Του Λάμπρου Βέλλιου,
ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΜΜΟΥΝΑ (1871)
Μόλις μαθεύτηκε στο Παρίσι η αιχμαλωσία του Λουδοβίκου, ο λαός ξεσηκώθηκε και ανακήρυξε την Τρίτη Δημοκρατία στη γαλλική ιστορία. Στις 9 Σεπτέμβρη το Γενικό Συμβούλιο της Πρώτης Διεθνούς εξέδωσε και δεύτερη επιστολή στον λαό για τον πόλεμο, με συντάκτη και πάλι τον Μαρξ. Στην έκκληση αυτή, λοιπόν, αναλυόταν τα σχέδια επέκτασης των γιούνκερς και της αστικής πρώσικης τάξης και ενθαρρύνονταν οι Γερμανοί εργάτες και αγρότες να μην υποκύψουν και να μην επιτρέψουν την ενσωμάτωση της Αλσατίας και της Λωραίνης στην Πρωσία. Με την έκκληση η Διεθνής αναγνωρίζει την εγκαθίδρυση και την παγίωση της Δημοκρατίας στη Γαλλία, εκφράζοντας όμως και αμφιβολίες για το εάν αυτή η Δημοκρατία θα αποτελούσε ένα βήμα προς τα εμπρός ή πισωγύρισμα.
Η προσωρινή κυβέρνηση, η οποία εκλέχτηκε στις 4 Σεπτέμβρη, αποφάσισε να συνεχίσει την διεξαγωγή πολέμου, αλλά οι Πρώσοι συνέχισαν σταθερά να κερδίζουν. Στις 16 Σεπτέμβρη του 1870, τα γερμανικά στρατεύματα κατέφτασαν έξω από το Παρίσι, το οποίο καταλήφτηκε στις 19 Σεπτέμβρη, ύστερα από την ανεπιτυχής για τους Γάλλους σύγκρουση κοντά στο Σατιγιόν.
Η πολιορκία του Παρισιού διήρκησε περισσότερο από τέσσερις μήνες περίοδο, στην οποία τα εργαζόμενα κομμάτια της πόλης υπέφεραν από την φτώχεια και την πείνα αφού η επισιτιστική έλλειψη αυξήθηκε, με αποτέλεσμα τη μεγέθυνση του ποσοστού θανάτων. Η τάξη των αστών και των τσιφλικάδων, όμως, προσπαθώντας να προασπίσει τα απειλούμενα συμφέροντά της επιδίωκε επαφές με τους Πρώσους προδίδοντας τον λαό. Συζητήσεις για ειρήνη έλαβαν χώρα τον Οκτώβριο του 1870, ενώ στις 27 του ίδιου μήνα ο στρατάρχης Μπαζέν παρέδωσε αμαχητί το Μετς μαζί με το στράτευμά του. Σε αυτήν την προδοτική στάση της αστική τάξης, οι εργάτες απάντησαν με εξέγερση στις 31 Οκτώβρη 1870, που όμως κρίθηκε ανεπιτυχής, διότι το προλεταριάτο δεν χαρακτηρίζονταν ακόμη από έναν επαρκή βαθμό οργάνωσης, αντικατοπτρίζοντας από την άλλη τα πρώτα ψήγματα επαναστατικής διάθεσης που θα γίνονταν φανερά μετέπειτα.
Η άρχουσα τάξη οδηγήθηκε σε μια νέα προδοτική ενέργεια στις 19 Ιανουαρίου του 1871, με τον προγραμματισμό μεγάλης εξόδου στον τομέα του Μπινζαβάλ στα προάστια του Παρισιού, όπου χάθηκαν πολλοί αγωνιστές της εθνοφρουράς. Αυτό οδήγησε σε μια νέα εξέγερση στην πόλη του Παρισιού, στις 22 του ίδιου μήνα, που όμως κι αυτή απέτυχε, με αποτέλεσμα, η προσωρινή κυβέρνηση να πραγματοποιήσει μαζικές συλλήψεις επαναστατών, να απαγορεύσει δια νόμου τις πολιτικές και κομματικές λέσχες, να αποκλείσει τους δημοσιογράφους που στήριζαν τις θέσεις της δημοκρατίας και τέλος να απαγορεύσει τις λαϊκές συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις. Η αστική ολιγαρχία δεν δίστασε να συνθηκολογήσει οδηγούμενη στην παράδοση του Παρισιού στις 28 Ιανουαρίου του 1871.
