Της Κατερίνας Δημητρακοπούλου,
Ένας μήνας συμπληρώνεται από την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ την 7η Οκτωβρίου και ήδη περισσότεροι από 11.400 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους, κάνοντας τον πόλεμο έναν από τους πιο αιματηρούς των τελευταίων δεκαετιών.
Οι θάνατοι, οι καταστροφές και τα εγκλήματα πολέμου
Από τη μία, οι περισσότεροι θάνατοι από την ισραηλινή πλευρά σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια της αρχικής επίθεσης από τη Χαμάς, η οποία σκότωσε πάνω από 1.400 Ισραηλινούς, κυρίως αμάχους, ενώ πάνω από 200 πάρθηκαν ως όμηροι. Κατά τη διάρκεια της επίθεσης, η Χαμάς, η οποία χαρακτηρίζεται από τη Δύση ως τρομοκρατική οργάνωση, διέπραξε εγκλήματα πολέμου, σύμφωνα με το άρθρο 8 του Χάρτη του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Συγκεκριμένα, στα εγκλήματα πολέμου της Χαμάς περιλαμβάνονται η δολοφονία αμάχων και η κράτηση ομήρων, ο βιασμός και άλλες μορφές σεξουαλικής βίας, τα βασανιστήρια και οι προσβολές κατά της προσωπικής αξιοπρέπειας. Η Χαμάς έχει αρνηθεί τις κατηγορίες εναντίον της που σχετίζονται με την κακομεταχείριση των ομήρων, τον βιασμό γυναικών και τη δολοφονία 40 βρεφών, μέσω αποκεφαλισμού.
Από την άλλη πλευρά, η αντεπίθεση του Ισραήλ τον τελευταίο μήνα έχει συμπεριλάβει την εκτόξευση χιλιάδων πυραύλων προς τη Λωρίδα της Γάζας, σκοτώνοντας πάνω από 10.000 παλαιστινίους, 4.000 από τους οποίους ήταν παιδιά. Άλλοι 50 θάνατοι Παλαιστινίων έχουν σημειωθεί στη Δυτική Όχθη, παρόλο που η Χαμάς δεν διενεργεί στην περιοχή αυτή. Ο θάνατος τόσο μεγάλου αριθμού παιδιών και αμάχων κατακρίθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη και τον Γενικό Γραμματέα του Ο.Η.Ε., Antonio Guterres, ο οποίος δήλωσε ότι οι επιθέσεις της Χαμάς δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τη συλλογική τιμωρία ολόκληρου του παλαιστινιακού λαού. Συνολικά, ένα εκατομμύριο Παλαιστίνιοι έχουν δεχτεί εντολές από το Ισραήλ για εκκένωση της βορείου Γάζας, με τον Ο.Η.Ε. να δηλώνει ότι κανένα σημείο στη Λωρίδα της Γάζας δεν είναι πλέον ασφαλές.
Από την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, πριν 75 χρόνια, μέχρι σήμερα, το Ισραήλ διαρκώς καταπατά το διεθνές δίκαιο. Συγκεκριμένα, έχει καταπατήσει τα συμφωνηθέντα σύνορα με την Παλαιστίνη του Ψηφίσματος 181 της Γενικής Συνέλευσης του Ο.Η.Ε. της 29 Νοεμβρίου 1947, σύμφωνα με το οποίο προωθήθηκε η διχοτόμηση της Παλαιστίνης σε δύο διαφορετικά κράτη, ένα αραβικό και ένα εβραϊκό. Η τελική αποχώρηση των Βρετανών από την περιοχή ακολουθήθηκε από την κήρυξη της ίδρυσης του Κράτους του Ισραήλ, στα εδάφη που, σύμφωνα με το σχέδιο του Ο.Η.Ε., θα αποτελούσαν τμήμα του εβραϊκού κράτους. Οι εξελίξεις, όμως, εκτυλίχθηκαν ραγδαία, όταν η Υπεριορδανία, η Αίγυπτος και η Συρία εισήλθαν στην Παλαιστίνη, παίρνοντας τον έλεγχο των αραβικών περιοχών και ξεκινώντας τον Αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1948. Βέβαια, αποτέλεσμα του πολέμου αυτού ήταν η εδαφική επέκταση του Ισραήλ εις βάρος των Αράβων. Δύο δεκαετίες αργότερα, ο Πόλεμος των Έξι Ημερών το 1967, έληξε με την ισραηλινή κατοχή της Δυτικής Όχθης, της Λωρίδας της Γάζας, της χερσονήσου του Σινά και των Υψωμάτων του Γκολάν.
