Του Μάριου Δεστούνη,
Η διεθνής κοινότητα βρίσκεται μπροστά σε μια στιγμή που χαρακτηρίζεται ως ιστορικής σημασίας, καθώς γαλλικό δικαστήριο εξέδωσε ένταλμα σύλληψης για τον Eπικεφαλής της Συρίας, Bashar al-Assad. Ο λόγος που χαρακτηρίζεται ως ιστορική είναι διότι ένα κράτος, η Γαλλία στην προκειμένη περίπτωση, εκδίδει ένταλμα σύλληψης για τον εν ενεργεία επικεφαλής ενός άλλου κράτους, ο οποιός με τα τωρινά δεδομένα απολαμβάνει πλήρη ασυλία. Το δικαστήριο, με αυτή την απόφαση, επιδιώκει να αλλάξει τον θεσμό περι ασυλίας, υποστηρίζoντας ότι, υπό το βάρος των χειρότερων εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, η ασυλία καταργείται και τα υποκείμενα, που είναι υπεύθυνα για την τέλεσή τους, πρέπει να λογοδοτήσουν.
Ποιο είναι το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας για το οποίο διώκεται, όμως, ο Assad; Τον Αύγουστο του 2013, στην πόλη Ντούμα και στην ανατολική Γκούτα, έγινε χρήση χημικών όπλων που οδήγησαν στον θάνατο πάνω από 1.000 ανθρώπους. Το καθεστώς Assad, μετά από έρευνες, βρέθηκε ως υπεύθυνο για τη χρήση τους και το δικαστήριο έκρινε ότι ο Assad, ως Πρόεδρος της Συρίας, δεν μπορεί να υποστηριχθεί ότι δεν γνώριζε ή δεν φέρει ευθύνη.
Το χρονικό της υποθέσης ξεκίνησε το 2011, με το ξέσπασμα της Αραβικής Άνοιξης και τις διαδηλώσεις υπέρ της Δημοκρατίας στη Συρία και κατά του καθεστώτος Assad. Αυτό που άρχισε ως κίνημα ειρηνικών διαδηλώσεων σύντομα κατέληξε σε έναν αιματηρό εμφύλιο, εξαιτίας του καθεστώτος Assad, που κατέφυγε, από την πρώτη στιγμή, στη βία ενάντια στις ειρηνικές διαδηλώσεις του λαού του.
Το αποκορύφωμα ήρθε με τη χρήση του χημικού και υψηλά τοξικού αερίου σαρίν. Το σαρίν είναι ένας νευροτοξικός παράγοντας που επιτίθεται στο νευρικό σύστημα και προκαλεί θάνατο μέσω ασφυξίας. Αυτό ακριβώς το τέλος είχαν οι 1.000 και άνω νεκροί στη Συρία, στις επιθέσεις του 2013. Η Κυβέρνηση Obama είχε προειδοποιήσει το συριακό καθεστώς ότι η χρήση χημικών όπλων είναι μια κόκκινη γραμμή που, αν ο Σύριος Πρόεδρος περάσει, οι ΗΠΑ θα επέμβουν στρατιωτικά. Τα λόγια αυτά έπεσαν, όμως, στο κενό, όταν η Κυβέρνηση της Συρίας, το 2013, μετά τη διεθνή θύελλα αντιδράσεων, έγινε μέλος της συμφωνίας περί απαγόρευσης χημικών και συμφώνησε να καταστρέψει τα αποθέματά της και να σταματήσει την παραγωγή. Μετά από αυτό, οι επιζήσαντες, καθώς και οι οικογένειες των θυμάτων, έχασαν την ελπίδα για δικαίωση.