Στις 8 Φεβρουαρίου θεσπίστηκε νέα εθνοσυνέλευση, σύμφωνα με τους όρους ειρήνης που είχαν υπογραφεί, που την κύρια δύναμη είχαν οι μοναρχικοί. Στις 17 Φεβρουαρίου χρέη και καθήκοντα Πρωθυπουργού ανέλαβε ο Αδόλφος Θιέρσος και στις 26 του ίδιου μήνα υπογράφηκε στις Βερσαλλίες η συνθήκη ειρήνης, που επικηρώθηκε από την εθνοσυνέλευση την 1η Μαρτίου. Οι επαχθείς όροι αυτής της προκαταρκτικής συμφωνίας, με την οποία αποσπούνταν από την Γαλλία η Αλσατία και η Ανατολική Λωραίνη, καθώς και η υποχρέωσή της να αποπληρώσει μια τεραστίων διαστάσεων πολεμική αποζημίωση που το ύψος της ανέρχονταν στα 5 δισεκατομμύρια χρυσά φράγκα αλλά παράλληλα και η προδοσία των αστικών τάξεων της Γαλλίας ανάγκασαν το παρισινό προλεταριάτο, το οποίο ήταν το μόνο που δεν είχε παραδώσει τα όπλα, σε καινούριες εξεγέρσεις για ένα νέο, πιο δίκαιο και πιο ανθρώπινο κοινωνικό σύστημα.
Η ΠΑΡΙΣΙΝΗ ΚΟΜΜΟΥΝΑ
Την νύχτα της 17ης προς την 18η Μαρτίου, σε μια προσπάθεια να προωθήσει την εξουσία του στο εξεγερμένο Παρίσι, ο Τιερ (ελληνιστί Θιέρσος) παίρνει την απόφαση να αφοπλίσει τους κατοίκους υπό τον το φόβο εργατικής επανάστασης. Στη Μπελβίλ και τη Μονμάρτη υπήρχαν 227 κανόνια για την προάσπιση της άμυνας της πόλης κάτω από τον έλεγχο της ριζοσπαστικοποιημένης Εθνοφρουράς. Τα στρατεύματα που σταλθήκαν δεν κατάφεραν να τα αφοπλίσουν, καθώς περικυκλώθηκαν από ένοπλες δυνάμεις εθνοφρουρών και πολιτών. Οι στρατιώτες δεν άνοιξαν πυρ κατά του πλήθους, αλλά προέβησαν στην σύλληψη των επικεφαλής τους, τους στρατηγούς Λεκόντ και Τομά, οι οποίοι εκτελέστηκαν.
Ο Πρωθυπουργός Τιερ, που είχε υπογράψει συνθήκη ειρήνης με τις Πρώσικες Δύνάμεις, διέταξε την εκκένωση της πόλης, ενώ ο ίδιος διέφυγε, στο οχυρό των Βερσαλλιών, για να αποφύγει τη σύλληψή του. Η Εθνοφρουρά, που είχε εξελιχθεί στην κινητήρια δύναμη της εξέγερσης μαζί με το επαναστατικό υποκείμενο,τους εργάτες δηλαδή, αποφάσισαν τη διεξαγωγή δημοτικών εκλογών.
Στις 26 Μαρτίου 1871 πραγματοποιήθηκαν οι δημοτικές εκλογές, στις οποίες συμμετείχε το 50% των Παριζιάνων. Το Δημοτικό Συμβούλιο που ψηφίστηκε αποτελούνταν από 92 μέλη και απέκτησε ως έδρα το Δημοτικό Μέγαρο, το οποίο πήρε την ονομασία «Κομμούνα των Παρισίων» (Commune de Paris) στο πρόσωπο της οποίας συγκεντρώθηκαν οι εξουσίες της Εθνοφρουράς, αντανακλώντας ένα μεγάλο ιδεολογικό φάσμα που εκτείνονταν από ένα πλαίσιο Δημοκρατών και ριζοσπαστών μέχρι και σοσιαλιστές, μαρξιστές, ανεξάρτητους επαναστάτες, κι αναρχικούς. Από τη προκείμενη μίξη είναι πασιφανές πως η Κομμούνα δεν είχε ένα ευκρινές και διακριτό ιδεολογικό προφίλ κι έτσι δεν κατόρθωσε να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Ένα από τα ηγετικά μέλη της Κομμούνας αποτελούσε, ο δικηγόρος Παύλος Αργυριάδης από την Καστοριά.
