Της Μαρίνας – Μαρίας Αντωναράκη,
Το μεσεντέριο είναι μία διπλή πτυχή του περιτοναίου και περικλείει το ελικώδες έντερο. Σήμερα βάσει των εξελίξεων και των μελετών θεωρείται ένα αυτοτελές όργανο. Αξιοπρόσεκτο γεγονός αποτελεί η πρώτη αναφορά του omentum από τους αρχαίους Αιγύπτιους, που, καθώς ταρίχευαν ανθρώπινα σώματα, συνήθιζαν να αξιολογούν και να καταγράφουν τα νεκρά σώματα και, ταυτόχρονα, να εξετάζουν τις παραλλαγές του μεσεντερίου σε αυτά.
Θα έλεγε κανείς παρατηρώντας την έκταση του και την ανατομία του ότι αποτελείται από ένα λεπτό στρώμα συνδετικού ιστού, το οποίο έχει τη δυνατότητα να περιβάλλει όργανα, αλλά και να διπλώνει πίσω προς τον εαυτό του.
Το μεσεντέριο αποτελείται κατά βάση από κύτταρα του μεσοδέρματος (δηλαδή της μεσαίας από τις τρεις εμβρυϊκές στιβάδες). Όλα τα όργανα της κοιλιάς αναπτύσσονται, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, εντός και πάνω στο μεσεντέριο και συνεχίζουν τη διασύνδεση αυτή και στην ενήλικη ζωή. Έχει τη δυνατότητα να δίνει στήριξη στο λεπτό και παχύ έντερο στο οπίσθιο κοιλιακό τοίχωμα και να επιτρέπει και την ελεύθερη κίνησή τους. Δίνει ακόμα τη δυνατότητα της σωστής τοποθέτησης των σημαντικών αγγείων της κοιλίας, των νεύρων και των λεμφικών αγγείων και λεμφαδένων.
Παρόλα τα θετικά, υπάρχουν μελέτες που υποστηρίζουν τον παθολογικό του ρόλο σε σοβαρές φλεγμονώδεις ασθένειες, όπως η νόσος του Crohn. Η ρίζα του μεσεντερίου έχει μήκος περίπου 15 cm και εκτείνεται από τη δωδεκαδακτυλική κάμψη λοξά προς τα κάτω και προς τα δεξιά στην ειλεοτυφλική συμβολή. Διασχίζει το τρίτο τμήμα του δωδεκαδακτύλου, την αορτή, την κάτω κοίλη φλέβα, τον δεξιό ουρητήρα και τις δεξιές γοναδικές αρτηρίες. Η άνω μεσεντέρια αρτηρία, ένας κλάδος της κοιλιακής αορτής, εισέρχεται στο μεσεντέριο, καθώς διασχίζει το τρίτο τμήμα του δωδεκαδακτύλου. Το μεσεντέριο περιέχει επίσης την άνω μεσεντέρια φλέβα, λεμφαδένες, καθώς και αυτόνομα νεύρα.
Η περιτονία Toldt που βρίθει λεμφικών καναλιών αποτελεί ένα στρώμα συνδετικού ιστού πρόσθετο, καθώς είναι υπεύθυνο για τη σύνδεση κάποιων περιοχών του μεσεντερίου στο οπίσθιο κοιλιακό τοίχωμα, όπως το δεξιό και αριστερό μεσόκολον και το μεσοσιγμοειδές.
Τα όργανα που αιωρούνται μέσα στο μεσεντέριο και ουσιαστικά καλύπτονται εξολοκλήρου από αυτό είναι τα επικαλούμενα ενδοπεριτοναϊκά όργανα όπως το ήπαρ, ο ειλεός και το στομάχι, ενώ τα όργανα που καλύπτονται σε ένα μέρος τους από αυτό είναι τα γνωστά μας οπισθοπεριτοναϊκά όπως το πάγκρεας, ένα τμήμα του δωδεκαδακτύλου κ.λπ. Τα οπισθοπεριτοναϊκά όργανα περιλαμβάνουν τους νεφρούς, τα επινεφρίδια, τους ουρητήρες, το πάγκρεας, το δωδεκαδάκτυλο (εκτός της 1ης μοίρας του), τμήματα του παχέος εντέρου (το ανιόν και κατιόν κόλον) και το ορθό, ενώ δεν πρέπει να παραμελήσουμε την ύπαρξη στην περιοχή αυτή των μεγάλων αγγείων της κοιλιάς, όπως η αορτή και η κάτω κοίλη φλέβα, αλλά και κάποια συμπαθητικά νεύρα. Το μεσεντέριο, βάσει της βιβλιογραφίας, σχετίζεται με τη δυνατότητα που δίνει το ίδιο, χωροταξικά τουλάχιστον, στη διαίρεση της κοιλίας σε δύο διαμερίσματα.
Το ένα περιλαμβάνει το κοιλιακό πεπτικό σύστημα και ονομάζεται μεσεντερικός τομέας, ενώ ο μη μεσεντερικός τομέας περιλαμβάνει το ουρογεννητικό σύστημα, το μυοσκελετικό πλαίσιο και τα σημαντικά αγγεία.
