Του Χρήστου Δημάκα,
«Πού έχεις πάει, μαύρε και κίτρινε σύντροφέ μου; Ποιος φταίει, ποιος είναι αυτός (σ.σ που σε έδιωξε); Ποιος θα κάνει τη δουλειά που έχεις κάνει; Αυτός ο κόσμος δε θα είναι ο ίδιος, όταν φύγεις» τραγουδούν οι Locomondo, σε συνεργασία με τη Greenpeace, σε μια προσπάθειά τους να ευαισθητοποιήσουν το κοινό για την ανάγκη προστασίας των μελισσών. Πράγματι, αν και οι μέλισσες, μαζί και με άλλα έντομα, είναι απαραίτητες για την παραγωγή της τροφής, οι πληθυσμοί τους μειώνονται με πολύ γρήγορους ρυθμούς.
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των ΗΠΑ, ένας κόσμος χωρίς μέλισσες θα είναι και ένας κόσμος χωρίς φρούτα, λαχανικά, ξηρούς καρπούς και σπόρους. Μεταξύ αυτών που θα εξαφανιστούν, μαζί τις μέλισσες, είναι τα μήλα, τα κρεμμύδια, τα αβοκάντο, τα καρότα, τα μάνγκο, τα λεμόνια αλλά και τα κεράσια. Επίσης, τα καλλυντικά θα αρχίσουν να λιγοστεύουν, καθώς πολλά σαμπουάν ή κρέμες χρησιμοποιούν το μέλι ως βασικό τους συστατικό. Το ίδιο ισχύει και για ελαιούχους σπόρους, για παράδειγμα την καρύδα και το φοινικέλαιο, που άμεσα εξαρτώνται ή ευεργετούνται από την επικονίαση της μέλισσας. Οι παγκόσμιες οικονομίες, όπως μπορεί να γίνει κατανοητό, θα πληγούν σε τεράστιο βαθμό, ενώ, σύμφωνα με την Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ, οι χρηματικές απώλειες υπολογίζονται συνολικά σε €153 δισ.
Σε όλον τον κόσμο υπάρχουν συνολικά πάνω από 20.000 είδη μελισσών, τα οποία, όμως, εδώ και περίπου μια 15ετία, σταδιακά εξαφανίζονται και πεθαίνουν, εξαιτίας της αλλαγής του κλίματος, της δηλητηρίασης από φυτοφάρμακα και της απώλειας κατάλληλης χλωρίδας. Βασική απειλή αποτελούν, επίσης, οι αλλαγές στη χρήση του εδάφους, εξαιτίας της αστικοποίησης και της γεωργίας, οι οποίες οδηγούν σε υποβάθμιση των φυσικών οικοτόπων. Πιο συγκεκριμένα, η εντατική και μη βιώσιμη γεωργική εκμετάλλευση του εδάφους οδηγεί σε ομοιογενή τοπία, καθώς και στην εξαφάνιση της φυτικής ποικιλίας. Οι μονοκαλλιέργειες αποτελούν εξίσου μεγάλο κίνδυνο για τις μέλισσες, αφού η επιβίωση των τελευταίων εξαρτάται από ποικιλία στην τροφή. Τα φυτοφάρμακα και άλλοι ρύποι επηρεάζουν, επίσης, τους ευρύτερους επικονιαστές του ζωικού βασιλείου (μέλισσες, πολλά έντομα, νυχτερίδες, πουλιά, μαϊμούδες, σκίουροι κλπ.), τόσο άμεσα (εντομοκτόνα και μυκητοκτόνα) όσο και έμμεσα (ζιζανιοκτόνα). Οι μέλισσες προσλαμβάνουν τα ανωτέρω φάρμακα από τη γύρη και το νέκταρ, με αποτέλεσμα να οδηγούνται, πολύ συχνά, στο θάνατο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, ανάμεσα στις αιτίες εξαφάνισης των μελισσών, συγκαταλέγεται ακόμη και η κινητή τηλεφωνία. Συγκεκριμένα, σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας στην Ελβετία, με 83 πειράματα, απεδείχθη ότι, τη στιγμή που εκπέμπονται κύματα από κλήσεις τηλεφώνων, οι μέλισσες παράγουν θόρυβο 10 φορές μεγαλύτερο από τον κανονικό τους, για να ειδοποιήσουν τις υπόλοιπες μέλισσες ότι κινδυνεύουν και ότι πρέπει να εγκαταλείψουν τις κυψέλες τους.
