Τσίχλες: Φίλος ή κακή συνήθεια;

Του Μανώλη Κουφόπουλου, 

Οι τσίχλες. Μία συνήθεια που ξεκινάει από μικρή ηλικία και μπορεί να μην σταματήσει ποτέ. Είναι βέβαιο ότι όλοι μας τις έχουμε δοκιμάσει, αλλά μόνο μερικοί θα κολλήσουν παντοτινά με τη γλύκα τους. Οι τσίχλες έχουν αλλάξει μορφή από την ανακάλυψή τους μέχρι και σήμερα. Από φυσικά προϊόντα έγιναν συνθετικά και από αποθήκες ζάχαρης μετατράπηκαν σε φορείς συνθετικών γλυκαντικών. Δεδομένης της δημοφιλίας τους είναι πρέπον, λοιπόν, να αναλύσουμε τις θετικές δράσεις και τις επιπτώσεις της κατανάλωσής τους στο σώμα μας.

Μία μικρή αναδρομή στο παρελθόν

Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει τσίχλες που καταναλώθηκαν 5.700 χρόνια στο παρελθόν. Είναι αξιοσημείωτο ότι μία από αυτές περιείχε αρκετό γενετικό υλικό, ώστε να καταφέρουν να αναπαραστήσουν το άτομο που την «έφτυσε». Κατέληξαν ότι ανήκε σε ένα κοριτσάκι με μαύρα μαλλιά και μπλε μάτια από την Ευρώπη. Επίσης, γνωρίζουμε ότι διάφοροι πολιτισμοί κατανάλωναν τσίχλες. Αρχικά, στην Αρχαία Ελλάδα χρησιμοποιούσαν τη μαστίχα για τις αντισηπτικές ιδιότητές της και για τη βελτίωση της στοματικής υγείας. Οι Αζτέκοι και οι Μάγια χρησιμοποιούσαν μία αντίστοιχη τεχνική με τους Έλληνες. Χάραζαν, δηλαδή, τον κορμό συγκεκριμένων δέντρων (οικογένεια Sapotaceae) και μασούσαν το ρετσίνι που έβγαινε.

Από την άλλη, οι ιθαγενείς της Νότιας και Βόρειας Αμερικής μασούσαν φύλλα καπνού και κόκας. Οι πρώτες προσπάθειες για την παραγωγή τσίχλας τον 19^ο αιώνα βασίστηκαν στις εκκρίσεις από τα δέντρα (κυρίως ρετσίνι), όπου από την περιστασιακή χρήση πέρασε στη βιομηχανική. Σταδιακά μέσα στον 19^ο αιώνα διαδόθηκε στον δυτικό κόσμο. Προστέθηκαν γεύσεις και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο τα συνθετικά σκευάσματα (βασισμένα στα πετρελαιοειδή) είχαν εξαιρετική πέραση στον γενικό πληθυσμό. Τον προηγούμενο αιώνα η αγορά τους έφτασε στο απόγειό της, αλλά η δημοφιλία άρχισε να μειώνεται τον 21^ο αιώνα.

Τα θετικά της κατανάλωσης

• Σχήμα του προσώπου και στοματική υγιεινή

Οι τσίχλες από την αρχαιότητα χρησιμοποιούνταν για τη βελτίωση της στοματικής υγιεινής. Φυσικά στο παρελθόν οι τσίχλες δεν είχαν ζάχαρη και τα οφέλη της κατανάλωσής τους αφορούν, κυρίως, την ύπαρξη γλυκαντικών (η ζάχαρη αυξάνει την τερηδόνα). Αρχικά, η μάσηση οδηγεί σε αύξηση του όγκου του σιέλου, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η κάθαρση της γλυκόζης από το στόμα μετά από ένα γεύμα και, ταυτόχρονα, ομαλοποιεί το pH του στομάχου, βελτιώνοντας τις οδοντικές πλάκες. Στο ίδιο πλαίσιο, οι μοντέρνες τσίχλες περιέχουν διάφορα πρόσθετα (π.χ. φθόριο, ξυλιτόλη) που επικουρούν τις παραπάνω δράσεις.