Ο όρος μεσεντέριο αναφέρεται σε όλη την έκταση που καταλαμβάνει, όλες τις περιοχές. Αν θέλουμε να το συγκεκριμενοποιήσουμε, θα μιλούσαμε για το μείζον και το ελάσσον, για το ραχιαίο και κοιλιακό, αλλά και για το μεσεντέριο του λεπτού εντέρου, για το εγκάρσιο μεσόκολο και το σιγμοειδές μεσόκολο. Όλοι οι ιστοί αυτοί που στοιχειοθετούν το μεσεντέριο, ουσιαστικά καταλαμβάνουν μια κεντρική θέση και έχουν το ρόλο του μεσολαβητή στη διάδοση και μετάδοση μηνυμάτων και σημάτων τόσο στο κοιλιακό σύστημα, όσο και μεταξύ κοιλιακού συστήματος και υπόλοιπου σώματος. Βασικό εύρημα στις μελέτες που έχουν διεξαχθεί είναι η αναγνώριση της μεσεντερικής συνέχειας που αποσαφηνίζεται στην ενήλικη ζωή και εκτείνεται από τη γαστροοισοφαγική συμβολή έως το μεσοορθικό επίπεδο.
Ο Βρετανός χειρουργός Morrison το αποκάλεσε «ο αστυνομικός της κοιλιάς», διότι οι βιολογικές ιδιότητές του είναι αξιοσημείωτες. Συγκεκριμένα, έχει αποδειχθεί ότι έχει τη δυνατότητα για νεοαγγείωση, για αιμόσταση, για επούλωση, αλλά και για αναγέννηση ιστών και για in vivo καλλιέργεια κυττάρων και ιστών. Μερικές από αυτές τις ιδιότητες έχουν πρακτική εφαρμογή στη χειρουργική και έχουν χρησιμοποιηθεί σε διάφορες επεμβάσεις. Πρέπει να τονιστεί ότι είναι μία συνεχής μεμβράνη, που σχηματίζει δύο πέταλα και έναν χώρο μεταξύ τους: την περιτοναϊκή κοιλότητα. Η κοιλότητα αυτή περιέχει ορώδες υγρό (περίπου 50 ml), το οποίο λειτουργεί ως λιπαντικό. Οι περιτοναϊκές πτυχές έχουν διαφορετικές ονομασίες όπως και ανάλογα με την περίπτωση αναφέρονται ως μεσεντέριο, επίπλουν και κάποιοι σύνδεσμοι μεταξύ των οργάνων. Στην ξένη βιβλιογραφία αναφέρεται ως “mesenterium or omentum”. Ουσιαστικά, όλοι οι όροι αναφέρονται στη μεμβράνη αυτή που αποτελείται από πολλών ειδών αυτόνομους ιστούς, όπως μεσοθηλιακός, νευροαγγειακός, λεμφικός, λιπώδης και τέλος μεσεγχυματικός ιστός .
Ο ρόλος που επιτελεί το μεσεντέριο / περιτόναιο / επίπλουν είναι να ελέγχει τη φλεγμονή των ιστών, την αναγέννηση και την επαναγγείωσή τους. Σήμερα, είναι γνωστό ότι οι μελέτες που αφορούν τον ρόλο του ποικίλουν και συνεχώς πολλαπλασιάζονται, δίνοντας στην ιατρική και όχι μόνο κοινότητα εκπληκτικές γνώσεις που αν αξιοποιηθούν ορθά, θα δώσουν εκπληκτικά θεραπευτικά αποτελέσματα.
Μάλιστα, είναι υπεύθυνο για την αποθήκευση μεγάλων ποσοτήτων λίπους ή λιπώδους ιστού. Επιπρόσθετα, άκρως σημαντική είναι η παρατήρηση του γεγονότος ότι ο λιπώδης ιστός του μεσεντερίου παρουσιάζει τοπική ανοσολογική απόκριση και έναν πληθυσμό πολυδύναμων μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων (MSCs) που σχετίζονται και με ανάπτυξη όγκου. Το «ενεργοποιημένο» omentum έχει αποδειχθεί ότι προσκολλάται και σφραγίζει τις περιοχές μόλυνσης που παρουσιάζονται σε οξεία σκωληκοειδίτιδα ή και εκκολπωματίτιδα, παράγοντας ταυτόχρονα και γρήγορα ένα στρώμα ινώδους, ώστε να σφραγίσει αυτό την περιοχή της μόλυνσης. Τέλος, θέλω να αναφέρω ακόμη ότι το πάχος του μεσεντέριου λίπους φαίνεται να σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ολικής η μερικής απόφραξης των ανώτερων αεραγωγών, προκαλώντας έτσι άπνοια, ανεξάρτητα από το πάχος άλλου κοιλιακού λίπους, τον Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI) και την περιφέρεια του λαιμού, καθώς και ότι βάσει βιβλιογραφίας δεν έχει υπάρξει περίπτωση έως τώρα που να αναφέρει ότι ένας Homo sapien ζει χωρίς μεσεντέριο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Omentum, lamparoscopic.md. Διαθέσιμο εδώ
- The Development of the Mesenteric Model of Abdominal Anatomy, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Mesentery, biologydictionary.com. Διαθέσιμο εδώ
- Omentum, Britannica. Διαθέσιμο εδώ
- Development of mesenteric tissues, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- The mesentery, teach me anatomy. Διαθέσιμο εδώ
- Root of the Mesentery, Science Direct.Διαθέσιμο εδώ
