Της Μαβίνας Τσαπόγα,
Στο πλαίσιο αντιμετώπισης της πανδημίας, δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2021 ο νόμος 4865/2021 που προέβλεπε, μεταξύ άλλων, την υποχρεωτικότητα του εμβολίου κατά του κορονοϊού για την ηλικιακή ομάδα άνω των 60 ετών. Μάλιστα, σύμφωνα με το εν λόγω νομοθέτημα, η υποχρεωτικότητα συνοδευόταν και από επιβολή διοικητικής κύρωσης προστίμου 100 ευρώ μηνιαίως σε περίπτωση μη συμμόρφωσης. Το ζήτημα της αντισυνταγματικότητας ή μη των διατάξεων αυτών είχε συζητηθεί έντονα, διχάζοντας την επιστημονική κοινότητα των συνταγματολόγων. Την άρση της αμφισβήτησης επέφερε η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας με δύο αποφάσεις που εξέδωσε (1762-4/2023), απορρίπτοντας τις σχετικές αιτήσεις ακυρώσεως που είχαν κατατεθεί και κρίνοντας ως συνταγματική τόσο την υποχρεωτικότητα του εμβολίου όσο και την επιβολή προστίμου.
Αναλυτικότερα, όπως έκρινε το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο, σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η δημόσια υγεία τίθεται σε σοβαρό κίνδυνο, το κράτος οφείλει με γνώμονα την κοινωνική διάσταση του δικαιώματος στην υγεία (άρθρο 21 παρ. 3 Συντάγματος), να λαμβάνει όλα τα πρόσφορα και απαραίτητα μέτρα για τον περιορισμό της διάδοσης της ασθένειας. Πολλώ δε μάλλον, όταν ο ιός διακρίνεται για την ταχεία και υψηλή μεταδοτικότητά του και την πιθανότητα πρόκλησης σοβαρών προβλημάτων υγείας στους ασθενείς, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του κορονοϊού. Τα μέτρα αυτά μπορεί να συνιστούν ακόμα και σοβαρή επέμβαση στην απόλαυση θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου, όπως λόγου χάρη το μέτρο του εμβολιασμού συνεπάγεται σοβαρό περιορισμό στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, στην ιδιωτική ζωή και τη σωματική και ψυχική ακεραιότητα του ατόμου.
Ωστόσο, η παρέμβαση αυτή είναι συνταγματικώς ανεκτή, εφόσον, προβλέπεται από ειδική νομοθεσία, υιοθετούσα πλήρως τα έγκυρα και τεκμηριωμένα επιστημονικά, ιατρικά και επιδημιολογικά πορίσματα στον αντίστοιχο τομέα και δίδεται η δυνατότητα εξαίρεσης από τον εμβολιασμό σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, για τις οποίες αυτός αντενδείκνυται. Εξάλλου, τονίζει το Δικαστήριο ότι η εκδήλωση σοβαρών παρενεργειών σε στατιστικώς πολύ μικρό αριθμό περιπτώσεων ορισμένων εμβολίων δεν καθιστά συνταγματικώς ανεπίτρεπτη τη νομοθετική πρόβλεψη του υποχρεωτικού εμβολιασμού και θεωρείται ,πάντως, ανεκτή χάριν προστασίας της δημόσιας υγείας, εν όψει και της αρχής της κοινωνικής αλληλεγγύης (άρθρο 25 παρ. 4 Συντάγματος).
Συναφώς, η Ολομέλεια εξέτασε και την τυχόν παραβίαση των αρχών της ισότητας και της απαγόρευσης των διακρίσεων λόγω ηλικίας, δεδομένου ότι το μέτρο αφορούσε συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα. Ωστόσο, κατέληξε ότι η θέσπιση του παραπάνω ηλικιακού ορίου και η διαφορετική μεταχείριση με κριτήριο τον εμβολιασμό είναι εύλογες καθώς ερείδονται σε επιστημονικά και επιδημιολογικά δεδομένα που καταδεικνύουν ότι ο εμβολιασμός προστατεύει αποτελεσματικά τα άτομα της ηλικιακής αυτής ομάδας από τη βαριά νόσηση και τον θάνατο και ταυτόχρονα συνδράμει σημαντικά στην αποσυμφόρηση του συστήματος υγείας.
Περαιτέρω, εξετάζοντας την τήρηση της αρχής της αναλογικότητας, έγινε δεκτό ότι η επίμαχη ρύθμιση δεν είναι δυσανάλογη για την επίτευξη των επιδιωκόμενων σκοπών δημοσίου συμφέροντος. Αρχικά, σύμφωνα με τα πορίσματα του Π.Ο.Υ. αλλά και τη συντριπτική πλειοψηφία των λοιπών διεθνών και ελληνικών επιστημονικών φορέων, ο εμβολιασμός συνιστά τον αποτελεσματικότερο τρόπο προστασίας έναντι της ασθένειας και ελέγχου της εξάπλωσής της και κατ΄ επέκταση τα οφέλη των εμβολίων υπερτερούν έναντι των πολύ σπάνιων παρενεργειών. Επίσης, όπως τόνισε το Δικαστήριο, η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα των εμβολίων μέσω των οποίων διενεργείται ο υποχρεωτικός εμβολιασμός, έχουν εξακριβωθεί κατά τη διαδικασία της έγκρισης, κατόπιν αυστηρών διαδικασιών και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αυτά βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο. Τέλος, το μέτρο υιοθετήθηκε αφού εξετάσθηκαν όλες οι εναλλακτικές και εξαντλήθηκαν τα ηπιότερα μέσα, ενώ υπήρξε και μέριμνα για τις συνηθέστερες περιπτώσεις ασθενειών που αποτελούν λόγους απαλλαγής από τον υποχρεωτικό εμβολιασμό.
Όσον αφορά στο ύψος του προστίμου που επιβλήθηκε, κρίθηκε εύλογο από το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο, ενόψει των σκοπών δημοσίου συμφέροντος που υπηρετούνται με την επιβολή του. Μάλιστα, θεώρησε το πρόστιμο ως κίνητρο με το σκεπτικό ότι η κύρωση αυτή δεν έχει τιμωρητικό χαρακτήρα, αλλά, ως μέσο διαμόρφωσης συμπεριφοράς προς επίτευξη σκοπού δημοσίου συμφέροντος, αποτελεί ουσιαστικά αποτρεπτικό μέσο της παράλειψης εμβολιασμού. Κατ’ επέκταση, έγινε δεκτό ότι το πρόστιμο δεν αντίκειται στην αρχή της ανθρώπινης αξίας, στο δικαίωμα στον σωματικό αυτοκαθορισμό και στην αρχή της αναλογικότητας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Αποφάσεις ΣτΕ Ολ. 1762-4/2023, adjustice.gr, διαθέσιμο εδώ
