Της Σοφίας Σουπιάδου,
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου αποτέλεσε κορυφαίο γεγονός και σημείο αναφοράς για τον αντιδικτατορικό αγώνα. Η βίαιη και αιματηρή καταστολή της τριήμερης εξέγερσης των φοιτητών τα ξημερώματα του Σαββάτου 17ης Νοεμβρίου κόστισε τη ζωή σε 24 συμπολίτες μας, μεταξύ αυτών φοιτητές και μαθητές λυκείων, αλλά και σε 16 ακόμη άτομα (αγνώστων στοιχείων μέχρι και σήμερα). Σήμανε, όμως, και την αρχή του τέλους της Χούντας των Συνταγματαρχών στην Ελλάδα.
Για να τιμήσουμε το αίμα των νεκρών και τον αγώνα των φοιτητών και όλων όσων συμμετείχαν στις κινητοποιήσεις εκείνων των ημερών, ας αφιερώσουμε λίγο από τον χρόνο μας στην παρακολούθηση επιλεγμένων ταινιών και ντοκιμαντέρ που αφηγούνται το χρονικό της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και εμβαθύνουν στα γεγονότα των ημερών από την πρώτη αντιδικτατορική κινητοποίηση (14 Φεβρουαρίου 1973) έως και την 17η Νοέμβρη 1973.
«Εδώ Πολυτεχνείο», 1973
Σκηνοθέτης είναι ο Δημήτρης Μακρής ο οποίος δημιούργησε την ταινία για να κάνει γνωστό τον αγώνα των φοιτητών έναντι του δικτατορικού καθεστώτος και να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο στην Ευρώπη, όντας εκείνη την εποχή φοιτητής στην Ιταλία. Η ταινία πλαισιώνεται από τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, ενώ η αφήγηση στην ελληνική εκδοχή της ανήκει στον Αλέκο Παναγούλη.
«Ημέρες Πολυτεχνείου», 1978
Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Παναγιώτου πραγματοποίησε εν έτει 1978 για την ΕΡΤ μία εκπομπή-αφιέρωμα στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, με αφορμή τη συμπλήρωση της 5ης επετείου (17 Νοεμβρίου 1978). Η εκπομπή βασίστηκε στις μαρτυρίες ξένων και Ελλήνων οπερατέρ.
«Το Χρονικό της Δικτατορίας 1967-1974»
Ο Παντελής Βούλγαρης έφτιαξε ένα ντοκιμαντέρ το οποίο αποτελεί μία «μαρτυρία» για τα γεγονότα της περιόδου 1967-1974, για όσα δηλαδή συνέβησαν στη διάρκεια της επταετίας ή αλλιώς των «πέτρινων χρόνων» της Χούντας στην Ελλάδα.
«12.410 και 1 τριαντάφυλλα»
Το συγκεκριμένο animation (ταινία κινουμένων σχεδίων) αποτελεί μία καλή επιλογή για να μάθουν τα μικρότερα παιδιά αλλά και οι έφηβοι τα όσα διαδραματίστηκαν το Νοέμβριο του 1973. Το στοιχείο που κάνει την ταινία ξεχωριστή, μεταξύ άλλων, είναι ότι όλα τα γεγονότα φιλτράρονται μέσα από τα μάτια μίας γάτας, η οποία βρισκόταν στο Πολυτεχνείο πριν από «12.410 συν μία μέρες».
«Οι νεκροί του Πολυτεχνείου» – Μηχανή του Χρόνου, 2017
Η συγκεκριμένη εκπομπή-ντοκιμαντέρ απαντάει στην ερώτηση «Υπήρξαν νεκροί στο Πολυτεχνείο;» παραθέτοντας πλήθος μαρτυριών και ντοκουμέντων από συγγενείς των θυμάτων, τραυματίες, αυτόπτες μάρτυρες και γιατρούς που έζησαν τα γεγονότα της 17ης Νοεμβρίου. Επιπλέον, ρίχνει φως στο κρυφό σχέδιο της Χούντας αναφορικά με την οργάνωση και τον διασκορπισμό ελεύθερων σκοπευτών στην περιοχή γύρω από το Πολυτεχνείο, οι οποίοι και αιματοκύλισαν την εξέγερση των φοιτητών.
