Του Μάριου Δεστούνη,
Ο πόλεμος στη Γάζα συνεχίζεται και ακόμα δεν διαφαίνεται κανένα φως στο τέλος του τούνελ. Η ανθρωπιστική κρίση παίρνει τεράστιες διαστάσεις και το διεθνές δίκαιο μια ακόμα φορά ποδοπατείται. Η διεθνής κοινότητα εξακολουθεί να είναι μουδιασμένη και αμήχανη, και δυστυχώς, όχι τόσο εξαιτίας της ανθρώπινης τραγωδίας, όσο φοβούμενη τα πιθανά σενάρια κλιμάκωσης των όσων συμβαίνουν σε μια γενικευμένη σύρραξη στη Μέση Ανατολή.
Μια τέτοια σύρραξη θα έχει προφανώς στη μια πλευρά το Ισραήλ. Ποιοι είναι, όμως, οι πιθανοί εμπλεκόμενοι από την άλλη πλευρά και που μπορεί να οδηγήσει κάτι τέτοιο; Πρώτη στη λίστα είναι η Χεζμπολάχ, με την οποία ήδη υπάρχει ανταλλαγή πυρών με τον IDF στο Β. Ισραήλ, στα σύνορα με το Λίβανο. Η Χεζμπολάχ στηρίζεται και χρηματοδοτείται από το Ιράν που είναι ο δυνητικά πιο επικίνδυνος εχθρός του Ισραήλ, κάτι που καθιστά το Ιράν ένα δεύτερο πιθανό εμπλεκόμενο μέρος. Πίσω από μια ενδεχόμενη ανάμειξη του Ιράν έρχεται το ερώτημα, εάν θα εισέλθουν στο πλευρό του κράτη του αραβικού κόσμου ή μη κρατικοί δρώντες που δρουν και έχουν τεράστια επιρροή στο εσωτερικό του. Το Ιράν συγκεκριμένα ακολουθεί την τακτική του λεγόμενου proxy war, χρηματοδοτώντας οργανώσεις που επιθυμούν την καταστροφή του Ισραήλ.
Η Τουρκία του Erdoğan είναι ξεκάθαρα απέναντι στο Ισραήλ. Το λογικό σενάριο, βέβαια, είναι ότι θα περιοριστεί απλά σε δηλώσεις. Για τις χώρες του Λιβάνου, της Συρίας και της Ιορδανίας, όμως, τα πράγματα θα μπορούσαν να εξελιχθούν διαφορετικά, καθώς αν αναμειχθεί το Ιράν άμεσα τότε ίσως συσπειρωθούν γύρω του. Καθοριστικό ρόλο θα παίξει η ένταση και η χρονική διάρκεια του πολέμου στη Γάζα, διότι όσο συνεχίζεται, τόσο θα αυξάνεται η αναταραχή των αραβικών πληθυσμών και η πίεση στις Κυβερνήσεις τους. Αυτό ισχύει και για τη Δύση βλέποντας, ότι μετά το ξέσπασμα πολλών ανθρωπιστικών διαδηλώσεων υπέρ των Παλαιστινίων, οι δυτικοί ηγέτες έσπευσαν να αλλάξουν τη στάση τους, υπό το βάρος των πιέσεων στο εσωτερικό των χωρών τους. Ένα ακόμα τρομακτικό σενάριο για Ευρώπη και Η.Π.Α. είναι το ξέσπασμα μαζικών τρομοκρατικών επιθέσεων εντός των συνόρων με όλες τις υπηρεσίες ασφαλείας να βρίσκονται σε απόλυτη επιφυλακή.
Η πολιτική που θα ακολουθήσει ο Λίβανος είναι καθοριστικής σημασίας για την εξέλιξη των πραγμάτων. Εάν επιλέξει να στηρίξει ή ανεχθεί σιωπηρά τις πράξεις της Χεζμπολάχ, τότε είναι πιθανό ο IDF μετά τη Γάζα να κινηθεί κατά της Χεζμπολάχ στα εδάφη του Λιβάνου με αποφασιστικότητα, ώστε να επιχειρήσει να καταστρέψει την οργάνωση της εντός του Λιβάνου. Δεν είναι τυχαίο, ότι οι Η.Π.Α. έχουν στείλει το πιο εξελιγμένο αεροπλανοφόρο τους στο Λίβανο. Ο σκοπός είναι διττός: αφενός να βοηθήσουν το Ισραήλ να αμυνθεί στο βόρειο σύνορό του και αφετέρου να αποτρέψουν το Λίβανο, τη Χεζμπολάχ και κυρίως το Ιράν να σκεφθούν την κλιμάκωση του πολέμου. Επίσης, καθόλου τυχαίο δεν είναι, ότι παρά το γεγονός ότι το Ιράν έχει μια μορφή ανάμειξης στην επίθεση της Χαμάς γίνεται προσπάθεια από όλο το δυτικό κόσμο να συγκαλυφθεί, ώστε να μην υπάρξει περαιτέρω κλιμάκωση.
