Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
1895: Υπογράφεται η τελευταία διαθήκη του Σουηδού εφευρέτη Alfred Nobel, βάσει της οποίας καθιερώνεται ο θεσμός των ομώνυμων βραβείων που απονέμονται μέχρι τις μέρες μας. Για τον σκοπό αυτόν, διέθεσε ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας του –το 94% του συνόλου της!–, ώστε να πάρει σάρκα και οστά ο εν λόγω θεσμός, που βραβεβει ανθρώπους που με το έργο τους έχουν συμβάλει στην πρόοδο του κόσμου.
Οι αρχικές κατηγορίες των βραβείων ήταν η Φυσική, η Ειρήνη, η Ιατρική, η Λογοτεχνία και η Χημεία, ενώ από το 1968 η Κεντρική Τράπεζα της Σουηδίας δήλωσε ότι θα προσθέσει μια ακόμα κατηγορία, αυτή της Οικονομίας, την οποία και θα χρηματοδοτεί. Αυτή η τελευταία κατηγορία έχει ως ακριβή τίτλο «Βραβείο Οικονομικών Επιστημών της Τράπεζας της Σουηδίας στη μνήμη του Alfred Nobel», καθώς δεν συμπεριλαμβάνονταν στο αρχικό σχεδιασμό που είχε κάνει ο Nobel.
Ο Σουηδός πρωτοπόρος γεννήθηκε το 1833 στη Στοκχόλμη και πραγματοποίησε τις σπουδές του πάνω στη Χημεία. Παράλληλα, όμως, το ανήσυχο και σπινθηροβόλο πνεύμα του τον οδήγησε στην κατάκτηση πάνω από 350 διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας –με γνωστότερες να είναι η ανακάλυψη της δυναμίτιδας και του πυροκροτητή–, ενώ η επιχειρηματική του ενασχόληση με τη βιομηχανία του πολέμου του προσέδωσε μεγάλα κέρδη. Έφυγε από τη ζωή στις 10 Δεκεμβρίου του 1896 στο Σαν Ρέμο από εγκεφαλική αιμορραγία.
Έτσι, μετά από τον θάνατό του ξεκίνησε η δημιουργία της τελευταίας του επιθυμίας, με το Ίδρυμα Nobel να ολοκληρώνεται το 1900, με σκοπό την ορθή και καλύτερη αξιοποίηση των κεφαλαίων που διέθεσε. Η πρώτη διοργάνωση για τα βραβεία Nobel έλαβε χώρα το 1901, ανοίγοντας τον δρόμο για τον σπουδαίο αυτόν θεσμό. Το ίδρυμα δεν φέρει κάποια ενεργό συμμετοχή στην επιλογή των προσώπων που θα βραβευθούν, αλλά καλύπτει μόνο τα οικονομικά και διοικητικά της απονομής. Η επιλογή γίνεται για τις κατηγορίες της Φυσικής και της Χημείας από τη Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών, για την Ιατρική από το Ινστιτούτο Καρολίνσκα, για τη Λογοτεχνία από τη Σουηδική Ακαδημία και, τέλος, για την Ειρήνη από μια πενταμελή επιτροπή.
Το «έπαθλο» που λαμβάνει ο κάθε νικητής περιλαμβάνει ένα χρυσό μετάλλιο, ένα δίπλωμα στο οποίο αναγράφεται το πλήρες σκεπτικό της επιλογής του και ένα σημαντικό χρηματικό ποσό, το οποίο ανέρχεται σε αρκετές χιλιάδες ευρώ, αλλά με βάση τα οικονομικά του ιδρύματος. Η ανακοίνωση των βραβευθέντων πραγματοποιείται κάθε χρόνο τον Οκτώβριο και η απονομή που ακολουθεί διεξάγεται τον Δεκέμβριο.
Μέχρι και το 2022 έχουν απονεμηθεί 621 βραβεία, με 1.000 πρόσωπα και 27 οργανισμούς να τιμώνται. Ο νεαρότερος άνθρωπος ήταν 17 ετών, η Malala Yousafzai με το Nobel Ειρήνης, ενώ ο γηραιότερος 97, ο John Goodenough με το Nobel Χημείας. Μεταξύ άλλων, επίσης, έχουν πάρει βραβείο οι Maria Curie, Albert Einstein, Martin Luther King κ.ά. Τέλος, δύο Έλληνες έχουν καταφέρει να λάβουν αυτήν την τιμητική διάκριση, ο Γιώργος Σεφέρης το 1963 και ο Οδυσσέας Ελύτης το 1979, ενώ ο Κύπριος Χριστόφορος Πισσαρίδης έλαβε το 2010 το Nobel Οικονομίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- NOBEL PRIZES AND LAUREATES, nobelprize.org, Διαθέσιμο εδώ
- Nobel Prize, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
- The History of the Nobel Prize Award, susu.ru, Διαθέσιμο εδώ
- Η ιστορία των βραβείων Νόμπελ, sansimera.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Άλφρεντ Νoμπέλ: Η ιστορία του ανθρώπου πίσω από τη μεγαλύτερη τιμητική διάκριση στον κόσμο, ertnews.gr, Διαθέσιμο εδώ
