Της Χρυσάνθης Θανάση,
1849: Όλα άρχισαν στις 23 Απριλίου 1849, όταν τριάντα πέντε μέλη του Κύκλου Petrashevsky (λογοτεχνική ομάδα προοδευτικών διανοούμενων) συνελήφθησαν από την τσαρική αστυνομία και οδηγήθηκαν στο Φρούριο του Αγίου Πέτρου και Παύλου, μια εξαιρετικά οχυρωμένη φυλακή της Αγίας Πετρούπολης που φιλοξενούσε τους πιο επικίνδυνους κατάδικους. Ανάμεσά τους ήταν ο 27χρονος Fyodor Mikhailovich Dostoevsky, ο οποίος κατηγορήθηκε ότι άκουγε ιστορίες που ασκούσαν κριτική στις ένοπλες δυνάμεις και ότι διέθετε παράνομο τυπογραφείο για χρήση της δημιουργίας αντικυβερνητικής προπαγάνδας, που λειτουργούσε σε μια συνωμοσία κατά του Τσάρου σε συνεργασία με τη μυστική εταιρεία του Speshnev.
Έπειτα, για οκτώ μήνες ο Dostoevsky έζησε φυλακισμένος στο φρούριο του Αγίου Πέτρου και Παύλου σε ζοφερές συνθήκες και στις 16 Νοεμβρίου 1849 καταδικάστηκε σε θάνατο στο εκτελεστικό απόσπασμα, μαζί με 21 μέλη του Κύκλου Petrashevsky και της μυστικής κοινωνίας του Speshnev. Μεταφέρθηκαν με άμαξα στις 22 Δεκεμβρίου 1849 στην πλατεία Semyonov, που τώρα ονομάζεται Pionerskaya Ploschad. Εκεί οι άντρες τούς έβαλαν να γονατίσουν και να φιλήσουν τον σταυρό. Τους αφαιρέθηκαν οι τιμές και τα ξίφη που ενδεχομένως είχαν. Σε ομάδες των τριών οι άνδρες οδηγήθηκαν στην πλατεία, τους έδεσαν σε κολώνες και τους έδεσαν τα μάτια, καθώς γίνονταν οι προετοιμασίες για την εκτέλεση. Ο Dostoevsky περίμενε στη δεύτερη ομάδα των τριών, μαζί με τους ποιητές Aleksey Nikolayevich Pleshcheyev και Sergey Fyodorovich Durov, όταν η εκτέλεση σταμάτησε.
Εν αγνοία των ανδρών και ενώ περίμεναν την εκτέλεσή τους, ο Τσάρος Νικόλαος τους είχε δώσει χάρη την προηγούμενη μέρα. Οι προετοιμασίες για την εκτέλεση επετράπη να συνεχιστούν, όταν την τελευταία στιγμή ο σκοπός έδωσε το σήμα για την ακύρωση της εκτέλεσης. Ένας αγγελιοφόρος από τον Τσάρο Νικόλαο Α’ μπήκε φέροντας μια λευκή σημαία, κηρύσσοντας «ζήτω ο Τσάρος» και διαβάζοντας την απόφαση του Ρώσου ηγεμόνα. Αυτή η εικονική εκτέλεση δεν ήταν μια επίδειξη ελέους, αλλά, μάλλον, ένα μέσο που χρησιμοποιούσε ο Τσάρος για να προκαλέσει τρόμο και ευγνωμοσύνη στους υπηκόους του.
Οι άνδρες δεν αφέθηκαν ελεύθεροι, αλλά καταδικάστηκαν σε στρατόπεδα εργασίας στη Σιβηρία. Ο Dostoevsky εξέτισε τέσσερα χρόνια σκληρής δουλειάς σε ένα στρατόπεδο φυλακών στο Omsk της Σιβηρίας, με τα χέρια και τα πόδια του δεμένα. Απελευθερώθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 1854. Τον Μάρτιο του ίδιου έτους ο Dostoevsky μετακόμισε στο Σεμιπαλατίνσκ, στο μογγολικό μέτωπο, όπου υπηρέτησε με το Σώμα Στρατού της Σιβηρίας του Τάγματος Έβδομης Γραμμής.
Ο Dostoevsky έγραψε για αυτήν την εικονική εκτέλεση σε μια σειρά από επιστολές και λογοτεχνικά έργα. Επιπλέον, έγραψε στον αδερφό του, Mikhail Mikhailovich Dostoevsky, λίγο μετά, αναφερόμενος στις λεπτομέρειες της εκτέλεσης και περιγράφοντας τον αντίκτυπό της στην προοπτική του για μια άλλη ζωή. Η σκηνή της εκτέλεσής του και το θέμα της δικαιοσύνης και της τιμωρίας είναι θέματα που θίγονται στο έργο του Ο ηλίθιος, του 1869, στο οποίο ο πρωταγωνιστής Myshkin περιγράφει τη σκηνή απαγχονισμού ενός άνδρα 27 ετών –της ίδιας ηλικίας που ήταν ο Dostoevsky την εποχή που καταδικάστηκε– και εξετάζει την ψυχική κατάσταση του εγκληματία που περιμένει την εκτέλεση. Το θέμα της εκτέλεσής του και η επακόλουθη φυλάκιση εμφανίζονται, επίσης, στις Αναμνήσεις από το σπίτι των πεθαμένων, ένα ημι-αυτοβιογραφικό έργο βασισμένο στην εμπειρία της φυλακής του Dostoevsky.
Ολοκληρώνοντας, το 1864 και το 1865, η γυναίκα του και ο αδερφός του πέθαναν, ενώ το 1866 δημοσίευσε το εμβληματικό έργο του Έγκλημα και Τιμωρία. Το 1867 παντρεύτηκε μια στενογράφο και το ζευγάρι κατέφυγε στην Ευρώπη για να γλιτώσει από τους πιστωτές του. Ακολούθησε το μυθιστόρημά του The Possessed (1872), που είχε επιτυχία και το ζευγάρι επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη. Τέλος, το 1880 εξέδωσε τους Αδελφούς Καραμάζοφ με άμεση επιτυχία, αλλά πέθανε τον επόμενο χρόνο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Fyodor Dostoyevsky, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- Dostoevsky and the Firing Squad, medium.com, διαθέσιμο εδώ
- Fyodor Dostoevsky is sentenced to death, history.com, διαθέσιμο εδώ