Στα θετικά μπορούμε, επίσης, να προσθέσουμε ότι με τη μάσηση γυμνάζουμε τους μασητήριους μύες και ως αποτέλεσμα το σαγόνι θεωρείται από πολλούς πιο ελκυστικό. Τέλος, να σημειώσουμε ότι σε μερικούς ανθρώπους παρατηρείται μία μικρή βελτίωση στον κοιλιακό πόνο που οφείλεται σε έλκος ή υπερέκκριση οξέος (λόγω των διτανθρακικών που περιέχονται στο σάλιο τα οποία αδρανοποιούν ελαφρώς το οξύ του στομάχου).

• Θερμίδες

Άλλος ένας λόγος που μασάμε τσίχλες είναι για να μειώσουμε την κατανάλωση τροφής. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η δίαιτα, όποιο και αν είναι το όνομά της, οδηγεί σε μείωση των θερμίδων που λαμβάνουμε και τελικά σε αυξημένη όρεξη. Είναι φυσικό να μην μπορούμε πάντα να το ελέγξουμε και η ανάγκη για τροφή να είναι ακατανίκητη. Έτσι, λοιπόν, η μάσηση μίας τσίχλας με γεύση «κοροϊδεύει» τον εγκέφαλό μας ότι φάγαμε, με αποτέλεσμα να ανακουφιστούμε. Ωστόσο, να σημειώσουμε ότι δεν μπορεί να τον ξεγελάσει και, όπως θα δούμε παρακάτω, μπορεί να έχει και το αντίθετο αποτέλεσμα. Παράλληλα, η διαδικασία της μάσησης καταναλώνει θερμίδες (περίπου 11 ανά ώρα) που, αν και δεν φαίνονται πολλές, συνδυαστικά μπορούν να βοηθήσουν ελαφρώς.

• Εγκεφαλική λειτουργία

Πολλοί άνθρωποι καταναλώνουν τσίχλες, διότι τους βοηθάει στη συγκέντρωση, ενώ άλλοι λένε ότι δεν παρατηρούν κάποια διαφορά. Είναι αληθές αυτό; Τα ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι όντως οι τσίχλες μπορούν να αυξήσουν τη συγκέντρωση και την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Φαίνεται, επίσης, ότι δύνανται να βελτιώσουν τα συμπτώματα του άγχους, ώστε το άτομο να ανταπεξέλθει καλύτερα τη δεδομένη στιγμή. Σε έναν βαθμό, τα αποτελέσματα που παρατηρούμε οφείλονται σε αύξηση της κορτιζόλης, αλλά κυρίως στην απόσπαση του μυαλού από τις έγνοιες, αφού απασχολείται από τη μάσηση. Παρόλα αυτά, να σημειώσουμε ότι στα δείγματα που διαθέτουμε τα θετικά της τσίχλας είναι μικρά και παρατηρούνται σε συγκεκριμένα άτομα.

Προσοχή στις επιπτώσεις

• Φαινυλκετονουρία

Η πιο επικίνδυνη παρενέργεια των τσιχλών είναι στα άτομα που πάσχουν από φαινυλκετονουρία. Συγκεκριμένα, οι τσίχλες που περιέχουν ασπαρτάμη ως γλυκαντικό πρέπει να αποφεύγονται δια ροπάλου, καθώς η κατανάλωσή τους, ειδικά σε μικρή ηλικία, μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες στη ζωή των ατόμων. Φυσικά, η ποσότητα που υπάρχει σε μία τσίχλα είναι μικρή και μπορεί να μην επηρεάσει έναν ενήλικα, ωστόσο οφείλουμε να προσέχουμε.

• Σάκχαρο

Ως προς τις τσίχλες που περιέχουν ζάχαρη αντί για γλυκαντικά, είναι σημαντικό να τις αποφεύγουμε. Συγκεκριμένα, αυξάνουν τη συγκέντρωση της γλυκόζης στη στοματική κοιλότητα με αποτέλεσμα την ανάπτυξη μικροβίων. Ταυτόχρονα, η αύξησή της στο αίμα ρίχνει ταχύτατα την ενέργειά μας, λόγω του υψηλού γλυκαιμικού δείκτη της γλυκόζης (αναφέρεται στο πόσο γρήγορα αυξάνεται η γλυκόζη από ένα τρόφιμο στο αίμα). Ένα ακόμα πρόβλημα είναι ο κίνδυνος εμφάνισης διαβήτη στην περίπτωση που καταναλώνουμε μεγάλη ποσότητα τσιχλών και άλλων προϊόντων πλούσιων σε ζάχαρη.