Παρ’όλα αυτά, οι έρευνες συνεχίστηκαν από μέλη και όργανα της ευρωπαϊκής κοινότητας, με στόχο την απόδοση δικαιοσύνης. Το γαλλικό δικαστήριο έρχεται, μετά από 10 χρόνια, και κάνει το αποφασιστικό βήμα για να οδηγηθεί στο φως της δικαιοσύνης ο Assad, και άλλα τρία πρόσωπα της Κυβέρνησης και του Στρατού, μεταξύ αυτών και ο αδερφός του. Αυτή η απόφαση αποτελεί, πλέον, σταθμό, διότι αποδεικνύει έμπρακτα ότι κανείς δεν πρέπει να χαίρει ασυλίας, όταν κατηγορείται για εγκλήματα κατάφορης παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και κυρίως του βασικού λίθου αυτών, του δικαιώματος στην ανθρώπινη ζωή. Πρέπει να τονίστει ότι τα 10 χρόνια που πέρασαν δεν ήταν λόγω αμέλειας ή αδιαφορίας, αλλά διότι οι Ευρωπαίοι ερευνητές είχαν ένα πολύ δύσκολο έργο να επιτελέσουν. Αρχικά, βρίσκονταν σε μια χώρα που αποτελεί εχθρικό περιβάλλον γι’αυτούς, κατά τη διάρκεια εμφυλίου. Δεύτερον, έπρεπε να επιβεβαιώσουν πρώτα τη χρήση χημικών και έπειτα να εξακριβώσουν με βεβαιότητα ποιος έκανε τη χρήση αυτή, για να οδηγηθεί στη δικαιοσύνη.
Το ένταλμα αποτελεί, βέβαια, ένα καθοριστικό βήμα, αλλά δε δίνει τέλος στην ιστορία, διότι ο Assad είναι ακόμη ελεύθερος. Ο δρόμος που θα ακολουθηθεί για τη σύλληψή του, αν αυτή, εν τέλει, συμβεί, είναι μέσω της INTERPOL (το αρχηγείο της οποίας βρίσκεται επίσης στη Γαλλία), που πρέπει να εκδώσει ένταλμα σύλληψής του και, εν συνεχεία, να προχωρήσει στην ίδια τη σύλληψη, μέσω των κρατών-μελών της. Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει ο Assad να αναγκαστεί να αφήσει την ασφάλεια της Συρίας και, συνάμα, να μην προλάβει να καταφύγει στην προστασία καποιου φιλικά διακείμενου κράτους, π.χ. μέσω κάποιας επιχείρησης “in-and-out” σε συριακό έδαφος (που είναι, πράγματι, ένα σενάριο σχετικά απίθανο, λόγω της δυσκολίας και των επιπλοκών που θα επιφέρει μια τέτοια επέμβαση στο εσωτερικό της Συρίας από εξωκρατικές δυνάμεις).
Ανεξαρτήτως του εάν ο Assad οδηγηθεί, τελικά, στη δικαιοσύνη για τις φρικαλεότητες που διέπραξε το καθεστώς του, το γαλλικό δικαστήριο, με την απόφασή του, κάνει ξεκάθαρο ότι τόσο ειδεχθή εγκλήματα δεν πρέπει να παραμένουν ατιμώρητα, ακόμα και αν πέρασε μια δεκαετία, και, το κυριότερο, ότι, μέσα σε μια δίκαιη διεθνή κοινότητα, κανείς δεν πρέπει να θεωρείται πάνω από τον νόμο. Ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη θα είναι εάν και άλλα εθνικά δικαστήρια (της Ευρώπης και όχι μόνο) ακολουθήσουν το ανωτέρω παράδειγμα. Είναι αδιανόητο, εάν υπάρχει πράγματι η επιθυμία για πρόοδο στην ανθρωπότητα, να μείνει ατιμώρητη μια πράξη που άφησε νεκρούς πολίτες, αναμεσά τους και πολλά παιδιά, στα ίδια τους τα σπίτια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- French court issues arrest warrant for Bashar al-Assad for complicity in war crimes, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Assad arrest warrant: ‘Hope and pain’ for Syrian chemical attack survivors, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- France issues arrest warrant for Syrian President Assad, CNN, διαθέσιμο εδώ
