Της Γιώτας Κασάπη,
Αν κάτι είναι πολύ δύσκολο να ξεπεραστεί, αυτό είναι η έχθρα και το μίσος. Πολλά κράτη διατήρησαν χρόνιους εχθρούς και βγήκαν στο πεδίο της μάχης έχοντας τούς αντιμέτωπους ξανά και ξανά. Αυτό δεν αποτελεί, ωστόσο, παρά μόνο την εξαίρεση. Οι διεθνείς δρώντες αποδεικνύουν συνεχώς πως ο εχθρός του χθες γίνεται ο σύμμαχος του σήμερα και vice versa. Κάποιοι διατηρούν ουδέτερες σχέσεις, μερικοί χτίζουν και άλλοι γκρεμίζουν συνεργασίες. Ένα ζευγάρι που πρωταγωνίστησε για καιρό στη διεθνή σκηνή και την επηρέασε καθοριστικά με τη περίπλοκη σχέση του ήταν εκείνο της Δύσης και της Ανατολής, των Η.Π.Α. και της ΕΣΣΔ. Οι διαφορές μεταξύ αυτών των δύο ήταν τόσο έντονες, ώστε η έχθρα τους μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο να αποκτήσει δικό της όνομα. Στον ευρέως γνωστό «Ψυχρό Πόλεμο» κατάφεραν να συγκρουστούν πολλάκις και με ποικίλους τρόπους. Η πιο δυναμική ένοπλη σύγκρουση όμως εξ αυτών ήταν ο Πόλεμος του Βιετνάμ.
Ο Πόλεμος του Βιετνάμ έλαβε χώρα στο έδαφος του σημερινού Βιετνάμ, ενός έθνους της Νοτιοανατολικής Ασίας. Το Βιετνάμ βρισκόταν υπό γαλλική κυριαρχία ήδη από τον 19ο αιώνα, όταν οι ιαπωνικές δυνάμεις αποφάσισαν, κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, να εισβάλλουν σε αυτό. Έχοντας δυσανασχετήσει με τις συνεχείς κατακτήσεις και ξένες παρεμβάσεις, ο πολιτικός ηγέτης Ho Chi Minh σχημάτισε την Ένωση για την Ανεξαρτησία του Βιετνάμ. Όπως κάθε καλλιτέχνης χρειάζεται τη μούσα του, έτσι και ο Ho Chi Minh χρειάστηκε τη δική του. Εμπνευσμένος, λοιπόν, από το σοβιετικό και τον κινεζικό κομμουνισμό, προσπάθησε με ό,τι μέσο διέθετε να εκμεταλλευτεί το κενό εξουσίας που προέκυψε μετά την απόσυρση των ιαπωνικών δυνάμεων, όταν εκείνες έχασαν τον πόλεμο το 1945. Κατέλαβε τη βόρεια πόλη του Ανόι και έγινε Πρόεδρος στη Λαϊκή Δημοκρατία του Βιετνάμ. Ο αυτοκράτορας Bao, έχοντας τη στήριξη των πρώην αποικιοκρατών, ίδρυσε το κράτος του Βιετνάμ το 1949 με πρωτεύουσα την πόλη Σαϊγκόν. Το Βιετνάμ ήταν πλέον χωρισμένο σε Βόρειο και Νότιο. Το πρώτο ήθελε ένα κράτος βασισμένο στις κομμουνιστικές ιδέες και το δεύτερο είχε ως πρότυπο τη Δύση. Και τα δύο ήθελαν, παρόλα αυτά, ένα ενιαίο Βιετνάμ.
Οι Η.Π.Α. στήριξαν στρατιωτικά το εγχείρημα του Νότιου Βιετνάμ, έχοντας απέναντί τους ξανά τον ιδεολογικό εχθρό τους. Ο πόλεμος κράτησε 30 χρόνια και τερματίστηκε με νικητή το Βόρειο Βιετνάμ, μετά από παράδοση του Νοτίου και υποχώρηση των Η.Π.Α., που είχαν ζημιωθεί πολιτικά και οικονομικά. Το ανθρώπινο κόστος ήταν επίσης μεγάλο, αφού οι νεκροί άμαχοι άγγιζαν τον αριθμό των 2 εκατομμυρίων και στις δύο πλευρές, ενώ οι νεκροί μαχητές ξεπερνούσαν το 1,2 εκατομμύριο. Με την επικράτηση του κομμουνιστικού ιδεώδους, κανείς θα περίμενε η σχέση με τη Δύση μετά τον πόλεμο να παραμείνει εχθρική ή, έστω, τυπική. Αν και αυτή ήταν η πραγματικότητα στην αρχή, η συνέχεια εξέπληξε ευχάριστα το διεθνές κοινό.