Πρόεδρος της Κομμούνας εκλέχθηκε ο πολιτικός ακτιβιστής Λουί Μπλανκί, ο οποίος, όμως, ήταν κρατούμενος από τις 17 Μαρτίου όταν συνελήφθη από τις κυβερνητικές δυνάμεις. Οι Κομμουνάροι επιχείρησαν πολλές φορές να τον απελευθερώσουν, αλλά ανεπιτυχώς, παίρνοντας ομήρους από την άλλη πλευρά, μεταξύ άλλων τον αρχιεπίσκοπο των Παρισίων, Ζορζ Νταρμπουά.
Το έργο που επιτέλεσε η Κομμούνα των Παρισίων ήταν σπουδαίο παρά τις δυσκολίες, ειδικότερα στους τομείς της εργασίας και της παιδείας. Στον τομέα της εργασίας είχε τοποθετηθεί σαν επικεφαλής ένας Ούγγρος μαρξιστής, ο Λέον Φράνκελ, που θεσμοθέτησε μια σειρά από μέτρα προκειμένου να ενισχύσει, να βοηθήσει και να ανακουφίσει τους εργάτες και τους μικροαστούς. Μερικά από αυτά ήταν η μετατροπή των βιομηχανικών εργοστασίων σε κολλεκτίβες, χρεοστάσιο στα ενοίκια και το εμπόριο, κατάργηση της νυχτερινής απασχόλησης στους αρτοποιούς, απαγόρευση δια νόμου τοκογλυφικών εταιρειών και θέσπιση της δεκάωρης ημερήσιας εργασίας.
Ο επίτροπος Παιδείας Βαγιάν προχώρησε στην καθιέρωση της αποκλειστικά δημόσιας και δωρεάν παιδείας για όλους ανεξαρτήτως καθώς και τον χωρισμό κράτους και εκκλησίας από την οποία απαλλοτρίωσε τις εκκλησιαστικές γαίες προς συμφέρον των πολιτών, ενώ παράλληλα πήρε μέτρα φεμινιστικού χαρακτήρα. Στην Επιτροπή Οικονομικών τοποθετήθηκε ο λογιστής Φρανσουά Ζουρντ, ο οποίος όμως αρνήθηκε να προβεί σε εθνικοποίηση της Τράπεζα της Γαλλίας, στερώντας από τους Κομμουνάρους επαναστάτες πολύτιμο χρήμα για την ενίσχυση της επανάστασης και την επιτυχία του αγώνα τους.
Πολύ σύντομα, η προσπάθεια της Κομμούνας αφοσιώθηκε στον αγώνα εναντίον των κυβερνητικών στρατευμάτων, που είχαν ενισχυθεί πολύ, μετά την απόσυρση των Πρώσων. Ο στρατός άρχισε τη διεξαγωγή επιχειρήσεων για την ανακατάληψη του Παρισιού στις 3 Απριλίου. Μετά τις πρώτες αποτυχίες του στρατού των εθνοφρουρών, η Κομμούνα την Πρωτομαγιά του 1871 αποφάσισε την δημιουργία της Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας, παρά τις αντιθέσεις των αναρχικών.
Στις 21 Μαΐου τα στρατεύματα του Τιερ εισέβαλαν στο Παρίσι, όπου συνάντησαν σκληρή αντίδραση από τους γενναίους Κομμουνάρους. Τα ανάκτορα του Κεραμεικού, το Μέγαρο του Ελεγκτικού Συνεδρίου και το Δημαρχείο καήκαν. Ο στρατός κατέφυγε σε μαζικές και εκτεταμένες σφαγές αμάχων, ενώ οι Κομμουνάροι απάντησαν με την εκτέλεση 52 πλούσιων Παριζιάνων, οι οποίοι κρατούνταν όμηροι. Ο αρχιεπίσκοπος του Παρισιού Ζορζ Νταρμπουά βρίσκονταν ανάμεσά τους.
