Μύθοι και αλήθειες για το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών

Της Ελένης Αβραμίδου, 

Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών, στα αγγλικά γνωστό και ως polycystic ovary syndrome (PCOS), αποτελεί την πιο συχνή ενδοκρινική διαταραχή σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, με τα ποσοστά επιπολασμού να ξεπερνούν το 10% σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές. Πρόκειται για ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από ανωοθυλακιορρηξία ή ολιγοωοθυλακιορρηξία, υπερανδρογοναιμία και μορφολογικά την παρουσία κύστεων στις ωοθήκες. Η ακριβής παθοφυσιολογία του συνδρόμου δεν είναι γνωστή, με την αιτιοπαθογένειά του να περιλαμβάνει διαταραχές από τις ωοθήκες, τον υποθάλαμο, το γενετικό υπόβαθρο και τον μεταβολισμό.

 Κλινική εικόνα

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών έχει πολλά «πρόσωπα» και μπορεί να εμφανίζεται με διαφορετική σοβαρότητα σε κάθε ασθενή. Τα βασικά κλινικά χαρακτηριστικά της νόσου είναι τα ακόλουθα, με κάθε γυναίκα να εμφανίζει ετερογένεια στην κλινική εικόνα της νόσου:

• Διαταραχές της εμμήνου ρύσεως, κυρίως αραιομηνόρροια ή αμηνόρροια, οι οποίες οφείλονται στις διαταραχές στην ωοθυλακιορρηξία.
• Υπερτρίχωση, ακμή, σμηγματόρροια και λιπαρό δέρμα, συμπτώματα που οφείλονται στην υπερανδρογοναιμία
• Αύξηση του σωματικού βάρους, γυναίκες με PCOS εμφανίζουν συχνότερα BMI > 25 kg/m^{2 .}
• Διαταραχές στην ανοχή γλυκόζης, γυναίκες με PCOS εμφανίζουν πολλές φορές αντίσταση στην ινσουλίνη, γεγονός που τις καθιστά επιρρεπείς στην ανάπτυξη σακχαρώδη διαβήτη.
• Υπογονιμότητα, πολλές φορές διάγνωση του συνδρόμου γίνεται με την προσέλευση της γυναίκας σε ένα ιατρείο υπογονιμότητας.

Διάγνωση

Η διάγνωση του συνδρόμου είναι ένα σημείο διχογνωμίας, κάτι το οποίο δημιουργεί ασάφειες στον γυναικείο πληθυσμό. Παρακάτω θα προσπαθήσουμε να ξεκαθαρίσουμε τη διαδικασία διάγνωσης του PCOS και να την τοποθετήσουμε περισσότερο σε «κουτάκια».

Αρχικά, πρέπει να αναφέρουμε πως αποτελεί βασικό κανόνα πως για τη διάγνωση του συνδρόμου πρέπει να πληρούνται 2 από τα 3 παρακάτω κλινικά, εργαστηριακά και απεικονιστικά κριτήρια:

• Διαταραχές έμμηνου ρύσεως: Με βάση τις νεότερες οδηγίες αυτή ορίζεται ως διάρκεια εμμηνορρυσιακού κύκλου μεγαλύτερη από 35 μέρες ή λιγότερες από 8 εμμηνορρυσίες το έτος. Σε αμφιλεγόμενες περιπτώσεις, η ωοθυλακιορρηξία μπορεί να εκτιμηθεί εργαστηριακά με τη μέτρηση προγεστερόνης ή ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης.
• Υπερανδρογονισμός: Είτε κλινικός είτε εργαστηριακός. Η εργαστηριακή εκτίμηση του υπερανδρογονισμού γίνεται με μέτρηση της ολικής τεστοστερόνης ορού, οπού οι τιμές, αν και αυξημένες, θα πρέπει να βρίσκονται σε επίπεδα <150 ng/dl, καθώς και ασθενών ανδρογόνων όπως Δ₄ – ανδροστενεδιόνης και θειικής διυδροεπιανδροστερόνης (DHEA-S).
• Πολυκυστικές ωοθήκες: Η διάγνωσή τους γίνεται υπερηχογραφικά με την παρουσία >20 κύστεων σε μέγεθος 2-12 mm, ενώ δεν αποκλείεται η εύρεσή τους να αποτελεί τυχαίο εύρημα κατά την λαπαροσκόπηση.

Μερικές άλλες εργαστηριακές εξετάσεις που ενισχύσουν και συνεισφέρουν στη διάγνωση του συνδρόμου είναι η μέτρηση της προλακτίνης ορού, η οποία μπορεί να είναι αυξημένη, η μέτρηση του λόγου LH/FSH, ο οποίος είναι μεγαλύτερος από 2 και η μέτρηση της δεσμευτικής σφαιρίνης των ορμονών του φύλου (SHBG).

 Θεραπεία

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η κλινική εικόνα του συνδρόμου εμφανίζει ετερογένεια. Έτσι, η θεραπεία δεν είναι κοινή για όλες τις ασθενείς, αλλά προσαρμόζεται με βάση τα συμπτώματα και τις επιθυμίες της ασθενούς.

• Αλλαγές στον τρόπο ζωής: Είναι γνωστό πως το PCOS συνδέεται με την ύπαρξη πολλών μεταβολικών διαταραχών. Για αυτό και η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής με καθημερινή σωματική άσκηση και ισορροπημένη διατροφή θεωρείται θεμέλιο στη διαχείριση των ασθενών. Σε περιπτώσεις οπού το PCOS δεν έχει κλινικά ευρήματα και συμπτώματα, αυτή μπορεί να είναι και η μοναδική παρέμβαση.
• Ευαισθητοποιητές ινσουλίνης: Η μετφορμίνη αποτελεί τη συχνότερη θεραπευτική προσέγγιση σε υπέρβαρες γυναίκες με διαταραχή στη ανοχή γλυκόζης, ενώ φαίνεται να έχει και θετική επίδραση στη γονιμότητα των γυναικών.
• Αντισυλληπτικά: Τα αντισυλληπτικά αποτελούν θεραπεία εκλογής σε γυναίκες με διαταραχές έμμηνου ρύσεως προς σταθεροποίηση του κύκλου. Τα οιστρογόνα και τα προγεσταγόνα, σε συνδυασμό με αντιαδρογονικούς παράγοντες, επιτυγχάνουν την εξάλειψη συμπτωμάτων όπως η υπερτρίχωση και η ακμή. Μια εναλλακτική αποτελεί και η περιοδική χορήγηση προγεστερόνης.
• Κιτρική κλομιφένη: Χορηγείται σε γυναίκες με προβλήματα υπογονιμότητας που επιθυμούν την κύηση. Μια εναλλακτική για την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας με ικανοποιητικά αποτελέσματα είναι η χορήγηση αναστολέων αρωματάσης (λετροζόλη, αναστροζόλη).

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ 

• Update on PCOS: Consequences, Challenges, and Guiding Treatment, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
• Polycystic Ovarian Syndrome (PCOS): Does the Challenge End at Conception?, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
• PCOS Physiopathology and Vitamin D Deficiency: Biological Insights and Perspectives for Treatment, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
• Current Guidelines for Diagnosing PCOS, PubMed. Διαθέσιμο εδώ