Της Μαριάντας Πιλάτη,
Από τις 28 Νοεμβρίου έως την 1η Δεκεμβρίου του 1943, πραγματοποιήθηκε στην Τεχεράνη η πρώτη συνάντηση των τριών κυριότερων εθνών της αντιχιτλερικής συμμαχίας, με τη συμμετοχή του ηγέτη της ΕΣΣΔ Ι. Β. Στάλιν, του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Φρ. Ρούζβελτ, και του Πρωθυπουργού της Βρετανίας, Ου. Τσόρτσιλ. Αυτό αποτελούσε σημαντική προσπάθεια για την εδραίωση της συνεργασίας μεταξύ των αντιφασιστικών δυνάμεων, το οποίο δεν ήταν εφικτό χωρίς τις σημαντικές νίκες των σοβιετικών στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του 1943, καθώς η συντριβή των γερμανικών δυνάμεων στο Στάλινγκραντ αναδείχθηκε ως το κεντρικό γεγονός που επισήμανε την καμπή στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Κόκκινος Στρατός στη συνέχεια κατανίκησε τις γερμανικές δυνάμεις το καλοκαίρι του ’43 στις περιοχές του Οριόλ, του Κουρσκ, και της αριστερής όχθης του Δνειπέρου στην Ουκρανία, προκαλώντας καίριες απώλειες που ενίσχυσαν την επιτυχία των Αγγλοαμερικανικών στη Σικελία και έτσι, κατέρρευσε η κυβέρνηση του Μουσολίνι και συνθηκολόγησε η Ιταλία.
Η ουσιαστική αλλαγή των πολεμικών συνθηκών οδήγησε στην ενίσχυση του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος στις κατεχόμενες από τον Άξονα χώρες, στην ένταξη νέων κρατών στην αντιχιτλερική συμμαχία, και στην άνοδο ενός ισχυρού λαϊκού κινήματος στις ΗΠΑ, τη Μεγάλη Βρετανία και άλλες χώρες, το οποίο υποστήριζε σθεναρά τη στενή στρατιωτική συνεργασία με την ΕΣΣΔ. Κατόπιν όλων αυτών, η Ιαπωνία άρχισε να αμφιβάλλει για την πορεία των γεγονότων και τον δικό της ρόλο. Οι ηγετικοί κύκλοι των κατεχόμενων χωρών όπως η Φινλανδία, η Ρουμανία και η Ουγγαρία, παρά τη παραμονή τους στον πόλεμο στο πλευρό του Χίτλερ, άρχισαν να εξετάζουν την πιθανότητα σύμπραξή τους με τους Συμμάχους, φοβούμενες την επικείμενη ήττα από τον προχωρημένο σοβιετικό στρατό.
Οι ουδέτερες χώρες επανεξέτασαν τις σχέσεις τους με τη Γερμανία. Για παράδειγμα, η Σουηδία τον Αύγουστο του ’43 απαγόρευσε τη διέλευση των γερμανικών πολεμικών μέσων και αρνήθηκε άδεια εισόδου σε αμαξοστοιχίες που μετέφεραν Γερμανούς στρατιώτες. Επίσης, η Πορτογαλία παραχώρησε βάσεις στις Αζόρες στους Άγγλους και η Τουρκία ενίσχυσε τις σχέσεις της με την Αγγλία και τις ΗΠΑ. Τέλος, οι σημαντικότερες δυνάμεις του αντιχιτλερικού συνασπισμού είχαν την επιτακτική ανάγκη να συνεννοηθούν, καθώς η γρήγορη λήξη του πολέμου και οι προκλήσεις του μεταπολεμικού κόσμου δεν άφηναν χώρο για καθυστερήσεις.
Η ανάγκη για συντονισμό των ηγετικών δυνάμεων του αντιχιτλερικού συνασπισμού ήταν επιτακτική λόγω των προκλήσεων που αντιμετώπιζαν. Το καλοκαίρι του ’43, οι σχέσεις μεταξύ των Συμμάχων δοκιμάστηκαν εξαιτίας της παρελκυστικής τακτικής των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας αναφορικά με το άνοιγμα του δεύτερου μετώπου στη Δυτική Ευρώπη. Το πρώτο σημαντικό βήμα για την υπέρβαση αυτής της κρίσης, πραγματοποιήθηκε με τη διάσκεψη των υπουργών Εξωτερικών των τριών κύριων δυνάμεων στη Μόσχα, από τις 19 έως τις 30 Οκτωβρίου του 1943.
Εκεί, οι Υπουργοί Εξωτερικών συζήτησαν το ζήτημα του δεύτερου μετώπου, με την αγγλοαμερικανική πλευρά να δεσμεύεται – με κάποιες επιφυλάξεις – για εισβολή στη Γαλλία μέσα στο 1944. Επίσης, συζητήθηκαν επείγοντα προβλήματα του πολέμου, το θέμα της Ιταλίας, και λήφθηκαν αποφάσεις για τη δημιουργία κοινής επιτροπής για τη μελέτη και προώθηση λύσεων για τον τερματισμό του πολέμου και τη συνθηκολόγηση εχθρικών κρατών. Τέλος, πραγματοποιήθηκαν συζητήσεις για το μέλλον της Γερμανίας, την ελευθερία και την ανεξαρτησία της Αυστρίας, καθώς και για τη δημιουργία διεθνών οργανισμών για τη διασφάλιση της ειρήνης και ασφάλειας στον κόσμο. Επιπλέον, εκφράστηκε η απόφαση των τριών δυνάμεων να συνεχίσουν τον πόλεμο μέχρι την άνευ όρων συνθηκολόγηση των χωρών του φασιστικού άξονα.
