Της Πωλίνας Παλλιεράκη,
Απληστία θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ένα από τα στοιχεία του ανθρώπινου πολιτισμού στις μέρες μας. Ο όρος απληστία, παράγεται από το «α» στερητικό και τη λέξη «πληστός», ήτις πλήρης. Συνεπώς, άπληστος άνθρωπος θεωρείται εκείνος που είναι πλεονέκτης, ακόρεστος και ανεκπλήρωτος από την επιθυμία. Βάσει της μυθολογίας, η απληστία «συνδέεται» με ποικίλες ιστορίες ή μύθους που αναφέρονται σε θεϊκά, ηρωικά πρόσωπα, αλλά και ανθρώπους. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές και μύθοι που «συνδέονται» με το χαρακτηριστικό στοιχείο της απληστίας.
Η ιστορία του Κινύρα και της Καλιρρόης αποτελεί μια από τις πιο διάσημες ιστορίες της ελληνικής μυθολογίας, που εξηγεί την προέλευση της απληστίας. Ο Κινύρας ήταν βασιλιάς της Κύπρου, ο οποίος είχε την τύχη να διαθέτει τα πάντα και να μην του λείπει τίποτα. Παρ΄ όλα αυτά, εκείνος εξακολουθούσε να θέλει όλο και περισσότερα. Η απληστία του τον «ώθησε» να ζητήσει από τη θάλασσα να του φέρει μια γυναίκα ακόμα ωραιότερη από την Καλλιρόη, καθώς η ίδια θεωρούνταν έτσι κι αλλιώς η πιο όμορφη γυναίκα. Η θάλασσα, εν τέλει, πραγματοποίησε την επιθυμία του Κινύρα, ωστόσο η απληστία του ενείχε δραματικές συνέπειες, επειδή απολιθώθηκε στην αγάπη της Καλλιρόης και της προηγούμενης συζύγου του.
Οι μύθοι συχνά χρησιμοποιούνται για να μεταφέρουν μηνύματα και διδάγματα και στην περίπτωση της απληστίας, έχουν στόχο να αναδείξουν τα ολέθρια επακόλουθα που μπορεί να έχει η υπερβολική επιθυμία για περισσότερα και το πώς μπορεί να «ωθήσει» τον κόσμο σε δυστυχία ή ακόμη και σε καταστροφή. Η απληστία, λοιπόν, έχει κάνει την εμφάνισή της εδώ και πολλούς αιώνες, και ακόμα οι άνθρωποι δυσκολευόμαστε να την «αποβάλλουμε» από τη ζωή μας. Η ιστορία της Δύσης μας έχει δείξει πως η απληστία θα μπορούσε να οριστεί ως μια διαρκής πάλη των μεν, των δε, ήτοι των ανώτερων τάξεων με των κατώτερων. Μια πάλη σύμφωνα με την οποία τα ανώτερα στρώματα είναι αυτά που κυνηγούν την εξουσία και την επικράτεια. Είναι οι ίδιοι άνθρωποι, οι οποίοι βάσει της ιστορικής διάρκειας θα χαρακτηρίζονταν ευγενείς ή αρχόμενοι, άνθρωποι που εκμεταλλεύονται τους γύρω τους, που μονοπωλούν τη γη, που κάνουν τα πάνδεινα με απώτερο σκοπό την κυριαρχία του λόγου τους. Η πάλη για την εξουσία και η ανυπέρβλητη επιθυμία των ανθρώπων που έχουν ένα οικονομικό βήμα για να ποδοπατήσουν τους «αξιακά κατώτερους» τους είναι ένα φαινόμενο που κάνει την εμφάνισή του εδώ και πολλούς αιώνες. Η εν λόγω πάλη, λοιπόν, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως προσδιορίζεται από ένα κοσμοθεωρητικό περιεχόμενο, που αποτελεί το περίβλημα γύρω από το οποίο λαμβάνει χώρα η πάλη για την εξουσία. Σήμερα, κάτι τέτοιο, θα το ονομάζαμε «νεοφιλελευθερισμό».