Το ενοποιημένο, πλέον, Βιετνάμ κλήθηκε να έρθει πρόσωπο με πρόσωπο με τις ζημιές και τις πολεμικές καταστροφές που φάνηκαν να έχουν επιπτώσεις σε τομείς, όπως η γεωργία, η βιομηχανία και το αστικό περιβάλλον. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έπρεπε να συμβιβαστούν με την ήττα τους και να διαχειριστούν το δικό τους κόστος. Επιπλέον, το Βιετνάμ είχε απομονωθεί από τη διεθνή κοινότητα σε μια προσπάθεια εδραίωσης της νέας εξουσίας και δεν είχε τίποτα, πέραν του κοινού ιστορικού παρελθόντος, που να το ενώνει με τις Η.Π.Α.. Η διεθνής αποδοκιμασία εξαιτίας της έλλειψης πολιτικής ελευθερίας και της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπεδείκνυε πως η πικρία δεν είχε φύγει ακόμα. Ο «δυτικός γίγαντας» κατηγορούσε συνεχώς το ασιατικό κράτος για παραβιάσεις των Ειρηνευτικών Συμφωνιών του Παρισιού που έδωσαν τέλος στον πόλεμο το 1973 και του επέβαλε εμπορικό εμπάργκο έως το 1994.
Το 1979, η άλλοτε μούσα του Ho Chi Minh εισέβαλε στη χώρα. Το Βιετνάμ περίμενε από τις Η.Π.Α. να λάβουν στάση ευνοϊκή προς αυτό, ενώ η απραξία της ΕΣΣΔ έδειξε πως ήταν ώρα για αλλαγή της εξωτερικής πολιτικής. Το Βιετνάμ χρειαζόταν νέους συμμάχους και έναν τρόπο να ενσωματωθεί στη παγκόσμια οικονομία. Η μετάβαση προς μια πιο ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική βασισμένη στη συνεργασία με κάθε μεγάλη δύναμη ήταν και η βάση για τη βελτίωση των σχέσεων με τη Δύση. Η ουσία στις διπλωματικές τους σχέσεις επήλθε το 1995, μετά από την υπογραφή μιας διμερούς εμπορικής συμφωνίας. Έκτοτε, οι Η.Π.Α. και το Βιετνάμ συνεργάζονται στον τομέα του εμπορίου και των επενδύσεων, ενώ αργότερα συνεργάστηκαν σε θέματα περιφερειακής ασφάλειας. Μάλιστα, η ομάδα Quad που διεξάγει το στρατηγικό διάλογο σε θέματα ασφαλείας μεταξύ των Η.Π.Α., της Αυστραλίας, της Ινδίας και της Ιαπωνίας, συμπεριέλαβε το Βιετνάμ στη πρώτη συνάντηση Quad Plus σε μια προσπάθεια επίλυσης θεμάτων που προέκυψαν από την πανδημία του COVID-19, καθώς και για τη διευθέτηση θεμάτων που αφορούσαν τον Ινδο-ειρηνικό και τις θαλάσσιες διεκδικήσεις εκ μέρους της Κίνας. Οι τελευταίες συνιστούν και μεγάλη πρόκληση, στην οποία το Βιετνάμ και οι Η.Π.Α. απαντούν με τη πραγματοποίηση κοινών ναυτικών ασκήσεων, προωθώντας την ελευθερία της ναυσιπλοΐας.