Κατά αυτόν τον τρόπο, το Ισραήλ καταπατά το Ψήφισμα 242 του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. της 22 Νοεμβρίου 1967, το οποίο απαιτεί την υποχώρησή του από τα κεκτημένα με τη βία εδάφη. Η ενσωμάτωση εδαφών, τα οποία έχουν κατακτηθεί με τη χρήση βίας κρίνεται παράνομη από το άρθρο 2 της Χάρτας του Ο.Η.Ε., ενώ οι επικοισμοί στη Δυτική Όχθη παραβιάζουν το άρθρο 49 της Δ’ Σύμβασης της Γενεύης, που ορίζει ότι: «Η Δύναμη Κατοχής δεν θα απελαύνει ούτε θα μεταφέρει τμήματα του άμαχου πληθυσμού της στο έδαφος που κατέχει». Ταυτόχρονα, οι πολιτικές φυλετικού διαχωρισμού που ακολουθεί το Ισραήλ εις βάρος των Παλαιστινίων έχουν καταδικαστεί από το Human Rights Watch το 2021, και από τη Διεθνή Αμνηστία το 2022, ενώ ο Ο.Η.Ε. έχει χαρακτηρίσει τη Λωρίδα της Γάζας ως τη μεγαλύτερη «ανοιχτή φυλακή» στον κόσμο.
Ο τελευταίος μήνας δεν αποτελεί εξαίρεση στις συνεχείς καταπατήσεις του Ισραήλ. Το εβραϊκό κράτος έχει προβεί σε σωρεία παραβάσεων του διεθνούς δικαίου, χρησιμοποιώντας ως ασπίδα το άρθρο 51 της Χάρτας του Ο.Η.Ε. και του δικαιώματος για αυτοάμυνα. Αρχικά, αμέσως μετά την κήρυξη του πολέμου από τον Ισραηλινό Πρωθυπουργό, Benjamin Netanyahu, διακόπηκε στη Λωρίδα της Γάζας η παροχή νερού, φαγητού, ηλεκτρικού ρεύματος, φαρμάκων και άλλων ειδών πρώτης ανάγκης, παραβιάζοντας το άρθρο 8 της Χάρτας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Επιπλέον, το Ισραήλ έχει βομβαρδίσει τρεις προσφυγικές δομές (Jabalia, Bureij, al-Maghazi), σκοτώνοντας πάνω από 250 ανθρώπους, το νοσοκομείο Al-Ahli, (το παλαιότερο της Γάζας, σκοτώνοντας περίπου 500), την είσοδο τριών άλλων νοσοκομείων, νηοπομπές ασθενοφόρων, σχολεία, καθώς και την ιστορική Ορθόδοξη Εκκλησία του Αγίου Πορφύριου, την παλαιότερη εκκλησία εν χρήσει στη Γάζα και την τρίτη παλαιότερη εκκλησία στον κόσμο. Ο ισραηλινός στρατός, το IDF, καθώς και οι Η.Π.Α., ο Καναδάς, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο υποστηρίζουν ότι η επίθεση στο νοσοκομείο Al-Ahli επρόκειτο για ρουκέτα της Χαμάς που αστόχησε και χτύπησε κατά λάθος το νοσοκομείο.