Η Σοβιετική Ένωση προσπάθησε να διατυπώσει σαφώς τη θέση της πριν από τη Διάσκεψη της Τεχεράνης σχετικά με τις αρχές της σύστασης του μεταπολεμικού κόσμου. Σε μια ομιλία στις 6 Νοεμβρίου 1943, με αφορμή την 26η επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης, ο Ι. Β. Στάλιν επεσήμανε τις αρχές:
• Απελευθέρωση των λαών της Ευρώπης από τους φασίστες επιδρομείς και συνδρομή στην ανασυγκρότηση των εθνικών κρατών που είχαν διαλυθεί.
• Παροχή πλήρους δικαιώματος και ελευθερίας στους απελευθερωμένους λαούς της Ευρώπης για να αποφασίσουν μόνοι τους για το σύστημα διακυβέρνησής τους.
• Τιμωρία όλων των φασιστών εγκληματιών, υπευθύνων για τον πόλεμο και τα βάσανα των λαών.
• Αποκατάσταση μιας τάξης πραγμάτων στην Ευρώπη που θα αποκλείσει τη δυνατότητα νέας επίθεσης από τη Γερμανία.
• Επαναφορά μακροχρόνιας οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής συνεργασίας μεταξύ των λαών της Ευρώπης, βασισμένης στην αμοιβαία εμπιστοσύνη και βοήθεια.
Οι τρεις δυνάμεις της αντιχιτλερικής συμμαχίας, παρά τις μεγάλες προσπάθειες των Βρετανών να διαμορφώσουν μια κοινή γραμμή με τους Αμερικανούς πριν την Διάσκεψη τους στην Τεχεράνη, αντιμετώπισαν δυσκολίες λόγω των ανταγωνισμών ανάμεσα στις δύο ισχυρές ιμπεριαλιστικές χώρες. Η Βρετανία διατήρησε την πρωτοκαθεδρία της στον καπιταλιστικό κόσμο, ενώ οι ΗΠΑ δεν είχαν πρόθεση να εγκαταλείψουν την προσπάθεια να κυριαρχήσουν.
Η Διάσκεψη της Τεχεράνης, που διήρκεσε τέσσερις μέρες, είχε ένα σημαντικό γεγονός κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατά τη διάρκειά της, πραγματοποιήθηκαν περίπου 35 ώρες συζητήσεων μεταξύ των ηγετών των τριών μεγάλων συμμαχιών – της Σοβιετικής Ένωσης, των Ηνωμένων Πολιτειών και της Μεγάλης Βρετανίας. Οι συζητήσεις κάλυπταν ένα πολύ ευρύ φάσμα θεμάτων, με τις περισσότερες ώρες να αφιερώνονται στο ζήτημα της δεύτερης διένεξης στη Δυτική Ευρώπη. Οι Αγγλοαμερικανοί, γνωρίζοντας ότι ο βασικός τους ταξικός αντίπαλος ήταν η Σοβιετική Ένωση, προσπαθούσαν να εξασθενίσουν την επιρροή της μέσω της εγκατάστασης ενός δεύτερου μετώπου στη Δυτική Ευρώπη. Ωστόσο, αυτά τα σχέδια αντικαταστάθηκαν από τη Σοβιετική Ένωση, και τελικά συμφωνήθηκε ότι το δεύτερο μέτωπο θα ανοιχθεί το Μάη του 1944 στη Γαλλία.
Στη Διάσκεψη συζητήθηκαν, επίσης, τα θέματα της Γερμανίας, της Πολωνίας και των Βαλκανίων. Σημαντικό ήταν το γεγονός ότι οι σχεδιασμοί των Δυτικών για αντικειμενικές επιχειρήσεις στα Βαλκάνια απορρίφθηκαν. Ο Τσόρτσιλ προσπάθησε να επιτύχει τη συγκατάθεση για επιχειρήσεις στο Αιγαίο και τα Βαλκάνια, αλλά αυτό δεν εγκρίθηκε και η συνάντηση έληξε με τη συμφωνία για την έναρξη του δεύτερου μετώπου στη Γαλλία. Καταληκτικά, η Διάσκεψη της Τεχεράνης ενίσχυσε την αντιχιτλερική συμμαχία, κατέδειξε την αύξηση της επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης και αναδείχθηκε ως ένα σημαντικό γεγονός στην ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η Διάσκεψη της Τεχεράνης το 1943, kathimerini.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Η διάσκεψη των ηγετών του αντιχιτλερικού συνασπισμού στην Τεχεράνη, 28/11- 1/12/1943, rizospastis.gr, Διαθέσιμο εδώ
