Του Ευγενίου Ακαρίδη,
Όλοι γνωρίζουμε για τον Πάπα. Ένας άντρας, στη Ρώμη, στο μεταφορικό κέντρο του καθολικού κόσμου, ο οποίος καθοδηγεί με την ηθική και τις ακράδαντες αξίες του τους πιστούς. Αυτά τουλάχιστον περιλαμβάνει ο τίτλος του «Πάπα» στη θεωρία και στο σήμερα. Ιστορικά, όμως, υπήρξαν αρκετοί Πάπες με αμφισβητήσιμο ήθος, ακόμα και μερικοί άπιστοι, ενώ άλλοι δεν επέβλεπαν τους πιστούς από τη Ρώμη αλλά από διαφορετικά μέρη, όπως την Αβινιόν…τουλάχιστον έχει παραμείνει ως καθολική σταθερά το φύλο τους, σωστά; Σχετικά με αυτό…
Ένα κορίτσι ονόματι Ιωάννα γεννήθηκε στη Μαγεντία προς τις αρχές του 8ου αιώνα μ.Χ. Φαίνεται πως παρατήρησε τον τρόπο αντιμετώπισης των γυναικών από την κοινωνία γύρω της και άρχισε να κόβει τα μαλλιά της κοντά και να ντύνεται με αντρικά ρούχα. Έτσι, όταν ερωτεύτηκε, ακολούθησε τον ερωμένο της προσποιούμενη τον άντρα μέχρι την Αθήνα, όπου είχε την ευκαιρία να μελετήσει και να ασχοληθεί με πολλούς διαφορετικούς τομείς γνώσης, κυρίως, όμως, με τη Θεολογία.
Η ευφυΐα και οι ικανότητες της ήταν τόσο αξιοθαύμαστες που μέσα σε μερικά χρόνια βρέθηκε στη Ρώμη, όπου κατέληξε να διδάσκει καλές τέχνες στους μεγαλύτερους ανερχόμενους καλλιτέχνες της εποχής της. Μέχρι το θάνατο του τότε Πάπα, του Λέοντος Δ΄, είχε ανέβει σε τέτοια υπόληψη η ζωή της και η γνώση της τόσο στα μάτια των συμπολιτών της όσο και της εκκλησίας, η οποία της παρέδωσε την ύψιστη θέση στον καθολικό κόσμο.
Δε γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα για τη δράση της ως Πάπισσα, που διήρκησε 2 χρόνια, 7 μήνες και 4 ημέρες. Μόνον ότι η ζωή της τελείωσε όταν, έχοντας μείνει έγκυος από τον ερωμένο της, γέννησε κατά τη διάρκεια μιας τελετής πάνω σε ένα άλογο. Οι πηγές διαφωνούν στο τι συνέβη μετά: εάν πέθανε από τη γέννα, εάν λιθοβολήθηκε ενώ σερνόταν στο δρόμο δεμένη από την ουρά του αλόγου ή εάν έλαβε χρήματα από το Βατικανό για να κάνει πλαστική επέμβαση (ή έστω ό,τι της ήταν διαθέσιμο εκείνη την εποχή) και να ζήσει το υπόλοιπο της ζωής της μακριά από τη Ρώμη για να καλυφθεί το σκάνδαλο. Αναφέρεται πως ίσως θάφτηκε εκεί όπου γέννησε, και για αιώνες οι Πάπες αρνούνταν να κοιτάξουν τον «καταραμένο δρόμο».
Αν αναγνωρίσατε κάποιο (ή πολλά) ύποπτα σημεία στην ιστορία αυτή, οι ειδικοί φαίνεται να συμφωνούν μαζί σας. Παρότι θεωρούνταν δεδομένο για αιώνες, η ιστορία του «θηλυκού Πάπα» άρχισε να αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό από τους καθολικούς ήδη από τη Θρησκευτική Μεταρρύθμιση του 16ου αιώνα. Αν και μερικοί θεωρούν πως αυτό έγινε για θέματα κύρους της Καθολικής Εκκλησίας που ακόμα προσπαθεί να κρύψει το σκάνδαλο, προβλήματα στην αυθεντικότητά της παρουσιάζονται ακόμα κι από τις πηγές που έχουμε.
