Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Με την αφορμή που μας έδωσαν τα 50 χρόνια από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, μέσα από αυτή τη στήλη έχουμε εξετάσει αρκετά βιβλία που αφορούν τα γεγονότα του φοιτητικού αντιδικτατορικού αγώνα. Ένα από αυτά, που εκδόθηκε κοντά στην επέτειο των 30 χρόνων, αποτελεί ακόμη ένα ανάγνωσμα που βρίσκεται σε κάθε λίστα προτεινόμενων βιβλίων σχετικά με το Πολυτεχνείο. Το σημερινό, λοιπόν, βιβλίο δε θα μπορούσε να είναι άλλο από το Πολυτεχνείο ‘73: Αναστοχασμός μιας Πραγματικότητας του Δημήτρη Χατζησωκράτη, το οποίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πόλις.
Ο Δημήτρης Χατζησωκράτης είναι ο κατάλληλος άνθρωπος για να αφηγηθεί τα γεγονότα, καθώς ο ίδιος συμμετείχε σε αυτά, όντας ενεργός στο φοιτητικό αντιδικτατορικό κίνημα. Ήταν μέλος τόσο στην ΚΟΣ όσο και στον Ρήγα Φεραίο και είναι ιδιαίτερα γνωστός για τη συμμετοχή του στη Συντονιστική Επιτροπή της κατάληψης. Στα μετέπειτα χρόνια της ζωής του, συμμετείχε στην πολιτική, ενώ το συγκεκριμένο βιβλίο αποτελεί, σύμφωνα με τον ίδιο, μια αναδιήγηση των γεγονότων με παράλληλο αναστοχασμό για τη σημασία τους, τριάντα χρόνια μετά, ώστε να βρίσκεται και ο ίδιος πιο μακριά χρονικά από εκείνες τις ημέρες. Το 2005, ο Δημήτρης Χατζησωκράτης για το βιβλίο αυτό κέρδισε το Κρατικό Βραβείο Χρονικού – Μαρτυρίας.
Στο συγκεκριμένο βιβλίο, μέσα από τον αναστοχασμό του παρελθόντος και των συνεπειών της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου, ο συγγραφέας προσεγγίζει τη σημασία του συγκεκριμένου γεγονότος, αλλά και το πώς η φοιτητική αντίσταση συνδέθηκε με τα αριστερά συνθήματα της εποχής και απέκτησε έναν παλλαϊκό χαρακτήρα. Τα πρώτα κεφάλαια του βιβλίου είναι διαρθρωμένα σαν χρονικό της κατάληψης. Στα πλαίσια της αφήγησης των ημερών, παρατίθενται πληροφορίες για την πολιτική κατάσταση της περιόδου, αλλά και την εξέλιξη του φοιτητικού αντιδικτατορικού κινήματος ήδη από το 1972. Ο αναγνώστης θα βρει μαζί με το χρονικό της κατάληψης και μία πλούσια πηγή πληροφοριών και μαρτυριών για τα στοιχεία που συνέθεταν το μωσαϊκό της εποχής.
Τα κεφάλαια 1 έως 4 στο βιβλίο αντιστοιχούν στα γεγονότα των τεσσάρων ημερολογιακών ημερών. Μέσα από αυτά, μεταφερόμαστε στο κλίμα της εποχής. Από τη 14η Νοεμβρίου και την περιγραφή του καθεστώτος της εποχής και της κατ’ επίφασιν «φιλελευθεροποίησης», αλλά και την αναδρομή στην πορεία του φοιτητικού κινήματος από το 1972, με αναφορά και στην κατάληψη της Νομικής Σχολής Αθηνών, ο αναγνώστης βρίσκεται σχεδόν μέσα στα γεγονότα. Κάθε κεφάλαιο περιγράφει μέσα από τις εμπειρίες του συγγραφέα, αλλά και μαρτυρίες, το χρονικό της κατάληψης, χωρίς, όμως, να μοιάζει με μια απλή ιστορική αφήγηση. Η αμεσότητα της μαρτυρίας και ο τρόπος με τον οποίο τα γεγονότα διαδέχονται το ένα το άλλο, σαν να παρακολουθεί κανείς μια κινηματογραφική ταινία, η οποία, όμως, έχει συμβεί στην πραγματικότητα, κάνει τις σελίδες να γυρίζουν αβίαστα, καθώς παρόλο που το τέλος είναι γνωστό, ο πλούτος της αφήγησης και των παρεχόμενων πληροφοριών καθιστούν το βιβλίο ιδιαίτερα ενδιαφέρον.
Μετά από τη άγρια καταστολή της κατάληψης του Πολυτεχνείου, με την εισβολή του τανκ, ο συγγραφέας προχωρά στα κεφάλαια 5 και 6, όπου περιγράφονται όσα ακολούθησαν την Εξέγερση του Πολυτεχνείου. Ένα ολόκληρο κεφάλαιο αφιερώνεται στους νεκρούς του Πολυτεχνείου, για τους οποίους οι έρευνες δυσχεράνθηκαν σε μεγάλο βαθμό από το καθεστώς, με αποτέλεσμα ορισμένοι να αρνούνται και την ύπαρξη ακόμη νεκρών, ενώ αυτόπτες μάρτυρες της εποχής διαβεβαίωναν ότι γονείς νεκρών νέων είχαν απειληθεί, ώστε να μην πουν τίποτα. Οι τραυματίες των ημερών που έχασαν τη ζωή τους τις επόμενες μέρες συχνά περνούσαν στα ψιλά γράμματα των εφημερίδων ως θύματα τροχαίων, ενώ μέχρι σήμερα η συζήτηση αυτή παραμένει ανοιχτή. Ο συγγραφέας αναφέρει ότι μαζί με τους 23 επιβεβαιωμένους νεκρούς υπάρχουν και άλλοι αμφισβητούμενης ταυτότητας, ενώ τονίζει ότι οι ερευνητικές προσπάθειες για την εύρεση της αλήθειας είναι ενεργές.
Στα επόμενα κεφάλαια, περιγράφεται η λήξη ουσιαστικά του φοιτητικού αντιδικτατορικού αγώνα, καθώς μετά το Πολυτεχνείο δεν μπόρεσαν να πραγματοποιηθούν σε μεγάλη κλίμακα τέτοιου είδους ενέργειες. Τα τραγικά γεγονότα της Κύπρου και η πτώση της Χούντας δίνουν τη θέση τους στα συμπεράσματα και τον επίλογο του κεφαλαίου 7, ενώ σε πολλά σημεία του βιβλίου παρατίθενται πολύτιμες μαρτυρίες πολιτικών προσώπων.
Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι και οι μεθοδολογικές επιλογές του συγκεκριμένου βιβλίου παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς ήδη από την εισαγωγή του ο συγγραφέας αναφέρεται στην αξία του αναστοχασμού για την Ιστορία και το παρελθόν, η οποία διέπει σε μεγάλο βαθμό την αφήγηση των γεγονότων. Στόχος της συγγραφής ήταν κατά βάση το να εκπληρωθεί ένα χρέος και να δικαιωθούν τα ιστορικά γεγονότα μέσα από έναν άνθρωπο που τα έζησε από πρώτο χέρι. Ο στόχος αυτός θα λέγαμε ότι επιτυγχάνεται απόλυτα, με αποτέλεσμα ένα βιβλίο που δεν πρέπει να λείπει από τη βιβλιοθήκη όποιου ασχολείται με την Πολιτική Ιστορία.
