Της Ελένης-Παναγιώτας Μινάι,
Οι σημερινοί νέοι είμαστε η γενιά που μεγαλώσαμε με ταινίες κινουμένων σχεδίων. Σε μια εποχή κατά την οποία δεν υπήρχε τόσο εύκολη πρόσβαση στο διαδίκτυο όπως υπάρχει σήμερα, η εικόνα παιδιών να παρακολουθούν στην τηλεόραση κινούμενα σχέδια και ειδικά ταινίες της Disney είναι η ανάμνηση των παιδικών μου χρόνων. Οι ιστορίες για πριγκίπισσες που, παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν, είχαν αίσιο τέλος μετέδιδαν αισιόδοξα μηνύματα, τα οποία λάβαμε καθώς μεγαλώναμε. Αλλά σε αυτό το σημείο θα αναρωτηθείτε πολύ εύστοχα πώς ο ονειρεμένος κόσμος των κινουμένων σχεδίων σχετίζεται με ένα σύνδρομο, όπως αποκαλύπτει ο τίτλος. Η απάντηση αφορά μια ενδιαφέρουσα πληροφορία που έχει έρθει στην επιφάνεια τα τελευταία χρόνια, σχετικά με τις πρωταγωνίστριες των ταινιών. Εικάζεται ότι πίσω από κάθε ιστορία της Disney οι κεντρικοί χαρακτήρες έφεραν ένα προβληματικό ψυχολογικό υπόβαθρο.
Και πιο συγκεκριμένα, σε μια από τις κλασικές ταινίες της βιομηχανίας, τη Μικρή Γοργόνα, η πρωταγωνίστρια Άριελ σε έναν ιδιαίτερο χώρο στον βυθό συγκέντρωνε αντικείμενα τα οποία έβρισκε στις περιπλανήσεις της. Τα αντικείμενα αυτά των οποίων η χρήση ήταν εντελώς άγνωστη, για την ίδια είχαν ιδιαίτερη σημασία, θεωρώντας τα πολύτιμο θησαυρό. Έτσι, λοιπόν, η σκηνή αυτή της πρωταγωνίστριας ως συλλέκτρια άχρηστων αντικειμένων υπήρξε αιτία για να κεντρίσει το ενδιαφέρον και να συσχετισθεί αυτή της η συνήθεια με την εκδήλωση ενός συνδρόμου.
Η πάθηση στην οποία αναφερόμαστε είναι το σύνδρομο Αποθησαύρισης ή σύνδρομο Διογένη (Hoarding Disorder – HD). Αποτελεί υποκατηγορία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής και χαρακτηρίζεται από την ανάγκη για υπερβολική συγκέντρωση αντικειμένων και αδυναμία να τα αποχωριστεί κανείς. Τα αντικείμενα αυτά δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη συναισθηματική αξία για τον ιδιοκτήτη τους, παρόλα αυτά, όταν τίθεται το σενάριο να τα αποχωριστεί, καταλαμβάνεται από αρνητικά συναισθήματα όπως δυσφορία και αρνητισμό. Μια βασική λεπτομέρεια που πρέπει να ξεκαθαρίσουμε, όμως, είναι ότι η διαταραχή αυτή δεν αφορά τους συλλέκτες. Και ποιους θεωρούμε συλλέκτες; Τους ανθρώπους που συγκεντρώνουν συγκεκριμένα αντικείμενα τα οποία οργανώνουν, διατηρούν σε καλή κατάσταση και φροντίζουν για επίδειξη, καθώς, επίσης, με τα οποία συνδέονται συναισθηματικά. Με άλλα λόγια, η διαφορά των συλλεκτών με τους ασθενείς με σύνδρομο Αποθησαύρισης είναι ότι οι ασθενείς συγκεντρώνουν αντικείμενα ποικίλων κατηγοριών, συνήθως εφημερίδες, περιοδικά, ρουχισμό, τα οποία δεν φροντίζουν, δεν οργανώνουν και πολλές φορές μπορεί να τα κρατούν, ενώ έχουν βλάβη και βρίσκονται σε κακή κατάσταση. Αυτή η κατάσταση, όπως μπορούμε να φανταστούμε, επηρεάζει αρνητικά την καθημερινότητα, τις κοινωνικές σχέσεις και γενικά κάθε κομμάτι της ζωής των ασθενών.
Συνήθως, οι ασθενείς είναι έφηβοι, των οποίων η πάθηση με την πάροδο του χρόνου αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, επιδεινώνεται (στα μέσα της τρίτης δεκαετίας της ζωή τους) και ηλικιωμένοι με άλλα συνυπάρχοντα ψυχολογικά προβλήματα, όπως κατάθλιψη ή άγχος. Τα αίτια τα οποία οδηγούν έναν άνθρωπο στην εκδήλωση αυτού του φαινομένου δεν είναι πλήρως κατανοητά ή καθορισμένα. Φαίνεται ότι άλλα νοσήματα, όπως σοβαρή κατάθλιψη ή σχιζοφρένεια μπορεί να σχετίζονται με το σύνδρομο Αποθησαύρισης. Έτσι, άτομα τα οποία ζουν μόνα τους, φέρουν οικογενειακό ιστορικό του συνδρόμου, έζησαν φτωχικά παιδικά χρόνια ή ένα τραυματικό γεγονός μπορεί να νοσήσουν.
Τα συμπτώματα εμφανίζονται προοδευτικά και παρατηρούμε:
- Προβλήματα οργάνωσης
- Συγκέντρωση πολλών αντικειμένων, τα οποία δεν είναι αναγκαία και δεν υπάρχει αρκετός χώρος για να φυλαχθούν
- Η σκέψη απομάκρυνσης των αντικειμένων τους φέρνει εκνευρισμό, δηλώνουν την ανάγκη για διατήρηση τους
- Χαοτική κατάσταση στην οικία τους από τη συσσώρευση αντικειμένων που δημιουργεί πρόβλημα πρόσβασης στους χώρους
- Τάση για μοναχικότητα, απομάκρυνση από τον κοινωνικό τους περίγυρο
Όσον αφορά τη θεραπευτική προσέγγιση, είναι αντιμετωπίσιμη και εάν διαγνωστεί έγκαιρα έχει καλή πρόγνωση. Με κατάλληλη ψυχοθεραπεία σε συνδυασμό ή και όχι με φαρμακευτική αγωγή (αντικαταθλιπτικά) μπορεί να βελτιωθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό η καθημερινότητα του ασθενούς. Αν, λοιπόν, παρατηρήσουμε κάποιο πρόσωπο από το περιβάλλον μας το οποίο παρουσιάζει ανησυχητικά δείγματα συμπεριφοράς που μπορεί να παραπέμπουν σε αυτή τη διαταραχή είναι ζωτικής σημασίας να τον παραπέμψουμε σε κατάλληλες δομές που θα αξιολογήσουν την κατάσταση και θα του παράσχουν την ανάλογη βοήθεια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What is Hoarding Disorder, American Psychiatric Association. Διαθέσιμο εδώ
- Hoarding Disorder, Mayo Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- Hoarding Disorder, nhs.uk. Διαθέσιμο εδώ
- Hoarding Disorder, Cleveland Clinic. Διαθέσιμο εδώ
