Της Άννας-Νικολέτας Γρίβα,
«Αν δεν πρόκειται να ξανακοιτάξεις ποτέ τη φωτογραφία, μην την τραβήξεις», λέει η λογική. Παρ’ όλα αυτά, ως πάσχουσα από χρόνια εμμονή με την κατοχή ενός υπερπλήρους φωτογραφικού αρχείου των εμπειριών μου, μπορώ να πω ότι για πολλούς, η παραπάνω πρόταση δεν είναι εύκολα εφαρμόσιμη. Αφορμή για το παρόν άρθρο αποτέλεσε ένα πρόσφατο ταξίδι μου στο εξωτερικό, από το οποίο επέστρεψα για να ανακαλύψω πως η συλλογή στο κινητό μου ήταν γεμάτη από φωτογραφίες έργων τέχνης του μουσείου καλών τεχνών που επισκέφτηκα, το μεγαλύτερο ποσοστό των οποίων δεν θα ξανακοιτάξω ποτέ. Κι αυτό, γιατί δεν ήταν η πρώτη φορά που διέσχισα ένα μουσείο, απολαμβάνοντας την τέχνη μεν, απασχολούμενη δε με τη φωτογράφιση των πάντων, καταλήγοντας έτσι με την ηλεκτρονική μορφή της πλήρους μουσειακής συλλογής στο κινητό μου, και γεμάτη μνήμη. Το ερώτημα, λοιπόν, είναι: Έχει νόημα όλο αυτό; Μήπως γινόμαστε τόσο εμμονικοί με την απαθανάτιση της στιγμής, που καταλήγουμε τελικά να αφαιρούμε ένα κομμάτι της εμπειρίας;
Η αλήθεια είναι πως η εφεύρεση της φωτογραφίας έχει δώσει στον άνθρωπο την πολύ ξεχωριστή δυνατότητα της απαθανάτισης στιγμών, τοπίων, ανθρώπων, εμπειριών. Δεν είναι λίγες οι φορές που όλοι μας νοσταλγικά έχουμε επισκεφτεί παλιά φωτογραφικά άλμπουμ ή αρχεία στον υπολογιστή, για να θυμηθούμε στιγμές της παιδικής μας ηλικίας, ενός αγαπημένου μας ταξιδιού, ή ακόμη και τη μορφή ενός αγαπημένου μας προσώπου που δε βρίσκεται πλέον εν ζωή. Στις φωτογραφίες «κρύβεται», πράγματι, η ομορφιά του παρελθόντος.
Η κύρια διαφορά, όμως, μεταξύ όλων όσων περιέγραψα παραπάνω και του σημερινού τρόπου φωτογράφισης, θα έλεγα πως είναι ο αριθμός των φωτογραφιών, και κατά συνέπεια, η ποιότητά τους, και ο αυθορμητισμός τους. Κοιτάζοντας παλιές φωτογραφίες γάμου, οικογενειακών τραπεζιών, ή και εκδρομών των γονιών, παππούδων, ή άλλων συγγενών μας είμαι σίγουρη πως οι περισσότεροι έχουμε παρατηρήσει ότι οι φωτογραφίες είναι λίγες και καλές. Η γνωστή σε όλους φράση «ουκ εν τω πολλώ το ευ» εφαρμόζεται και στην τέχνη της φωτογραφίας. Άλλη αξία έχουν οι αυθόρμητες φωτογραφίες που θα τραβήξει ένα ερωτευμένο ζευγάρι, ο ένας του άλλου, κι άλλη το «φώτοσουτ» που θα γίνει πλέον, μέχρι να τραβηχτεί η τέλεια, «αυθόρμητη» φωτογραφία για τα social media. Ομολογουμένως, βέβαια, σε αυτό αναμφίβολα βοηθούσε η χρήση του φιλμ, του οποίου η περατότητα σήμαινε ότι δεν μπορούσε κανείς να τραβήξει φωτογραφία τα πάντα. Η περατότητα της μνήμης του κινητού ή της κάμερας, αντίθετα, είναι μη συγκρίσιμη, με αποτέλεσμα λιγότερο συναίσθημα, λιγότερη φαντασία και τέχνη να «μπαίνουν» σε κάθε φωτογραφία, αφού, άλλωστε, αν δεν είναι καλή, μπορούν πάντοτε να τραβηχτούν χιλιάδες ακόμα…
Το συμπέρασμα, λοιπόν, ποιο είναι; Κατά τη γνώμη μου, η φωτογραφία «κινδυνεύει» να «χάσει» οριστικά το νόημα που κάποτε «είχε», και για αυτό ευθύνονται οι περισσότεροι νέοι, μεταξύ των οποίων φυσικά, κι εγώ. Θα πρέπει, θεωρώ, αν και δεν είναι εύκολο να προσπαθήσουμε πριν αρχίσουμε να φωτογραφίζουμε τα πάντα σε ένα νέο μέρος, σε μια συναυλία, σε ένα μουσείο, να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας το πραγματικό νόημα της φωτογραφίας, και να προσπαθήσουμε να ξεπεράσουμε την εμμονή με την απαθανάτιση της στιγμής, η ειρωνεία της οποίας είναι ότι υποβαθμίζει την ίδια της την αξία.