«Η Δίκη του Πολυτεχνείου», 1975
Το συγκεκριμένο τεκμήριο αποτελεί την τηλεοπτική κάλυψη της δίκης των υπευθύνων για την αιματηρή καταστολή της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Η δίκη άρχισε τον Οκτώβριο του 1975 και διήρκησε δυόμιση περίπου μήνες (16 Οκτώβρη 1975 – 30 Δεκέμβρη 1975).
«Η Δοκιμή», 1974
Ο Ζυλ Ντασέν γύρισε μια ταινία-«πείραμα ντοκουμέντου». Η ταινία παρουσιάζει την εξέγερση του Πολυτεχνείου και καταγγέλλει τα βασανιστήρια της Χούντας στους πολιτικούς κρατουμένους. Στην ταινία συνυπάρχουν η πρόζα, η ποίηση, ανώνυμα γράμματα πολιτών αλλά και τραγούδια. Παράλληλα, ενώνουν τις φωνές τους οι Μελίνα Μερκούρη, Μαξιμίλιαν Σελ, Λόρενς Ολίβιε, Άρθουρ Μίλερ, Ολυμπία Δουκάκις, Μίκης Θεοδωράκης και Γιάννης Μαρκόπουλος σε μια «συλλογική προσπάθεια αντίστασης» απέναντι στη Χούντα των Συνταγματαρχών και τη βίαιη εξουσία τους. Αξιοσημείωτο κρίνεται το γεγονός πως η ταινία δεν κυκλοφόρησε ποτέ κανονικά στις κινηματογραφικές αίθουσες, καθώς η παραγωγή της ολοκληρώθηκε ακριβώς τη στιγμή της πτώσης της Χούντας.
«Ζ», 1969
Το πολιτικό θρίλερ-ορόσημο του Κώστα Γαβρά αποτελεί διασκευή του ομώνυμου μυθιστορήματος (1966) του Βασίλη Βασιλικού. Η υπόθεση πραγματεύεται τη δολοφονία του ειρηνιστή βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη από ακροδεξιούς παρακρατικούς, το 1963. Η μουσική ανήκει στον Μίκη Θεοδωράκη. Όπως παραθέτει η Ταινιοθήκη της Ελλάδος: «Πρόθεση των δημιουργών ήταν το Ζ του τίτλου να προφέρεται «ζει» και όχι «ζήτα», καθώς ήθελαν να εκφράζει ηχητικά το σύνθημα που ακουγόταν στις διαδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν όταν δολοφονήθηκε ο βουλευτής: «Λαμπράκη ζεις, εσύ μας οδηγείς» και «Ζει, Ζει, Ζει». Λίγο πριν πέσουν οι τίτλοι τέλους στην ταινία, ο σκηνοθέτης παραθέτει μια λίστα με όσα απαγόρευε η Χούντα στην Ελλάδα, μεταξύ αυτών τα ειρηνευτικά κινήματα, τις απεργίες, τη συγκρότηση εργατικών σωματείων, τα μακριά μαλλιά στους άνδρες, τη μουσική των Beatles, την ελευθεροτυπία, τα έργα διάφορων συγγραφέων και φιλοσόφων, καθώς και το γράμμα «Ζ»- που σχετίζεται με τον Λαμπράκη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “Εδώ Πολυτεχνείο”, η ταινία ντοκουμέντο του Δημήτρη Μακρή για την εξέγερση του Πολυτεχνείου που γυρίστηκε στην Ιταλία με υλικό που έφυγε κρυφά από την Αθήνα. Την αφήγηση έκανε ο Αλέκος Παναγούλης, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
- ΗΜΕΡΕΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΦΑΚΟ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΠΕΡΑΤΕΡ, archive.ert.gr, διαθέσιμο εδώ
- Οι νεκροί του Πολυτεχνείου και οι ελεύθεροι σκοπευτές της χούντας. Δείτε τις άγνωστες και δραματικές ιστορίες των νεκρών και των τραυματιών στη Μηχανή του Χρόνου, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
