Του Ελευθέριου Χονδρού,
Σε μια σημαντική εξέλιξη, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) εξέδωσε απόφαση την Πέμπτη, αμφισβητώντας την αμεροληψία ενός τμήματος του Ανωτάτου Δικαστηρίου που ιδρύθηκε ως μέρος των μεταρρυθμίσεων του Νόμου και της Δικαιοσύνης (PiS) στην Πολωνία. Αυτή η απόφαση σηματοδοτεί την τελευταία από μια σειρά αποφάσεων ευρωπαϊκών δικαστηρίων, συμπεριλαμβανομένου του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΚ), που καταργούν διάφορες πτυχές των μεταρρυθμίσεων του συστήματος δικαιοσύνης που εφαρμόζει το PiS για παραβίαση της αρχής της ανεξαρτησίας του δικαστή.
Οι επιπτώσεις αυτών των αποφάσεων ήταν σημαντικές, οδηγώντας σε πρόστιμα που επιβλήθηκαν από το ΔΕΚ στην Πολωνία και στην παρακράτηση περίπου 36 δισεκατομμυρίων ευρώ από τα ταμεία ανάκαμψης της ΕΕ μετά την πανδημία για τη Βαρσοβία. Ωστόσο, με τις πρόσφατες εκλογές να φέρνουν στην εξουσία έναν συνασπισμό δημοκρατικών κομμάτων στις 4 Οκτωβρίου, υπάρχει αισιοδοξία για την αναστροφή της ζημιάς που προκάλεσε το PiS κατά τη διάρκεια της οκταετίας του στην εξουσία.
Η αντιπολίτευση, με επικεφαλής τον Donald Tusk, υπόσχεται μια συνολική αναμόρφωση των κρατικών θεσμών, ιδιαίτερα στο δικαστικό σύστημα, και δέσμευση να διασφαλίσει τη ροή των ευρωπαϊκών κονδυλίων ανάκαμψης στην Πολωνία. Η νέα κυβέρνηση αντιμετωπίζει προκλήσεις, δεδομένης της πιθανής χρήσης του βέτο από τον Πρόεδρο Duda για να εμποδίσει τις νομοθετικές προτάσεις. Παρόλα αυτά, το κοινοβούλιο που κυριαρχείται από την αντιπολίτευση έχει ήδη ξεκινήσει τις εργασίες του, σηματοδοτώντας μια αλλαγή στο πολιτικό τοπίο. Ο πρώην διαμεσολαβητής της Πολωνίας Adam Bodnar, υποψήφιος Yπουργός Δικαιοσύνης, τόνισε την επείγουσα ανάγκη να ξεκλειδωθούν τα ταμεία ανάκαμψης της ΕΕ και να εκπληρωθούν οι όροι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτές οι συνθήκες επικεντρώνονται κυρίως στην εξάρθρωση ενός συστήματος πειθαρχικών κριτών που έπνιγε τους επικριτές κατά την εποχή του PiS. Ενώ διερευνά πιθανά βέτο από τον Πρόεδρο Duda, η αντιπολίτευση διερευνά δημιουργικές λύσεις, όπως η ψήφιση κοινοβουλευτικών ψηφισμάτων που ευθυγραμμίζονται με τις αποφάσεις των ευρωπαϊκών δικαστηρίων, παρακάμπτοντας ενδεχομένως ένα προεδρικό βέτο.
Πέρα από τις δικαστικές μεταρρυθμίσεις, η προσοχή στρέφεται, επίσης, στην αντιμετώπιση της διαφθοράς και στην εξάρθρωση κρατικών θεσμών που έχουν διαφθαρεί ή δημιουργηθεί από το PiS. Οι βουλευτές υποστηρίζουν το κλείσιμο 17 τέτοιων ιδρυμάτων, τονίζοντας την κατάχρηση κεφαλαίων και τις διασυνδέσεις με πολιτικούς συμμάχους. Οι προσπάθειες αποπολιτικοποίησης του Εθνικού Δικαστικού Συμβουλίου, του Συνταγματικού Δικαστηρίου και του Ανωτάτου Δικαστηρίου είναι κρίσιμες, αν και δύσκολες λόγω αλληλένδετων ζητημάτων. Το καθήκον της αντιπολίτευσης εκτείνεται στα δημόσια μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων του TVP και του πολωνικού ραδιοφώνου, τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί ως εργαλεία προπαγάνδας από το PiS. Σχέδια για τη μεταρρύθμιση των μέσων ενημέρωσης βρίσκονται σε εξέλιξη, με μια ομάδα εμπειρογνωμόνων να προετοιμάζει επιλογές για να διασφαλίσει την αμερόληπτη αναφορά.
Καθώς η Πολωνία χαράζει την πορεία της προς τη δικαστική ανεξαρτησία και τη δημοκρατική αποκατάσταση, η νέα κυβέρνηση αντιμετωπίζει περίπλοκες προκλήσεις που απαιτούν δημιουργικές και στρατηγικές λύσεις. Η διεθνής κοινότητα, ιδιαίτερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην αξιολόγηση της προόδου και στην τήρηση του κράτους δικαίου στη χώρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ‘CLEANING UP’ AFTER PIS: NO EASY TASK FOR ANY NEW POLISH GOVERNMENT, Balkan Insight, διαθέσιμο εδώ
- Europe’s chance to finish off illiberal democracy, ASPI, διαθέσιμο εδώ