Οι κυβερνητικές δυνάμεις επικράτησαν στις 28 Μαίου του 1871, έπειτα από μια εβδομάδα άγριων σφαγών Κομμούναρων, που έμεινε στην ιστορία γνωστή ως «Η Ματωμένη Εβδομάδα» (La semaine sanglante). Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, οι απώλειες των Κομμούναρων ανέρχονταν σε 30-40 χιλιάδες, ενώ οι απώλειες για τους άντρες του Θιέρσου ανήλθαν σε 1.000 άνδρες. Στη συνέχεια τη βρώμικη δουλειά ανέλαβαν τα στρατοδικεία, με 10.137 καταδικαστικές αποφάσεις που αφορούσαν καταναγκαστικά έργα, θάνατο κι εξορία στο υπερπόντιο νησί της Νέας Καληδονίας. Χιλιάδες Κομμουνάροι αυτοεξορίσθηκαν για να γλυτώσουν τα αντίποινα.
Η Κομμούνα των Παρισίων αποτέλεσε μια ανάσα ελευθερίας των χιλιάδων εργατών ενάντια στη σύμπλευση της γαλλικής αστικής τάξης και των Πρώσων. Ο Manuel Castells, στο βιβλίο του Τhe City and the Grassroots αναρωτιέται:
«Ήταν η Κομμούνα μια διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης των ιδεωδών της δημοκρατίας απέναντι στη στρατιωτική ήττα του έθνους και την κατάρρευση της Δεύτερης Αυτοκρατορίας; Ή ήταν, αντίθετα, μια πολιτική επανάσταση που προήγαγε το αίτημα για πολιτική ελευθερία σε μια νέα θεσμική οργάνωση βασισμένη στο σχέδιο μιας εθελοντικής ομοσπονδίας ελεύθερων κοινοτήτων;»
Η αξία της επανάκλησης στη συλλογική μνήμη των τεκταινόμενων της Κομμούνας έγκειται στη συνειδητοποίηση πως οι μεγάλες επαναστατικές στιγμές δεν γεννώνται εν κενώ. Βρίσκονται σε διαρκή διαλεκτική σχέση με τις ήττες και επιτυχίες των προγενέστερων κινημάτων και αντλούν υλικά για την οικοδόμησή τους από αυτή την ιστορική κυψέλη. Η κληρονομιά της Παρισινής Κομμούνας απαντά στο «υπαρξιακό κενό» που αφήνει πίσω της η από-ιδεολογικοποίηση των κινηματικών πράξεων σε πολιτικό επίπεδο, αποτελεί την εν γένει επανεπινόηση της ουτοπίας. Είναι ριζωμένη στη μνήμη ως η μεγάλη γιορτή του εργατικού κινήματος. Ακόμα κι αν αυτή η γιορτή κατέληξε σε τραγωδία, θα είναι πάντα ο τρόπος που βιώθηκε η χαρά της εξέγερσης, να μας θυμίζει πως οι μεγάλοι αγώνες δεν σημαίνουν αποκλειστικά πόνο και αυτοθυσία αλλά κουβαλούν ταυτόχρονα και τον σπόρο της καρναβαλικής μέθεξης, αποτελώντας έμπνευση για τους σημερινούς καταπιεσμένους και κολασμένους της γης από το ίδιο βάναυσο, μισάνθρωπο και φιλοεκμεταλλευτικό καπιταλιστικό σύστημα κηλιδωμένο και χτισμένο πάνω στον ιδρώτα, τον πόνο και της στερήσεις της ανθρώπινης υπόστασης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γιώργος, Πετρόπουλος, Η Παρισινή Κομμούνα, rizospastis.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Νόρα, Ράλλη, Κομμούνα του Παρισίου 1871-2021: 150 χρόνια μετά, efsyn.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Η Παρισινή Κομμούνα, sansimera.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Παρισινή Κομμούνα – αφιέρωμα, imerodromos.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Margit, Mayer (2006), Manuel Castells’ The City and the Grassroots, International Journal of Urban and Regional Research, Volume 30.1.