Η πρώτη σχετικά αξιόπιστη αναφορά για την Πάπισσα εμφανίζεται στις αρχές του 13ου αιώνα, χωρίς όνομα, και την τοποθετεί χρονικά στο 1099. Σύντομα εμφανίζεται η ιστορία που αφηγείται αυτό το άρθρο, τουλάχιστον 350 χρόνια μετά τον υποτιθέμενο θάνατο της Ιωάννας. Σε μερικές πηγές αναφέρεται, επίσης, πως αρκετοί επακόλουθοι Πάπες έπρεπε πρώτα να εξεταστούν για ανδρικά γενετικά όργανα από κάποιο καρδινάλιο. Ταυτόχρονα, ο επίσημος χρονικογράφος του Βατικανού δε φαίνεται να καταγράφει τίποτα σχετικό με την Πάπισσα η κάποιο από τα παραπάνω γεγονότα.
Μια θεωρία είναι πως έμπνευση για το θρύλο αυτό αποτελεί μία άλλη, εξίσου ενδιαφέρουσα, γυναίκα του μεσαίωνα με απόψεις πάνω στη θρησκεία. Η γυναίκα αυτή, η Γουλιέλμα της Βοημίας, βρέθηκε στο Μιλάνο γύρω στο 1260 μ.Χ. Ισχυριζόταν πως ήταν η κόρη του Βασιλεία της Βοημίας Οττοκάρ και ζούσε μόνη με το γιό της, με άξονα της καθημερινότητάς της τη θρησκεία. Τόσο η Βοημία, από όπου πίστευε πως προερχόταν, όσο και το Μιλάνο, ήταν βαθύτατα χριστιανικές περιοχές, είχαν όμως αντιθέσεις με τον παπικό θεσμό. Με αυτό κατά νου, βγάζει νόημα η αίρεση που δημιουργήθηκε γύρω από τη Γουλιέλμα και η σύνδεση της με την Ιωάννα.
Μέχρι το θάνατό της γύρω στο 1280 μ.Χ., κέρδιζε ακολούθους ανάμεσα στις ανώτερες τάξεις, καθώς και τα μεσαία κοινωνικά στρώματα, στα οποία άνηκε μεγάλος αριθμός ανθρώπων με οριακά αιρετικές πεποιθήσεις. Το θρησκευτικό δόγμα της ήταν διαφορετικό του καθολικού, κυρίως επειδή έδινε έμφαση και αξία στο ρόλο της γυναίκας, με αποκορύφωμα το σύντομα επερχόμενο Τέλος, μετά το οποίο θα αναγεννιόταν η ίδια ως το Άγιο Πνεύμα σε σάρκα και οστά.
Δυστυχώς, μετά το θάνατό της, η αίρεσή της αντιμετώπισε το μεγαλύτερο εχθρό που έτρεμε να συναντήσει ο οποιοσδήποτε εκείνη την εποχή, την Ιερά Εξέταση. Οι ισχυρισμοί για μια αναγέννησή της και μια νέα, γυναικοκρατούμενη εκκλησία αντιμετωπίστηκαν με βασανισμούς και καψίματα στην πυρά, στην οποία κατέληξαν και τα κόκκαλα της ίδιας της Γουλιέλμας.
Όσοι, λοιπόν, θέλουν απεγνωσμένα να πιστέψουν το θρύλο της Πάπισσας Ιωάννας αλλά δε μπορούν να εμπιστευτούν τις πηγές, ας καθησυχαστούν. Μπορεί να μην έφτασε ποτέ η Ιωάννα στη θέση του Πάπα, η Γουλιέλμα, όμως, για μια ομάδα ανθρώπων αρκετά μεγάλη ώστε να θεωρηθεί απειλή από την Ιερά Εξέταση, έφτασε σε μια θέση ισάξια του Χριστού του ίδιου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Barbara, Newman (2005), The Heretic Saint: Guglielma of Bohemia, Milan, and Brunate, Cambridge University Press.
- That Time the Pope Was a Woman, youtube.com, Διαθέσιμο εδώ
- Dennis, Barton, Pope Joan, churchinhistory.org, Διαθέσιμο εδώ
