως των χαρακτήρων με ένα είδος σεμνότητος που δεν επιδέχεται καμμίαν αιδώ. Εγώ απλώς, πραγματικά απλώς, θέλησα να αφηγηθώ μια ερωτική ιστορία ανάμεσα σε τρία πρόσωπα». Η κριτικός και σκηνοθέτιδα Τώνια Μαρκετάκη έχει γράψει για την Εκδρομή: «Ξέχειλη από ευαισθησία, αναζήτηση και πειραματισμό, πλημμυρισμένη από συγκίνηση, μ’ ένα θέμα συγκλονιστικό: την πορεία προς τον κοινό θάνατο δύο ανθρώπων που συναντιούνται και αγαπιούνται μέσα στις πιο απαγορευμένες συνθήκες, όπου ο έρωτάς τους με την απέραντη αγνότητά του αντιμετωπίζεται σαν ύβρις απέναντι σε κάθε ηθική αξία».
Η «Εκδρομή» του Τάκη Κανελλόπουλου έχει τη δική της ξεχωριστή θέση στην ιστορία του Ελληνικού κινηματογράφου, όπως και ο δημιουργός της. Ο «ποιητής μουντών λυρικών εικόνων και απολογητής της μοναξιάς», όπως έχει χαρακτηρισθεί, αποτέλεσε τον προπομπό του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου και συνεχίζει ακόμα και σήμερα να εμπνέει τη νέα γενιά κινηματογραφιστών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τάκης Κανελλόπουλος, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
- 55 χρόνια από μια μια μυθική ”Εκδρομή”, parallaximag.gr, διαθέσιμο εδώ