Πάντα νομίζω πως το χρέος ήταν αυτό που έδινε το βήμα στους «από πάνω» να υποτάξουν τους «από κάτω» με οποιοδήποτε μέσο ψυχολογικής, σωματικής, οικονομικής βίας. Πάντα οι «από πάνω» ήταν εκείνοι, οι οποίοι δημιουργούσαν ολιγαρχίες και εμφανίζονταν συχνά ως από μηχανής θεοί στους κατώτερους με την πρόφαση ότι νοιάζονται γι’ αυτούς και θέλουν να τους προστατεύσουν. Ωστόσο, στην πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει είναι η εκπλήρωση των δικών τους συμφερόντων και η επιθυμία για όλο και περισσότερα κέρδη. Βασικό χαρακτηριστικό των ολιγαρχικών ομάδων ήταν η απληστία, η οποία συνεπαγόταν την αρπαγή της γης, τη λεηλασία χρήματος και τιμαλφών, την αρπαγή κρατών. Πρόκειται για ένα συνεχές συναίσθημα αδηφαγίας που οδηγεί τους ανθρώπους σε ανήκουστες συμπεριφορές, μιας και εκείνοι έχουν ως κατευθυντήρια γραμμή τους τα διαρκή ψέματα, τις απάτες, αλλά και τη δημιουργία ενός παράλληλου σύμπαντος το οποίο είναι φενάκη, αλλά φαντάζει ιδιαίτερα ελπιδοφόρο σε όλους τους υπόλοιπους.
Στην ελληνική πραγματικότητα κάποτε ήταν κυρίαρχο το άπληστο πνευματικό στοιχείο στους ανθρώπους, όμως θεωρώ ότι πρέπει να δούμε τα πράγματα και από τις δύο όψεις του νομίσματος. Είναι γνωστή, θεωρώ, σε όλους μας η έκφραση «μέτρον άριστον», μια έκφραση που μας δηλώνει πως σε ό,τι κάνουμε και σε ό,τι είμαστε πρέπει να έχουμε ένα μέτρο, ένα όριο, το οποίο εάν ξεπεράσουμε, θα οδηγηθούμε σε ταραχές. Έτσι λοιπόν, με το να είναι κανείς ολίγον τι άπληστος θεωρείται ένα παραγωγικό κύτταρο και δε συνιστά πρόβλημα στην κοινωνία μας. Όντας, όμως, πολύ άπληστος ενέχει κινδύνους. Οι πρακτικές του πρώτου γεννούν τον θαυμασμό, ενώ του δεύτερου τον φθόνο.
Όσον αφορά το θετικό πρόσημο της απληστίας, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως αποτελεί ένα κίνητρο για την επίτευξη των στόχων των ανθρώπων. Οι αποφασιστικοί, απαιτητικοί άνθρωποι που «διψούν» για επιτυχία, κινητοποιούνται μέσω αυτής της ιδιότητας για την προσωπική τους εξέλιξη. Ακόμα, η απληστία μπορεί να «σπρώξει» ένα άτομο στη διεκδίκηση όλο και περισσότερων και στην επίτευξη υψηλότερων στόχων, προάγοντας με τον τρόπο αυτό, τη φιλοδοξία και την ανάπτυξη. Και τέλος, σε ορισμένες περιπτώσεις, η απληστία μπορεί να θεωρηθεί ένα μέσο για να αναζητεί κανείς τρόπους βελτίωσης του εαυτού του ή της κατάστασής του. Εντούτοις, οφείλουμε να έχουμε πάντοτε στο πίσω μέρος του μυαλού μας ότι η απληστία ως χαρακτηριστικό συνεπάγεται και ένα βασικό δυνητικό αρνητικό φορτίο, γιατί μπορεί να προκαλέσει ασύμβατες συμπεριφορές, αδικίες και άλλα ηθικά προβλήματα. Συνεπώς, παρ΄ όλα αυτά τα θετικά στοιχεία είναι πρέπον να εξισορροπούμε αυτά τα χαρακτηριστικά βάσει των αξιών της αλληλεγγύης και της ηθικής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η απληστία, antikleidi.com. Διαθέσιμο εδώ
- Η ψυχοπαθολογία της απληστίας…, proinoslogos.gr. Διαθέσιμο εδώ