Η συνάντηση Biden και η επίσκεψη Blinken σε χώρες της Μέσης Ανατολής έχει ακριβώς αυτό το σκοπό: να αποφευχθεί μια γενικευμένη σύρραξη. Η Χεζμπολάχ για την ώρα δεν φαίνεται διατεθειμένη να κάνει το επόμενο βήμα φοβούμενη, ότι θα έρθει αντιμέτωπη με την ίδια κατάσταση της Χαμας. Ο Λίβανος από την πλευρά του δείχνει ότι θέλει να αποφύγει μια πιθανή σύρραξη στα εδάφη του και τηρεί προσεκτική στάση απέναντι στη Χεζμπολαχ. Οι χώρες του αραβικού κόσμου παρόλο που θα επιθυμούσαν την καταστροφή του Ισραήλ γνωρίζουν ότι ακόμα και ενωμένες είναι πάρα πολύ δύσκολο να πετύχουν κάτι ενάντια του, όπως φυσικά έχουμε δει και στο παρελθόν στον πόλεμο των έξι ημερών. Η πληθώρα παραστρατιωκών οργανώσεων και τρομοκρατικών ομάδων της Μέσης Ανατολής σίγουρα πάντως θα συνέδραμε σε μια πιθανή γενικευμένη σύρραξη κατά του Ισραήλ.
Η πιθανότητα να πάρει η κατάσταση την τροπή που ο δυτικός κόσμος θέλει να αποφύγει, είναι υπαρκτή, με τα τωρινά δεδομένα όμως η τεράστια στρατιωτική δύναμη του Ισραήλ και τα ξεκάθαρα μηνύματα των Η.Π.Α., ότι δεν θα ανεχτούν την οπορτουνιστική διάθεση των εχθρών του Ισραήλ σε συνδυασμό με τα στρατηγικά χτυπήματα που εκτελούν στην περιοχή και την επίδειξη ισχύος φαίνεται ότι πιάνουν.
Το πρόβλημα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι Η.Π.Α. είναι οι αναφορές δυτικών διπλωματών προς την κυβέρνηση Biden, σχετικά με τη γιγάντωση του αντι-αμερικανικού αισθήματος ανάμεσα στους αραβικούς πληθυσμούς. Και δεν αποτελούν κίνδυνο οι διαμαρτυρίες ή οι διαδηλώσεις στα αραβικά κράτη κατά του Ισραήλ και των Η.Π.Α., αλλά η πίεση που ασκείται στις κυβερνήσεις. Η Μέση Ανατολή είναι μια μεγάλη εστία φωτιάς, αλλά το πρόβλημα που καλούνται να προλάβουν οι Η.Π.Α. και η Ευρώπη είναι οι νέες εστίες που μπορεί να προκύψουν, καθώς ο πόλεμος σε περιοχές με αστάθεια ιστορικά είναι «μεταδοτικός». Αν δεν ελεγχθεί η κατάσταση, τότε οι πιθανότητες ενός “domino effect” είναι κάτι παραπάνω από πιθανές. Διότι εάν, το Ιράν επιλέξει να εισέλθει στον πόλεμο, τότε το μόνο σίγουρο είναι ότι θα ακολουθήσουν και άλλοι. Ο αραβικός κόσμος περιμένει μια κίνηση από ένα στρατηγικό παίκτη μεγάλης δυναμικής και τότε ότι οικοδόμησαν τα Ηνωμένα Έθνη μετά το 1945 θα τεθεί σε άμεσο κίνδυνο. Φυσικά, το Ιράν για να προβεί σε μια τέτοια κίνηση παρακολουθεί και τη διάθεση της Κίνας και της Ρωσίας.
Η Κίνα δεν είναι απαραίτητο ότι για να συμβάλει σε αυτό πρέπει να εμπλακεί στη Μέση Ανατολή. Αρχικά, το σενάριο άμεσης επέμβασης της Κίνας στη Μέση Ανατολή είναι ουτοπικό. Από την άλλη, η Ρωσία είναι απασχολημένη στο δικό της πόλεμο. Μπορούν να συνδράμουν, όμως, με όπλα και χρηματοδότηση στην κατάσταση της Μέσης Ανατολής. Η προβληματική είναι ότι οι ηγέτες της Κίνας, της Ρωσίας και του Ιράν μοιράζονται τις ίδιες αντιλήψεις για τον περιορισμό ή την καταστροφή της αμερικανικής κυριαρχίας. Η Ρωσία χτύπησε το πιο στρατηγικό σημείο της Ευρώπης, και τώρα το «παιδί των Η.Π.Α.» στη Μέση Ανατολή βρίσκεται σε ένα πόλεμο που μπορεί να το φέρει αντιμέτωπο με όλο τον αραβικό κόσμο. Εδώ «μπαίνει στο παιχνίδι» και η Κίνα. Είναι γνωστό, ότι θέλει να πάρει πίσω την Ταιβάν και ένα εύλογο ερώτημα που γεννάται είναι: Πότε θα υπάρξει καλύτερη στιγμή από το να επιτεθεί, εφόσον οι Η.Π.Α. βρίσκονται ήδη σε δύο μέτωπα και αντιμετωπίζουν εσωτερικές αναταραχές; Μια γενίκευση του πολέμου εξυπηρετεί αρχικά τους εχθρούς του Ισραήλ και ταυτόχρονα τις δυνάμεις που τα στηρίζουν από τις σκιές, με στόχο οι Η.Π.Α. να βρεθούν αντιμέτωπες με πολλά μέτωπα.