Πώς, όμως, μπορεί ο άνθρωπος να προστατεύσει και να βοηθήσει αυτόν τον μοναδικό, στο είδος του, ζωντανό οργανισμό, που η ύπαρξή του μόνο ωφέλιμη είναι;
Αρχικά, είναι αναγκαίο να αποφεύγονται τα φυτοφάρμακα στους κήπους, μιας και υπάρχουν εναλλακτικές φυσικές λύσεις, οι οποίες δε βλάπτουν παράλληλα το περιβάλλον και την υγεία του ανθρώπου. Επιπλέον, σε κάποια άκρη του κήπου θα ήταν καλό να φυτεύονται αγριολούλουδα και χόρτα που θα ανθίζουν ανεπηρέαστα, ώστε να προσελκύουν τις μέλισσες και να τους προσφέρουν τροφή, χωρίς κίνδυνο. Τα χωράφια χρήζουν ειδικής μεταχείρισης. Πιο συγκεκριμένα:
- Οι επαγγελματίες χρήστες γεωργικών φαρμάκων οφείλουν να ενημερώνουν εγγράφως τους μελισσοκόμους της περιοχής, όπου ενδέχεται να μετακινηθεί το ψεκαστικό νέφος, 48 ώρες πριν από τον ψεκασμό, έτσι ώστε οι τελευταίοι να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα προστασίας των μελισσών.
- Οι μελισσοκόμοι πρέπει να αναρτούν σε εμφανές σημείο τον κωδικό της εκμετάλλευσής τους, καθώς και τα στοιχεία επικοινωνίας μαζί τους.
- Πριν από κάθε ψεκασμό, οι παραγωγοί πρέπει να ελέγχουν για παρουσία ή δραστηριότητα μελισσών στο χωράφι.
- Οι οδηγίες χρήσης των γεωργικών φαρμάκων πρέπει να τηρούνται πιστά, αλλιώς προβλέπονται διοικητικές και ποινικές κυρώσεις για τους χρήστες.
- Απαγορεύεται, περαιτέρω, η εφαρμογή φυτοπροστατευτικών προϊόντων που αναφέρουν τους κινδύνους για τις μέλισσες. Επίσης, συστήνεται η αποφυγή των ψεκασμών και καταστροφής των ζιζανίων, στα περιθώρια αγροτεμαχίων.
- Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται κατά τη χρονική περίοδο λίγο πριν την ανθοφορία, διότι υπάρχει αυξημένη πιθανότητα δηλητηρίασης των μελισσών.
- Προτείνεται στους παραγωγούς να αποφεύγουν την ανάμειξη πολλών φυτοπροστατευτικών προϊόντων, καθώς, παρότι τα περισσότερα θεωρούνται, ως ένα βαθμό, μη μελισσοτοξικά, ο συνδυασμός τους αυξάνει την εν λόγω μελισσοτοξικότητα.
- Συστήνεται ο ψεκασμός τις βραδινές ώρες, όταν δηλαδή οι μέλισσες έχουν σταματήσει τις πτήσεις τους. Εάν ο ημερήσιος ψεκασμός καθίσταται απαραίτητος, συνιστάται να γίνεται νωρίς το πρωί, ή όταν επικρατεί συννεφιά και δροσερές θερμοκρασίες.
- Πρέπει να αποφεύγεται η δημιουργία μετακινούμενου ψεκαστικού νέφους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τακτική συντήρηση των ψεκαστικών μηχανημάτων και αποφυγή ψεκασμών, κατά τη διάρκεια δυνατών και μεταβαλλόμενων ανέμων.
- Οι ψεκασμοί στις καλλιέργειες μεγάλης διαρκείας ανθοφορίας επιτρέπονται, εφόσον πάντα λαμβάνονται τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα.
Τέλος, καλό θα ήταν να προστατεύονται οι φωλιές αγριομέλισσας, καθώς και κοντά τους να τοποθετείται πάντα κάποια πηγή νερού γιατί, όπως για κάθε ζωντανό οργανισμό, είναι απαραίτητο για την επιβίωση και των μελισσών. Τα βιολογικά φρούτα και λαχανικά αποτελούν, επίσης, μια καλή λύση, καθώς, στηρίζοντας τους παραγωγούς που επιλέγουν «καθαρές» μεθόδους καλλιέργειας, όλο και περισσότερες εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης γίνονται φιλικές για τις μέλισσες.
Συμπερασματικά, οι μέλισσες αποτελούν έναν από τους πιο σημαντικούς οργανισμούς για την επιβίωση τόσο του πλανήτη όσο και ολόκληρης της ανθρωπότητας. Η προσφορά τους είναι αδιαμφισβήτητα ανεκτίμητη. Είναι καιρός, λοιπόν, ο άνθρωπος να τους δώσει τη σημασία που τους αξίζει και να τις προστατεύσει, κάνοντας μικρές αλλά σημαντικές αλλαγές στην καθημερινότητα. Οι μέλισσες ποτέ δε θα προκαλέσουν κακό, αντιθέτως έχουν να προσδώσουν μόνο καλό στη ζωή του πλανήτη και όλων των ζωντανών οργανισμών του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Προστατεύουμε τις μέλισσες, Greenpeace, διαθέσιμο εδώ
- The Bees, The Bee Camp, διαθέσιμο εδώ
- «Προστασία μελισσών από χημικούς ψεκασμούς», Η Έκδοση της Ελασσόνας, διαθέσιμο εδώ