Η διένεξη μεταξύ Χαμάς και Ισραήλ μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας «ασύμμετρος πόλεμος» μεταξύ δύο αντιπάλων άνισων δυνάμεων. Οι ασύμμετροι πόλεμοι συνήθως χαρακτηρίζονται από περισσότερη αιματοχυσία και θάνατο, αλλά και μεγαλύτερη διάρκεια απ’ ό, τι ένας πόλεμος ίσων δυνάμεων. Το μέγεθος της καταστροφής μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι ο ένας από τους δύο αντιπάλους, σε αυτήν την περίπτωση η Χαμάς, δεν θεωρείται κρατική οντότητα, αφαιρώντας του έτσι την προστασία από το διεθνές δίκαιο και τους νόμους του πολέμου. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στον ισχυρό αντίπαλο, το Ισραήλ, να χρησιμοποιήσει όπλα και τακτικές που δεν θα χρησιμοποιούσε σε έναν «κανονικό» πόλεμο.
Η θέση του Ο.Η.Ε. και η απόφαση για τερματισμό των εχθροπραξιών
Μετά την αποτυχία του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. σε τέσσερεις διαφορετικές περιπτώσεις να έρθει σε συναίνεση, ώστε να παρθεί μια απόφαση, η Γενική Συνέλευση εξέδωσε Ψήφισμα υπέρ του τερματισμού των εχθροπραξιών με 120 ψήφους υπέρ, 14 κατά και 45 αποχές. Αν και τα Ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης δεν είναι νομικώς δεσμευτικά, σύμφωνα με το Ψήφισμα “Uniting for Peace” του Νοεμβρίου 1959 [απόφαση 337(V)], η Συνέλευση έχει το δικαίωμα να αναλάβει δράση, αν το Συμβούλιο Ασφαλείας αποτύχει να δράσει εξαιτίας της αρνητικής ψήφου ενός μόνιμου μέλους, στην περίπτωση που προκύψει απειλή και διατάραξη της ειρήνης ή επιθετική πράξη.
Η βαρύτητα που έχει τοποθετηθεί στη λήψη μιας απόφασης πηγάζει κυριότερα από τον τεράστιο αριθμό των νεκρών που, όπως προανέφερα, ξεπερνά τους 10.000. Σε δήλωσή του, ο Antonio Guterres ονόμασε τη Λωρίδα της Γάζας «νεκροταφείο για παιδιά». Αναφέρθηκε, επίσης, στο γεγονός ότι ο αριθμός των νεκρών δημοσιογράφων μέσα στις τέσσερεις αυτές εβδομάδες είναι μεγαλύτερος από οποιαδήποτε άλλη διαμάχη τουλάχιστον τις τελευταίες τρεις δεκαετίες και ότι οι θάνατοι απεσταλμένων των Ηνωμένων Εθνών έχουν φτάσει τους 88, τον υψηλότερο αριθμό σε οποιαδήποτε διαμάχη στην ιστορία του Οργανισμού. Παράλληλα, ο Guterres επισήμανε πως η ελάχιστη ανθρωπιστική βοήθεια που έχει περάσει στη Γάζα από το σύνορο της Rafah με την Αίγυπτο είναι ανεπαρκής, θέτοντας την ανάγκη για μεταφορά τροφίμων, νερού και φαρμάκων ακόμα πιο κρίσιμη.
Σε μία σπάνια κοινή δήλωση από τους αρχηγούς 18 πρακτορείων και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων του Ο.Η.Ε., εκφράστηκε ξανά η ανάγκη για άμεσο τερματισμό των εχθροπραξιών του πολέμου μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, λόγω των τεράστιων ανθρώπινων και υλικών καταστροφών. Ενώ η απαράδεκτη επιθετικότητα του Ισραήλ ενάντια σε δομές υγείας, σχολεία, εκκλησίες και σπίτια έχει οδηγήσει πολλά κράτη στη διακοπή των διπλωματικών τους σχέσεων με το Ισραήλ, μέχρι την κατάπαυση πυρός. Τα κράτη αυτά είναι: η Τουρκία, η Ιορδανία, το Μπαχρέιν, η Βολιβία, η Χιλή, η Κολομβία, η Νότιος Αφρική, το Τσαντ και η Ονδούρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Analysis: Hamas’s asymmetric warfare against Israel – lessons from Ukraine, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- UN chief Guterres condemns ‘collective punishment’ of Palestinians, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- The Siege of Gaza and the Starvation War Crime, Just Security, διαθέσιμο εδώ
