Της Μαρίας Κουλούρη,
Πενήντα χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος από την εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973. Η 17η Νοέμβρη έμελλε να αλλάξει την πολιτική κατάσταση της χώρας μας, αφού το Πραξικόπημα του ’67 αποτέλεσε το τελευταίο δικτατορικό καθεστώς που γνώρισε η Ελλάδα έως σήμερα και τα γεγονότα του Πολυτεχνείου στάθηκαν ως η κύρια αφορμή της ανατροπής του.
Είναι ένα γεγονός που έχει δεχθεί μίσος, αμφισβήτηση, αλλά και υπέρμετρο θαυμασμό, ο οποίος ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες. Τα τεκταινόμενα του Πολυτεχνείου άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους στην τέχνη, αφού πολλοί σπουδαίοι δημιουργοί βάσισαν τα έργα τους σε αυτά. Η μουσική είναι ο καλλιτεχνικός τομέας που επηρεάστηκε όσο κανένας άλλος από την εξέγερση της 17ης Νοεμβρίου, αφού πολλά ιστορικά τραγούδια συνδέθηκαν με τα γεγονότα κατά τη διάρκεια ή μετέπειτα αυτών. Παρακάτω αναφέρονται 5 τραγούδια-σταθμοί, τα οποία κυκλοφόρησαν ύστερα από την εξέγερση, όμως εμπνεύστηκαν από αυτή.
Στην αλάνα (Σ’ έστησαν σε μια γωνιά) – Γιώργος Νταλάρας
Ένα τραγούδι με βαθιά αντιδικτατορικό περιεχόμενο, κυκλοφόρησε το 1978 σε μουσική του Γιάννη Σπανού και στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου, ενώ ερμηνεύτηκε από τον Γιώργο Νταλάρα. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος εξομολογείται στο βιβλίο Τα τραγούδια γράφουν την ιστορία τους πως είχε τη μελωδία του Σπανού, είχε γράψει τους στίχους του τραγουδιού, όμως ο πρώτος πίστευε πως δεν θα το αφήσουν να κυκλοφορήσει και θα κοπεί στη λογοκρισία. Αξίζει να σημειωθεί πως η Βίκυ Μοσχολιού είχε την επιθυμία να παρέμβει, ώστε να κυκλοφορήσει το κομμάτι, ωστόσο οι δημιουργοί δεν το επέτρεψαν. Τελικά, κυκλοφόρησε όταν «άλλαξαν οι καιροί», όπως είχε προβλέψει ο Λευτέρης Παπαδόπουλος.
Μην ξεχνάς τον Ωρωπό – Μίκης Θεοδωράκης
Το 1974 ο Μίκης Θεοδωράκης δημιουργεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά τραγούδια του άλμπουμ του «Τα τραγούδια του αγώνα». Το Μην ξεχνάς τον Ωρωπό είναι βιωματικό του συνθέτη, αφού στις 19 Οκτωβρίου του 1969 μεταφέρθηκε εκεί ως πολιτικός κρατούμενος του καθεστώτος της Χούντας. Αξίζει να σημειωθεί πως μέσα από τις φυλακές Ωρωπού ο Θεοδωράκης και άλλοι πολιτικοί κρατούμενοι έγραψαν επιστολή και αιτήματα προς τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, η οποία, ωστόσο, δεν στάλθηκε ποτέ λόγω της απαγόρευσης της διοίκησης του στρατοπέδου. Η υγεία του μεγάλου συνθέτη επιδεινώθηκε εκεί, ξεσηκώνοντας διαμαρτυρίες σε όλον τον κόσμο.
Παραπονεμένα Λόγια – Γιώργος Νταλάρας
Το Παραπονεμένα λόγια αποτελεί ένα πολιτικό τραγούδι σε μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου και στίχους του Μάνου Ελευθερίου. Ο Ελευθερίου είχε ετοιμάσει το τραγούδι το 1971 μαζί με τα υπόλοιπα «Τραγούδια του αγώνα» που έγραφε με τον Μίκη Θεοδωράκη, όμως έγραψε το πρώτο τετράστιχο και έπειτα το άφησε. Ο ίδιος ο στιχουργός τονίζει πως, αν δεν έδινε μετά από χρόνια το τραγούδι στον Μαρκόπουλο και τον Νταλάρα, δεν ξέρει αν αυτό γνώριζε την επιτυχία που γνώρισε. Στην τελική του μορφή το τραγούδι κυκλοφόρησε το 1979.
Λένγκω (Ελλάδα) – Χάρις Αλεξίου
Ένα τραγούδι εξ ολοκλήρου δημιούργημα του Γιάννη Μαρκόπουλου που ερμήνευσε εξαιρετικά η Χάρις Αλεξίου. Γράφτηκε την περίοδο της Χούντας, όμως κυκλοφόρησε το 1975, όταν πια η χώρα ελευθερώθηκε από τον… «γύψο». Ο Μαρκόπουλος χρησιμοποιεί το υποκοριστικό «Λένγκω» για την Ελλάδα γνωρίζοντας πως η λογοκρισία θα έκοβε την άμεση αναφορά. Περιγράφει μια κοπέλα, η οποία βιώνει από μικρή κακοποίηση και βασανίζει τα ίδια της τα παιδιά, επειδή έτσι τη διατάζουν να κάνει όσοι την εξουσιάζουν. Πέντε δεκαετίες μετά, το συγκεκριμένο τραγούδι παραμένει διαχρονικό…
Ο στρατιώτης – Βασίλης Παπακωνσταντίνου
«Το εμβατήριο που του ‘μαθαν να λέει είναι μονότονο και του ‘ρχεται να κλαίει» αποτελεί έναν από τους πιο χαρακτηριστικούς στίχους τραγουδιών με αντιδικτατορικό περιεχόμενο. Ο στρατιώτης κυκλοφόρησε το 1974 στον δίσκο «Τα τραγούδια του δρόμου» σε μουσική του Μάνου Λοΐζου και στίχους της Κωστούλας Μητροπούλου. Ο πρωτότυπος στίχος του τραγουδιού ήταν «φασιστικό» αντί για «μονότονο», όμως η Μητροπούλου αναγκάστηκε να το αλλάξει λόγω της λογοκρισίας, αφού γράφτηκε την εποχή της δικτατορίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τοτόμης Θανάσης | Και συ λαέ βασανισμένε μην ξεχνάς… Τα χρόνια και τα τραγούδια του Ωρωπού, viotikoskosmos.wikidot.com, διαθέσιμο εδώ
- «Παραπονεμένα λόγια»: Το πολιτικό τραγούδι του Γιάννη Μαρκόπουλου που θα μείνει στην ιστορία, in.gr, διαθέσιμο εδώ
