Του Θανάση Μάριζα,
Το μικρό καφέ στη Scheveningen, παραλιακή συνοικία της Χάγης, ξεχύλιζε με κόσμο, φώτα και θόρυβο. Υπό τον ήχο έντονων επιφημιών, καθώς και του περίφημου (στα όρια του κλισέ) “Eye of the Tiger”, τον λόγο πήρε ένας χαμογελαστός άνδρας. «Οι ψηφοφόροι μίλησαν απόψε […] Θα βεβαιωθούμε πως οι Ολλανδοί ψηφοφόροι θα είναι τοποθετημένοι και πάλι στην πρώτη θέση» είπε ο Geert Wilders, νικητής των ολλανδικών εκλογών και πιθανώς ο νέος Πρωθυπουργός της χώρας.
Ο Wilders θυμίζει εμφανισιακά έναν συγκεκριμένο (αν και, ομολογουμένως, πιο ακραίο) ομοϊδεάτη του από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού: μαλλιά βαμμένα σε ξανθό πλατινέ και χτενισμένα προς τα πίσω, υπερβολικά μακριές γραβάτες με λαμπερό κόκκινο ή γαλάζιο χρώμα και, πάνω απ’όλα, ασυνήθιστα «πύρινη» ρητορική για έναν 60χρονο. Η καμπάνια του είχε βασιστεί στις τακτικές κάθε «εναλλακτικά» δεξιού Ευρωπαίου πολιτικού που… σέβεται τον εαυτό του: ευρωσκεπτικισμός, αντιμεταναστευτικές απόψεις και υποσχέσεις για ισχυρότερη οικονομία και ασφάλεια.
Αυτό που τον είχε κάνει να ξεχωρίσει, τόσο στην ολλανδική όσο και στην ευρύτερη ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή, ήταν μια έμφαση σε αντιμουσουλμανικές ενέργειες, συμπεριλαμβανομένων υποσχέσεων για άρνηση ασύλου σε υπηκόους ισλαμικών χωρών, δημόσια κατάργηση της χιτζάμπ και απαγόρευση του Κορανίου. Παρά το αποτέλεσμα, πάντως, η επιτυχία του στις εκλογές κάθε άλλο παρά δεδομένη ήταν. Το προαναφερθέν μικρό καφέ, στο οποίο έλαβαν χώρα οι κομματικοί εορτασμοί, είναι ενδεικτικό της απρόσμενης νίκης του Wilders: το ανεπαρκές (από άποψη χωρητικότητας) μαγαζί είχε κρατηθεί μόλις τρεις ημέρες πριν τις εκλογές, κι αυτό έπειτα από απροσδόκητα θετικές ενδείξεις, στις τελευταίες δημοσκοπήσεις.
Τι ήταν, λοιπόν, αυτό που έκανε το «Κόμμα για την Ελευθερία (PVV)» του να ξεπεράσει την ταμπέλα του «μαύρου αλόγου» και να προηγηθεί των φαινομενικών φαβορί, όπως το κυβερνών συντηρητικό «Λαϊκό Κόμμα για Ελευθερία και Δημοκρατία (VVD)», ο αριστερός συνασπισμός «Πράσινοι-Εργατικοί (GL-PvdA)» και το πρωτοεμφανιζόμενο «Νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο (NSC)»;
Τρεις φαίνεται πως ήταν οι καταλυτικοί παράγοντες: πρώτον, ο Wilders σοφώς αντιλήφθηκε πως η κύρια μερίδα των ψηφοφόρων του δεν θα τον στήριζε ως «σταυροφόρο» κατά του Ισλάμ, αλλά ως μια περισσότερο «αφιλτράριστη» εναλλακτική στην υπάρχουσα δεξιά Κυβέρνηση. Ως εκ τούτου, φρόντισε να… συμμαζέψει τις πιο ακραίες πεποιθήσεις του, όσο οι εκλογές πλησίαζαν. Οι πρώτες του μετεκλογικές δηλώσεις, εξάλλου, έδιναν έμφαση στη διάθεση για συμβιβασμό με τα άλλα κόμματα, ώστε να επιτευχθεί μια κυβέρνηση συνδυασμού και να μην… πάει στράφι η ανέλπιστη νίκη του: «Κατανοώ πολύ καλά ότι τα κόμματα δεν θέλουν να είναι σε μια κυβέρνηση με ένα κόμμα που επιθυμεί αντισυνταγματικά μέτρα […] Δεν πρόκειται να μιλήσουμε για τζαμιά, Κοράνια και ισλαμικά σχολεία».
Δεύτερον, στο ίδιο μοτίβο σκέψης, η νέα ηγέτης του VVD και φέρελπις πρώτη γυναίκα-Πρωθυπουργός της Ολλανδίας, Dilan Yeşilgöz-Zegerius, έκανε το μοιραίο λάθος να προσδώσει θεμιτό χαρακτήρα στο σενάριο εκλογής του Wilders, λέγοντας πως δεν θα ήταν αντίθετη στο να κυβερνήσει μαζί του. Η ίδια επιχείρησε να αντιστρέψει τις δηλώσεις της, μετά το αποτέλεσμα της Πέμπτης, αλλά ήταν, πλέον, πολύ αργά. Εδώ φαίνεται να εντοπίζεται, πράγματι, η κρίσιμη τροπή στον προεκλογικό αγώνα: ο Wilders αναδείχθηκε, σχεδόν μέσα σε μια νύχτα, ως ένας πειστικός «διάδοχος» της ενδεκαετούς (!) ηγετικής εποχής του VVD.
