Της Ζωής Κόρδα,
Η οικονομική κρίση μαστίζει τα τελευταία χρόνια την καθημερινότητα των ανθρώπων σε κοινωνικοοικονομικό επίπεδο. Η συνεχιζόμενη ύφεση καθιστά τα πράγματα ασφυκτικά δύσκολα. Σε μια παρόμοια κατάσταση βρισκόταν ο κόσμος περίπου έναν αιώνα πριν, έπειτα από το έτος 1929. Το μεγάλο κραχ ή κραχ της Wall Street έμεινε στην ιστορία ως η μεγαλύτερη κατάρρευση του χρηματιστηρίου στη Νέα Υόρκη.
Το χρονικό του κραχ εκδηλώνεται το καλοκαίρι του 1929 και ολοκληρώνεται τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου η κατάσταση στην Ευρώπη ήταν οδυνηρή. Η αμερικάνικη οικονομία ανέλαβε την πρωτοκαθεδρία της παγκόσμιας παραγωγής. Μέχρι το 1929, οι οικονομικές συνθήκες έβαιναν με ανοδική πορεία, ενώ η ανεργία δεν ξεπερνούσε το 4%. Η οικονομική ευφορία επικράτησε στο χώρο της αυτοκινητοβιομηχανίας, των συνεχών αεροπορικών ταξιδιών και των νέων οικιακών συσκευών (πλυντήρια ρούχων, ψυγεία). Η ευημερία των αστικών περιοχών στην Αμερική ώθησε πολλούς πολίτες στις πόλεις με το σκοπό μια καλύτερη ζωή. Ο γεωργικός τομέας απαξιώθηκε και οι άνθρωποι της υπαίθρου επλήγησαν ανεπανόρθωτα.
Η πορεία προς την οικονομική καταστροφή ξεκίνησε τον Μάρτιο του 1929. Τα προηγούμενα χρόνια οι επενδύσεις αυξήθηκαν ραγδαίως με τους περισσότερους να κερδίζουν χρήματα παρά τους ψιθύρους ορισμένων, οι οποίοι προειδοποιούσαν για τον κίνδυνο της οικονομικής ύφεσης. Στις 25 Μαρτίου ήρθε το πρώτο ανεπίσημο κραχ με την προσπάθεια του τραπεζίτη Τσαρλς Μίτσελ να κρατήσει την οικονομία σταθερή. Δημοσιεύματα της εποχής αναφέρονται σε κλείσιμο τριακοσίων πενήντα περιφερειακών τραπεζών.
Το μεγάλο κραχ, γνωστό ως Μαύρη Πέμπτη, συνέβη στις 24 Οκτωβρίου 1929. Οι τιμές των μετοχών άρχισαν να πέφτουν ανησυχητικά με τους μεγάλους επενδυτές να αγοράζουν τις καλές μετοχές τα λεγόμενα blue chips, αλλά μάταια η προσπάθεια τους να κρατήσουν την πτώση σταθερή να πέφτει στο κενό. Ολοκληρωτικά το χρηματιστήριο της Wall Street κατέρρευσε στις 29 Οκτωβρίου, τη λεγόμενη Μαύρη Τρίτη. Οι τίτλοι των μετοχών μετατράπηκαν σε απλά χαρτιά δίχως αξία και οι συνολικές απώλειες ήταν εξωφρενικά μεγάλες με τα δεδομένα εκείνης της εποχής. Μέσα σε λίγες ώρες, εκατομμύρια πολίτες έχασαν τις οικονομίες τους, έκλεισαν χιλιάδες τράπεζες και αμέτρητες επιχειρήσεις κήρυξαν πτώχευση. Τα παραπάνω για τα επόμενα χρόνια είχαν τεράστιο αντίκτυπο στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Οι συνέπειες της δυσμενούς οικονομικής κατάστασης ήταν η ανεργία, η πείνα, η εμφάνιση παραγκουπόλεων και οι συνεχόμενες αυτοκτονίες. Παράλληλα, το οικονομικό σοκ έπληξε βαθύτατα την Ευρώπη και πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Το 1933 η ανεργία στη Γερμανία ήταν τεράστια και η αγανάκτηση των πολιτών μεγάλη, γεγονός που οδήγησε το χιτλερικό καθεστώς στην άνοδο. Η αγορά επέστρεψε στα κανονικά της επίπεδα προς το τέλος της δεκαετίας του ’50.
Η Ελλάδα δεν βγήκε αλώβητη από αυτήν την κατάσταση. Στην εξουσία βρισκόταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος ήταν θετικά διακείμενος προς τις δημόσιες επενδύσεις, που χρειαζόταν η χώρα και την αποκατάσταση των προσφύγων από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Το πρόγραμμα του βασιζόταν στον εξωτερικό δανεισμό από Άγγλους κεφαλαιούχους, ώστε να μπορέσει η χώρα να υποστηρίξει το έργο του. Αρχικά, οι οικονομικές εξελίξεις έβαιναν αισίως με τη δραχμή να σταθεροποιείται και επί τρία χρόνια να συνεχίζονται οι πλεονασματικοί προϋπολογισμοί. Το σχέδιο άρχισε να καταρρέει μετά την επίπονη χρηματοπιστωτική κρίση του 1929. Σιγά σιγά μειώθηκαν οι εξαγωγές καπνών, σταφίδας και άλλων γεωργικών προϊόντων, αυξήθηκε η ανεργία, πολλές επιχειρήσεις έβαλαν λουκέτο και δύσκολα γίνονταν χρηματοδοτήσεις από το εξωτερικό. Ο Αλέξανδρος Διομήδης, διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, μάταια προσπάθησε να βρει εξωτερική βοήθεια, καθώς η οικονομία όλων των χωρών πλήττονταν από τη διεθνή κρίση.
Μετά την πτώχευση του 1932, η πολιτική αστάθεια έφερε στο προσκήνιο την παραίτηση Βενιζέλου, την επαναφορά του βασιλιά και τη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά στις 4 Αυγούστου 1936.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η κρίση της ελληνικής οικονομίας την περίοδο 1932-37, historical-quest.com, Διαθέσιμο εδώ
- Μηχανή του χρόνου: Οι 23.000 αυτοκτονίες πολιτών που σημάδεψαν το Κραχ του 1929. Η “Μαύρη” εβδομάδα, που δημιούργησε παραγκουπόλεις στις ΗΠΑ και ευνόησε το ναζισμό στην Ευρώπη, Διαθέσιμο εδώ