• Απώλεια ή αύξηση των κιλών

Πολλοί καταναλώνουν τσίχλες για να ξεγελάσουν τον εγκέφαλο ότι έφαγαν και να τους μειωθεί η όρεξη. Παρόλο που μερικά άτομα τα βοηθάει παροδικά, σε βάθος χρόνου δεν φαίνεται να λειτουργεί πάντα. Θα έχετε παρατηρήσει ότι μετά την κατανάλωση μίας τσίχλας μπορεί να είστε πιο πεινασμένος σε σχέση με πριν. Αυτό δεν είναι τυχαίο, καθώς η διαδικασία της μάσησης δίνει σήμα στον εγκέφαλο ότι λαμβάνουμε τροφή, ώστε να προετοιμάσει το στομάχι και το έντερο για τη λήψη της. Η όρεξη αυξάνεται σε συνδυασμό με την κινητικότητα του γαστρεντερικού σωλήνα. Για αυτό, άλλωστε, νιώθουμε την κοιλιά μας να γουργουρίζει, όταν μασάμε τσίχλα. Έτσι, λοιπόν, οι τσίχλες δεν μας βοηθάνε απαραίτητα, όταν κάνουμε δίαιτα και θα μπορούσαν να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Ανάλογα, όμως, με τον άνθρωπο, τα αποτελέσματα είναι διαφορετικά, οπότε, έχοντας στο μυαλό μας αυτήν την πληροφορία, μπορούμε να δούμε αν μας βοηθάει ή όχι.

• Χλωρίδα του εντέρου

Ένα από τα βασικότερα προβλήματα υγείας που ανησυχούν τους γιατρούς σχετικά με τις τσίχλες είναι τα γλυκαντικά που περιέχουν. Συγκεκριμένα, να αναφέρουμε ότι το έντερο είναι αποικισμένο από διάφορα βακτήρια που βοηθούν στη σωστή λειτουργία αυτού και γενικότερα του οργανισμού (διασπούν συστατικά των τροφών, προστατεύουν από λοιμώξεις, παράγουν σημαντικές ουσίες κ.α.). Το πρόβλημα έγκειται στο ότι τα γλυκαντικά επηρεάζουν τις αναλογίες αυτών των μικροβίων και διαταράσσουν την ισορροπία, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης φουσκώματος, κοιλιακού πόνου, διάρροιας και άλλων συμπτωμάτων από το γαστρεντερικό σύστημα.

• Μυοσκελετικό

Πώς μπορεί η κατανάλωση τσίχλας να επηρεάσει τους μύες και τις αρθρώσεις; Από πρώτης όψης μοιάζουν αποκομμένα, ωστόσο, αν σκεφτούμε ότι μπορεί να μασάμε για ώρες σε καθημερινή βάση, μπορούμε να καταλάβουμε ότι είναι εφικτό να υπερφορτώσουμε τους μύες της μάσησης και, ταυτόχρονα, την άρθρωση «του στόματος» (κροταφογναθική).

Οι τσίχλες είναι ένα σκεύασμα που χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα για τις ιδιότητές του. Ωστόσο, η αλλαγή από φυσικό σε συνθετικό προϊόν και η ευκολία εύρεσής της, έχει αλλάξει την ισορροπία μεταξύ θετικών και αρνητικών. Όσο υπάρχει μέτρο μπορούμε, αδιαμφισβήτητα, να καρπωθούμε ορισμένα οφέλη, ενώ, όπως όλοι ξέρουμε, η υπερβολή δεν έχει να μας προσφέρει τίποτα άλλο παρά μόνο προβλήματα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• The oral health benefits of chewing gum, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
• Effects of chewing gum on cognitive function, mood and physiology in stressed and non-stressed volunteers, tandofline.com. Διαθέσιμο εδώ
• Effects of chewing gum on stress and health: a replication and investigation of dose-response, Onlinelibrary.wiley.com. Διαθέσιμο εδώ
• Chewing gum consumption in the United States among children, adolescents and adults, tandfonline.com. Διαθέσιμο εδώ
• A 5700 year-old human genome and oral microbiome from chewed birch pitch, nature.com. Διαθέσιμο εδώ 
• Chewing Gum: Good or Bad?, healthline.com. Διαθέσιμο εδώ