Η υπόθεση του Νόμου Wagner

Της Στέλλας Χριστοδούλου, 

Η υπόθεση του Νόμου του Αdolph Wagner –σπουδαίου Γερμανού οικονομολόγου– είναι μία θεωρία πολύ σημαντική για την Οικονομική Επιστήμη. Αυτό που την καθιστά τόσο σημαντική στον τομέα της οικονομίας είναι η φύση της, καθώς πρόκειται για μια θεωρία που έχει να κάνει με τη σχέση μεταξύ δημόσιων δαπανών και οικονομικής ανάπτυξης.

 Ο συγκεκριμένος νόμος ή αλλιώς ο νόμος της αύξησης της κρατικής δραστηριότητας (law of increasing state activity) υποστηρίζει πως οι δημόσιες δαπάνες αυξάνονται ολοένα και περισσότερο, καθώς ενισχύεται το εθνικό εισόδημα. Με άλλα λόγια, στα τέλη του 19^ου αιώνα, δημιουργήθηκε ένας νόμος (μία θεωρία), σύμφωνα με τον οποίο, όταν μία χώρα αναπτύσσεται, τότε η κοινωνία θα απαιτεί υψηλότερες δαπάνες για να ανταπεξέλθει στους γρήγορους ρυθμούς της ανάπτυξής της.

Συγκεκριμένα, κατά τον Wagner, αυτό συμβαίνει για τρεις λόγους: Αρχικά, οφείλεται σε κοινωνικοπολιτικούς λόγους, δηλαδή έξοδα που προκύπτουν από την ασφάλιση συνταξιοδότησης, τα έξοδα που προκύπτουν από φυσικές καταστροφές, αλλά και διάφορα προγράμματα προστασίας του περιβάλλοντος. Δεύτερη αιτία αποτελεί η πρόοδος των επιστημών και της τεχνολογίας ευρύτερα, καθώς όσο αυτά αναπτύσσονται, τόσο μεγαλύτερη η ανάγκη για αύξηση των κρατικών αναθέσεων στις επιστήμες και στα διάφορα επενδυτικά σχέδια. Τέλος, τα αίτια μπορεί να είναι και φυσικά. Αυτό συμβαίνει επειδή το κράτος πολλές φορές χρειάζεται να πάρει δάνεια για να καλύψει απρόβλεπτα έξοδα (προβλήματα που προκύπτουν μετά από φυσικές καταστροφές).

Ο νόμος αυτός έχει προβληματίσει πολλούς οικονομολόγους. Άλλοι ισχυρίζονται πως η θεωρία αυτή είναι σωστή, ενώ την ίδια στιγμή υπάρχουν πολλοί που διαφωνούν με αυτή. Αυτό που αξίζει να γνωρίζει κανείς είναι πως δύο από τους μεγαλύτερους Βρετανούς οικονομολόγους και συγκεκριμένα οι  Alan T. Peacock και Jack Wiseman έχουν υποστηρίξει πως ο νόμος –ή αλλιώς αυτή η θεωρία– είναι εύστοχη. Βασισμένοι στο Ηνωμένο Βασίλειο, κατά την περίοδο 1891 και 1955, η θεωρία αποδεικνύεται στην πράξη και συμπληρώνουν σε αυτήν περαιτέρω χρήσιμες πληροφορίες, όπως είναι οι παρακάτω:

• Α) αύξηση των εσόδων των Κυβερνήσεων λόγω οικονομικών εξελίξεων σημαίνει και αύξηση των δημοσίων εξόδων, καθώς το χρήμα ανακυκλώνεται.
• Β) Ένα σταθερό ποσοστό φορολογίας των ανθρώπων μαζί με την αύξηση των εσόδων του κράτους δεν επιτρέπει στην Κυβέρνηση να αγνοεί τις ανάγκες των ανθρώπων και να μην τους διαθέτει τις υπηρεσίες που επιθυμούν.
• Γ) Και τέλος, οι οικονομολόγοι σημείωσαν πως σε περιόδους πολέμου οι φορολογικοί συντελεστές αυξάνονται από την Κυβέρνηση για τη δημιουργία περισσότερων κεφαλαίων για την κάλυψη της αύξησης των αμυντικών δαπανών, κάτι το οποίο έχει ονομαστεί ως «φαινόμενο μετατόπισης». Δηλαδή, σε περιόδους πολέμων, όπως και συνέβη, οι άνθρωποι φορολογούνται περισσότερο, καθώς υπάρχουν έξοδα που αφορούν την άμυνά τους. Φόροι οι οποίοι τους επιστρέφονται μέσω άμυνας, χρήσιμων μέσων για να ανταπεξέλθουν και να νικήσουν σε έναν πόλεμο. Ενώ το ευρύτερο κοινό θα δυσανασχετούσε στην υψηλή φορολογία, ο πόλεμος κάνει την αύξηση των φόρων ανεκτή. Όταν, όμως, ο πόλεμος φτάσει στο τέλος, ο δείκτης της φορολογίας δεν μειώνεται σε επίπεδα πριν τον πόλεμο, αλλά μένει υψηλός (σε επίπεδα, όμως, που είναι αποδεκτά για το κοινό).

Για κάποιους άλλους η γνωστή σε όλους Κεϋνσιανή Θεωρία είναι πιο σωστή συγκριτικά με του Wagner. Ωστόσο, τελευταίες μελέτες αποδεικνύουν το αντίθετο, καθώς αυτό που στα αλήθεια αναφέρει ο οικονομολόγος John Maynard Keynes είναι ότι η συνολική ζήτηση δεν ισούται απαραιτήτως με την παραγωγική ικανότητα της οικονομίας, αλλά επηρεάζεται από ένα τεράστιο πλήθος παραγόντων και μερικές φορές συμπεριφέρεται ασταθώς, επηρεάζοντας την παραγωγή, την απασχόληση και το κεφάλαιο σε μεγάλο βαθμό.

160 χρόνια μετά τη διατύπωση της Κλασικής Θεωρίας, βρέθηκε κάποιος που να υποστηρίζει πως οι τιμές και οι μισθοί δεν μπορούν να αλλάξουν γρήγορα και μπόρεσε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της ανεργίας. Αυτό που ο Keynes πρότεινε είναι η αύξηση των δημόσιων δαπανών. Υποστήριξε πως είναι ωφέλιμο το χρήμα να ανακυκλώνεται και, όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε όλοι στις δικές μας ζωές, η παρέμβαση του κράτους είναι επιθυμητή, όταν ένα πρόβλημα προκύπτει στην ελεύθερη αγορά. Ουσιαστικά, παρόλες τις διαφωνίες που υπήρχαν κατά καιρούς ανάμεσα σε σπουδαίους οικονομολόγους, δύο από τους πιο γνωστούς κλίνουν προς τα ίδια συμπεράσματα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Wagner’s Law – Τι είναι, ορισμός και έννοια, el.economy-pedia.com, διαθέσιμο εδώ
• Ο νόμος του Wagner: Μία εμπειρική διερεύνηση με την προσέγγιση της συνολοκλήρωσης σε πάνελ δεδομένα, Εργασία στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών: «Διοίκηση και Οικονομία», Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Φοιτήτρια: Αλεξάνδρα Γκουλγκουτσικά, Επιβλέπον Καθηγητής: Κωνσταντίνος Κατρακυλίδης, Φεβρουάριος 2012, διαθέσιμο εδώ
• Gruber Jonathan, Δημόσια Οικονομική και Πολιτική, Εκδόσεις Da Vinci, 2019