Τρίτον, ας είμαστε ρεαλιστές: το μεταναστευτικό ζήτημα αποτελεί μείζον θέμα για μια (σε γενικές γραμμές ή, τουλάχιστον, συγκριτικά) ευμαρή ευρωπαϊκή κοινωνία, όπως η ολλανδική. Τις καθημερινές ανησυχίες, περί υπερπληθυσμού και διόγκωσης του υπάρχοντος στεγαστικού προβλήματος, εκμεταλλεύτηκε ο Wilders και, μέσω της πατροπαράδοτης τακτικής των υπερβολών και των δραματοποιήσεων, έδωσε στον εαυτό του την πολιτική πρωτοκαθεδρία, όσον αφορά το εν λόγω ζήτημα. Απόδειξη της επιτυχίας του ήταν η συμπεριφορά των υπόλοιπων κομμάτων: ακόμη και η Yeşilgöz-Zegerius, τουρκικής καταγωγής και μετανάστης στην Ολλανδία από τα επτά της χρόνια, αναγκάστηκε να υιοθετήσει μια περισσότερη αυστηρή στάση προς τη μετανάστευση.
Παρά τις οποιεσδήποτε μανούβρες, το VVD οδηγήθηκε στο καταστροφικό (για το ίδιο) αποτέλεσμα της τρίτης θέσης. Τη δεύτερη κατέλαβε η αριστερίζουσα συμμαχία του GL-PvdA (υπό την ηγεσία του πρώην Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Frans Timmermans), με σημαντική, ωστόσο, διαφορά από την «πρωτιά» του PVV. Το νεοσύστατο NSC, τέλος, έλαβε την άκρως θετική (πάντα για το ίδιο) τέταρτη θέση, με τον ηγέτη του, Pieter Omtzigt, να δηλώνει ενθουσιώδης για το «καταπληκτικό αποτέλεσμα».
Το τι επιφυλάσσει το μέλλον είναι μάλλον δύσκολο να διατυπωθεί. Με τα τρία επόμενα, στην εκλογική κατάταξη, κόμματα να έχουν απορρίψει κατηγορηματικά την προοπτική συνεργασίας με το PVV, ο κλήρος πέφτει στον Wilders για να δημιουργήσει έναν συνασπισμό ικανό να κυβερνήσει. Πέραν της (σχεδόν σίγουρης) συνδρομής του λαϊκιστικού «Κινήματος Αγροτών-Πολιτών (BBB)», κατόχου της 6ης θέσης, θα πρέπει να… υποκύψει και τουλάχιστον ένας από τους πολιτικούς «γίγαντες». Ίσως πρόκειται για τον Omtzigt, ο οποίος φαίνεται να έχει ήδη μαλακώσει τη στάση του, με δηλώσεις όπως ότι «Η Ολλανδία πρέπει να κυβερνηθεί και είμαστε διαθέσιμοι γι’αυτό». Μπορεί, ακόμη, η Yeşilgöz-Zegerius να γίνει πράγματι η πρώτη γυναίκα-κάτοχος του πρωθυπουργικού αξιώματος, καθώς ο Wilders φαίνεται να αναζητεί ένα πιο ευρέως αποδεκτό πρόσωπο για να ηγηθεί της πιθανής κυβέρνησής του.
Ένα είναι, πάντως, σίγουρο: η Ακροδεξιά έχει, πλέον, καθιερωθεί επικίνδυνα στην Ευρώπη. Η συνεχιζόμενη άνοδος τέτοιου είδους κινημάτων, από την οικονομική κρίση του 2008 κι έπειτα, έχει οδηγήσει σε απολυταρχικές κυβερνήσεις σε Ουγγαρία και Πολωνία, πρωτοκαθεδρία στην Ιταλία, δεύτερη θέση στη Γερμανία και μακρόχρονες λαϊκιστές επιτυχίες (έστω υπό τον… μανδύα της Αριστεράς) στη Σλοβακία. Στη Γαλλία, αντίστοιχα, η… κλασική παρουσία της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς, Marine Le Pen, βρέθηκε μια ανάσα από την Προεδρία, στις περσινές εκλογές.
Αυτό δεν σημαίνει πως όλα βαίνουν κακώς. Η Πολωνία κάνει βήματα προς τη σωστή κατέυθυνση, με το PiS να χάνει τις πρόσφατες εκλογές, ενώ εκλεγμένοι ηγέτες, όπως η Meloni της προαναφερθείσας Ιταλίας, αναγκάζονται συχνά να απορρίπτουν τις πιο ακραίες πεποιθήσεις τους, μπροστά στο ευρωπαϊκό κατεστημένο (κάτι το οποίο φαίνεται, προς το παρόν, να ισχύει και για τον Wilders). Μένει να ειδωθεί το εάν αυτή η τάση θα εξελιχθεί στη νέα νόρμα ή θα αρχίσει, αισίως, να φθίνει, στις επικείμενες καλοκαιρινές εκλογές του ευρωπαϊκού «προπυργίου» της Γερμανίας και, πολύ πιο άμεσα, στην κατεύθυνση που, τελικά, θα ακολουθήσει η νέα Κυβέρνηση της Ολλανδίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Far-right leader Geert Wilders wins Dutch election, Politico, διαθέσιμο εδώ
- How the Far-Right Won the Dutch Election—and What Comes Next for the Netherlands, Time, διαθέσιμο εδώ
- Dutch election: Anti-Islam populist Geert Wilders wins dramatic victory, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Why Wilders won: Election boosts Dutch far right, but what happens next?, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
