Του Παναγιώτη Μαχαίρα,
Η σύγχρονη καθημερινότητα του ατόμου χαρακτηρίζεται από φρενήρεις ρυθμούς ζωής. Τάσεις και ευκαιρίες παρουσιάζονται και απομακρύνονται συνεχώς από τους ανθρώπους με τρομερή ταχύτητα. Σε αυτό το πλαίσιο, γεννήθηκε και το φαινόμενο του Fear Of Missing Out (F.O.M.O.), το οποίο αποτελεί μια ισχυρή ψυχολογική δύναμη με σημαντική επιρροή στην καταναλωτική συμπεριφορά. Οι αιτίες του είναι βαθιά ριζωμένες στην ανθρώπινη ψυχολογία και έχουν εμφανή επίδραση στις καταναλωτικές επιλογές του σήμερα.
To φαινόμενο F.O.M.O. είναι το διαπεραστικό συναίσθημα που αισθάνεται κάποιος όταν αντιλαμβάνεται ότι ένα άλλο άτομο κατέχει κάτι που ο πρώτος επιθυμεί, ενώ ο ίδιος δεν το έχει. Πηγάζει από την εσωτερική και εξελικτική επιθυμία του ανθρώπου για σύνδεση και κοινωνική αποδοχή. Στην ουσία, αποτελεί έκφραση του φόβου του ατόμου για τον κοινωνικό αποκλεισμό. Στην περίπτωση της καταναλωτικής ψυχολογίας, το F.O.M.O. γίνεται η κινητήρια δύναμη πίσω από τις αγοραστικές αποφάσεις, επηρεάζοντας τα άτομα να αποκτήσουν προϊόντα ή να ζήσουν εμπειρίες, με σκοπό να μην μείνουν αποκομμένοι από τον κοινωνικό τους περίγυρο.
Στην ψηφιακή εποχή, φυσικά, είναι εύκολα αντιληπτό ότι πρωτεύοντα ρόλο σε αυτό διαδραματίζουν τα social media. Ο μέσος άνθρωπος, πλέον, περνάει 147 λεπτά κάθε μέρα στα κοινωνικά δίκτυα. Αυτή η συνεχής ροή περιεχομένου που φτάνει στα μάτια του χρήστη, μέσα από την παρουσία του στις πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων, δημιουργεί την εντύπωση ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων ζει φανταχτερές ζωές γεμάτες ενδιαφέροντες στιγμές και εντυπωσιακά αγαθά. Με αυτόν τον τρόπο, πυροδοτείται στον μέσο χρήστη μια αίσθηση ανεπάρκειας και μια αναγκαιότητα να συμμετέχει και ο ίδιος σε παρόμοιες εμπειρίες ή να αποκτήσει αντίστοιχα προϊόντα. Η ανάπτυξη του επαγγέλματος του influencer οφείλεται, κατά κύριο λόγο, σε αυτό το φαινόμενο, με τις εταιρείες να προωθούν έντονα μέσω των influencers την αποκλειστικότητα και την επείγουσα ανάγκη για αγορές.
Ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους, με τον οποίο μια επιχείρηση μπορεί να εκμεταλλευτεί το F.O.M.O. είναι το λανσάρισμα limited-time προσφορών και ολιγοήμερων εκπτώσεων. Ο εσωτερικός φόβος που νιώθει ο αγοραστής ότι μια μοναδική ευκαιρία θα χαθεί τον οδηγεί στο να πραγματοποιήσει παρορμητικές αγορές. Έτσι, η επιχείρηση αυξάνει τις πωλήσεις της και ενισχύει το brand loyalty των πελατών της.
Με παρόμοια λογική, εταιρείες δημιουργούν γύρω από τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους μια αύρα αποκλειστικότητας. Παραδείγματα προϊόντων που έχουν αναπτυχθεί μέσω αυτής της στρατηγικής είναι οτιδήποτε περιέχει τον όρο “limited edition”, τα VIP εισιτήρια σε συναυλίες και τα events περιορισμένων προσκλήσεων. Τέτοιου είδους προϊόντα είναι σχεδιασμένα να κάνουν τους καταναλωτές να αισθάνονται μέλη ενός κλειστού κλαμπ, αυξάνοντας έτσι το ύψος του ποσού που είναι διατεθειμένοι να καταβάλουν προκειμένου να τα αποκτήσουν, με τελικό αποτέλεσμα το μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους για τις επιχειρήσεις.
Το F.O.M.O. διαμορφώνει, σε μεγάλο βαθμό, τις καταναλωτικές τάσεις του σήμερα. Τα άτομα, προσπαθώντας να τις ακολουθήσουν, υιοθετούν τις τελευταίες μόδες, τεχνολογίες και γενικότερα επιλογές lifestyle. Η οδηγούμενη από αυτές τις τάσεις κατανάλωση ασκεί σημαντική επίδραση σε κλάδους όπως η μόδα, ο τουρισμός και η διασκέδαση.
Παρ’ όλο, όμως, που το F.O.M.O. μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για την ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων και την οικονομική ευημερία πολλών επιχειρήσεων, η ενίσχυσή του μπορεί να επιφέρει πολλά μειονεκτήματα. Οι παρορμητικές αγορές που καθοδηγούνται από το F.O.M.O. μπορούν να οδηγήσουν σε οικονομική δυσφορία και κακή διαχείριση των χρηματικών απολαβών. Επιπλέον, τα συναισθήματα που προκύπτουν μετά από μια τέτοιου είδους αγορά μπορεί να είναι πολλές φορές αρνητικά. Η συνεχής αναζήτηση του επόμενου ελκυστικού αγαθού είναι μια αγχογόνος διαδικασία, με αποτελέσματα να φθείρεται μακροχρόνια η ψυχολογία του καταναλωτή. Έρευνες έχουν δείξει ότι το F.O.M.O. είναι θετικά συσχετιζόμενο με το άγχος και την κατάθλιψη.
Το F.O.M.O. είναι σίγουρα ένα ισχυρά επηρεάζον φαινόμενο στον κόσμο της καταναλωτικής ψυχολογίας. Διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο πολλοί καταναλωτές πραγματοποιούν επιλογές σε μια ταχέως εξελισσόμενη κοινωνία. Η κατανόηση και ο έλεγχος του F.O.M.O. αποτελεί ισχυρό εργαλείο για τη στρατηγική marketing μιας επιχείρησης. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αποτελέσει παράθυρο αλληλεπίδρασης και επιρροής του target audience, αλλά, παράλληλα, πρέπει να αποτελεί και μοχλό για την εξασφάλιση μιας υπεύθυνης προσέγγισης που θα κατοχυρώνει την καλύτερη καταναλωτική εμπειρία των πελατών και τη μακροχρόνια πιστότητά τους.