Μια ακόμα προσπάθεια ενίσχυσης των δεσμών τους είχε το χαρακτήρα της «παρηγοριάς». Ως απάντηση στο τραύμα του πολέμου, το 2021, οι Η.Π.Α. ξεκίνησαν μια πρωτοβουλία παροχής βοήθειας στο Βιετνάμ για την εξεύρεση εκατοντάδων χιλιάδων τάφων Βιετναμέζων στρατιωτών. Το Βιετνάμ ήδη τα προηγούμενα χρόνια συνέβαλε στον επαναπατρισμό των λειψάνων Αμερικανών στρατιωτών που χάθηκαν στο πεδίο της μάχης και βετεράνοι και από τα δύο κράτη αντάλλαξαν αναμνήσεις και έγγραφα, ενώ ενισχύθηκε και ο διάλογος μεταξύ τους. Επίσης, σημαντικό είναι το γεγονός ότι οι Η.Π.Α. συνεισφέρουν οικονομικά και τεχνολογικά στη προσπάθεια αποκατάστασης των πασχόντων από ασθένειες που προέκυψαν από το ψέκασμα με δηλητηριώδες αέριο σε περιοχές του Βιετνάμ εν καιρώ πολέμου αλλά και στην εκκαθάριση εκρηκτικών. Η συνεργασία έχει επεκταθεί και στη παιδεία, με περισσότερους από 30.000 Βιετναμέζους φοιτητές να σπουδάζουν σε πανεπιστήμια και σχολεία των Ηνωμένων Πολιτειών, τα οποία με τη σειρά τους στηρίζουν τον εκσυγχρονισμό των αντίστοιχων ιδρυμάτων στο Βιετνάμ.
Το φετινό έτος είναι ορόσημο για την πορεία των σχέσεων των δύο κρατών, καθώς γιορτάζουν τη 10η επέτειο της συνολικής συνεργασίας τους καθώς και τα 28 χρόνια από τη σύναψη επίσημων διπλωματικών δεσμών. Ο Πρόεδρος των Η.Π.Α., Joe Biden, επισκέφθηκε τη χώρα τον Σεπτέμβρη. Ο πρώτος Πρόεδρος που έκανε επίσημη επίσκεψη, ήταν ο Bill Clinton το 2001, ενώ από τη βιετναμέζικη πλευρά, ο Πρωθυπουργός Phan Văn Khải επισκέφθηκε τις Η.Π.Α. το 2005. Οι επισκέψεις από τότε έως σήμερα πολλαπλασιάστηκαν και συνέβαλαν στην παγίωση των σχέσεων. Στον οικονομικό τομέα, το εμπόριο συνεχώς ανθίζει και οι επενδύσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη ξεπερνούν τα 1.150 έργα και το συνολικό επενδυτικό κεφάλαιο που ξεπερνά τα 10,3 δισεκατομμύρια ευρώ από την μεριά των Η.Π.Α..
Το μέλλον προσεγγίζεται αισιόδοξα, καθώς και τα δύο κράτη μοιράζονται κοινά συμφέροντα και είναι αντιμέτωπα με τις ίδιες προκλήσεις. Ο ανταγωνισμός με την Κίνα έχει καταφέρει να φέρει τους πρώην πολεμιστές πιο κοντά σε θέματα ασφαλείας και στρατηγικής. Πάνω στα θεμέλια ενός σκληρού πολέμου, το Βιετνάμ και η Δύση μπόρεσαν να χτίσουν μια φιλία πολλά υποσχόμενη, που υπενθυμίζει συνεχώς πως η ειρήνη μπορεί να ξεφυτρώσει και σε κήπο όπου άλλοτε έσπερνε ο πόλεμος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Vietnam War, Britannica, διαθέσιμο εδώ
- Vietnam War, History, διαθέσιμο εδώ
- From Bitter Enemies to Strategic Partners: The Remarkable Transformation of US–Vietnam Relations Since the 1973 Withdrawal, Air University, διαθέσιμο εδώ
- We Can Heal War’s Traumas; U.S. and Vietnam Show How, USIP, διαθέσιμο εδώ
- Τι πραγματικά συνέβη στο Βιετνάμ, Foreign Affairs, διαθέσιμο εδώ
- Lessons from Vietnam: Why the War Still Resonates Today, GW Today, διαθέσιμο εδώ
- From Foe to Friend: Explaining the Development of US–Vietnam Relations, Stanford University, διαθέσιμο εδώ
- Historical milestones in Việt Nam-US relations, Việt Nam News, διαθέσιμο εδώ