Ο δυτικός κόσμος θυμάται και δεν επιθυμεί την επανάληψη του 1940, ισχύει το ίδιο όμως και στο αντίπαλο δέος; Το σίγουρο είναι, ότι οι δυτικές διπλωματικές δυνάμεις θα κάνουν τα πάντα για να αποτρέψουν οποιαδήποτε εμπλοκή άλλων κρατών στην κρίση της Μέσης Ανατολής και το σενάριο να συμβεί κάτι τέτοιο συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες. Δεν γίνεται να αγνοηθεί, όμως, ότι όσα συμβαίνουν στον κόσμο έχουν μια λογική σύνδεση που τρομάζει… Οι πιθανότητες μιας γενικευμένης σύρραξης στη Μέση Ανατολή, η εμπλοκή της Κίνας και όσα παρακολουθούμε να είναι η αρχή ενός νέου παγκοσμίου πολέμου είναι λίγες, αλλά πλέον υπαρκτές και με αυξητική τάση. Την εποχή της Κοινωνίας των Εθνών, άλλωστε, το σενάριο ενός δεύτερου παγκοσμίου πολέμου ήταν αδιανόητο, και όμως η ιστορία τελικά έγραψε μια διαφορετική εξέλιξη. Μια λάθος ή εσκεμμένη κίνηση είναι αρκετή να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις ανά τον κόσμο, ενώ παρακολουθούμε ήδη δυο εστίες που «καίνε». Το παλαιστινιακό ζήτημα δεν περιορίζεται απλά μεταξύ Παλαιστίνης και Ισραήλ, δεν είναι μόνο η επίθεση της Χαμάς, οι νεκροί και των δυο πλευρών, η χρόνια καταπίεση των Παλαιστινίων και η τεράστια ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα, καθώς πολλοί τρίβουν τα χέρια τους με ικανοποίηση και αδημονούν να αδράξουν την ευκαιρία να επιτεθούν στο Ισραήλ.
Όσον αφορά το μέλλον της ίδιας της Γάζας, πολλά μπορούν να ειπωθούν. Το Ισραήλ αναλαμβάνει τον έλεγχο της Γάζας. Το ενδεχόμενο κατοχής φυσικά θα αποτελέσει μια ακόμα περίτρανη καταπάτηση του διεθνούς δικαίου. Τα Ηνωμένα Έθνη θα μπορούσαν να αναλάβουν τη διακυβέρνηση της Γάζας, αλλά αυτή η περίπτωση μοιάζει απίθανη, καθώς η κατάσταση είναι τόσο περίπλοκη που τα Ηνωμένα Έθνη πολύ δύσκολα θα καταφέρουν να την ελέγξουν, καθώς δεν είναι μια περίπτωση όμοια με αυτή του Κοσόβου. Το πιο πιθανό και εφικτό σενάριο είναι η Γάζα να επανέλθει υπό την παλαιστινιακή διοίκηση (Palestinian Authority) και ουσιαστικά να ενωθεί πάλι με τη Δυτική Όχθη, εφόσον η Χαμάς εξαλειφθεί. Η προβληματική που ανακύπτει εδώ, όμως, είναι η κριτική που θα δεχτεί η παλαιστινιακή εξουσία, δηλαδή ότι πάνω στο θάνατο και την καταστροφή ομοεθνών άδραξε την ευκαιρία να επανέλθει στην εξουσία της Γάζας. Αυτό εξαρτάται καθαρά από το πως θα το αντιμετωπίσει ο πληθυσμός της Γάζας, καθώς υπάρχει και το ενδεχόμενο να το δεχτούν σαν μια ευκαιρία για ειρήνη και νέα αρχή ενωμένη με τη Δυτική Όχθη. Το πιο σημαντικό για να κατανοηθεί η κατάσταση μεταξύ Παλαιστίνης και Ισραήλ, είναι να θυμόμαστε ότι πολεμούν δύο λαοί που ιστορικά είναι καταπιεσμένοι και κυνηγημένοι και αυτό το αίσθημα δεν δύναται να ξεριζωθεί από τη συνείδηση καμίας πλευράς.
