Της Ευθυμίας Γκαμπέση,
Ένα βαθύτατα κοινωνικό και όχι μόνο θέμα είναι ο θεσμός του γάμου. «Γάμος» στην ουσία ονομάζεται η τελετή ή αλλιώς μυστήριο με την οποία επιτυγχάνεται η νόμιμη γενετήσια ένωση δύο ανθρώπων. Η ιστορία λέει ότι απότοκος της οργάνωσης των πρώτων αγροκτηνοτροφικών κοινωνιών ήταν και ένα πλαίσιο κανόνων κοινωνικών σχέσεων, μέσα στο οποίο εντασσόταν και ο γάμος. Το 2350 π.Χ., μάλιστα, συναντώνται οι πρώτες μαρτυρίες για σύναψη γάμου στη Μεσοποταμία.
Παρόλο που ως θεσμός έχει τις καταβολές του στην αρχαιότητα, ο γάμος δεν εμφορούνταν πάντα την αξία της αγάπης, όπως συχνά συμβαίνει σήμερα. Ήταν περισσότερο μια αυστηρά στρατηγική απόκτησης ισχύος, χρημάτων και γνωριμιών. Απώτερος στόχος στα πρώτα χρόνια «ζωής» του αποτελούσε μια άκρως συμφεροντολογική συμμαχία μεταξύ οικογενειών. Το παράξενο της υπόθεσης είναι ότι σε μερικούς πολιτισμούς οι γονείς πάντρευαν το ένα παιδί με το «πνεύμα» ενός άλλου πεθαμένου παιδιού, προκειμένου να ισχυροποιήσουν τους οικογενειακούς τους θεσμούς, σε τέτοιο ακραίο βαθμό έφτανε η επιθυμία για κέρδος και ισχύ. Εμβαθύνοντας, η σύναψη γάμου μεταξύ ξαδέλφων στο όνομα μιας οικογενειακής συμμαχίας ήταν συχνό φαινόμενο και συμβαίνει ακόμη και τώρα σε κάποιες περιοχές της Μέσης Ανατολής. Άλλη μια σημαντική διαφορά με το παρελθόν είναι ότι η μονογαμία δεν αποτελούσε πάντα τον κοινωνικό κανόνα. Μάλιστα, στο παρελθόν, η πολυγαμία ήταν ένα αρκετά συχνό φαινόμενο. Η μονογαμία παγιώθηκε στη Δύση μεταξύ 6ου και 9ου αιώνα, κατόπιν διαμάχης μεταξύ της παλιάς αριστοκρατίας και της Καθολικής Εκκλησίας.
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η αγάπη δεν αποτελούσε πάντα βασική αρχή του έγγαμου βίου. Χρειάστηκε να περάσει αρκετός καιρός για να υπάρχουν στοιχεία τρυφερότητας και στοργής στη σχέση. Για την ακρίβεια, στη Βικτωριανή Αγγλία υπήρχε η πεποίθηση ότι οι γυναίκες δεν είχαν καν σεξουαλικές επιθυμίες! Τον 17ο αιώνα, όμως, αυτό αλλάζει, καθώς επικρατεί πλέον η άποψη ότι η αγάπη πρέπει να είναι το θεμελιώδες αίτιο σύναψης ενός γάμου. Πέρα, όμως, από την απουσία της αγάπης, ούτε τα ίσα δικαιώματα ήταν αυτονόητα μέσα στον γάμο. Αυτές οι έντονες ανισότητες λέγεται ότι αποτρέπουν πολλές γυναίκες στην Ιαπωνία από το να παντρευτούν και να κάνουν οικογένεια.
Στη σημερινή κοινωνία, αποτελεί πλέον γεγονός ότι ο θεσμός του γάμου και η οικογένεια περνάνε κρίση, πράγμα που εκδηλώνει και δημιουργεί προβλήματα τόσο στον συλλογικό όσο και στον ιδιωτικό βίο. Πολλές φορές τα ζευγάρια που βρίσκονται σε μια μακροχρόνια σχέση, επιλέγουν να παραμείνουν ανύπαντροι με τη λογική ότι ο γάμος δεν θα προσφέρει κάτι παραπάνω στον δεσμό. Ακόμη και στην αρχαία Ρώμη, η μόνη διαφορά μεταξύ του έννομου γάμου και της συμβίωσης έγκειτο στην πρόθεση του ζευγαριού. Επίσης, η Καθολική Εκκλησία αποδέχεται δύο ανθρώπους ως «συζύγους» ακόμη κι αν έχουν ανταλλάξει γαμήλιους όρκους στην κουζίνα του σπιτιού τους. Το πρόβλημα, όμως, δεν σταματά εκεί. Ένα πρόβλημα που απασχολεί τις Η.Π.Α. είναι τα μεγάλα ποσοστά γεννήσεων εκτός του θεσμικού πλαισίου του γάμου, ενώ η Γερμανία και η Ιαπωνία έχουν δηλώσει το ενδιαφέρον τους για αύξηση του αριθμού των γεννήσεων. Επιπρόσθετα, έχουν ξεκινήσει καμπάνια τα Ηνωμένα Έθνη σε Αφγανιστάν, Ινδία και Αφρική, στην προσπάθειά τους να μεγαλώσουν το όριο ηλικίας γάμου, διότι τα κορίτσια εκεί παντρεύονται συνήθως σε ηλικίες 12-13 χρονών, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν σοβαρά ζητήματα υγείας.
Από προβλήματα υπογεννητικότητας υποφέρει και η Ισπανία, επειδή σχεδόν ο μισός γυναικείος πληθυσμός ηλικίας 25-29 ετών είναι ανύπαντρος. Στον αντίποδα, η Τσεχία φαίνεται να υποδέχεται το νέο ρεύμα του “single life” με το πλεονέκτημα της μείωσης ποσοστών διαζυγίων. Μια ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι αυτή της Ιταλίας, αφού έντονο είναι το φαινόμενο των “mammoni” ή αλλιώς “mamas boy”, το οποίο σημαίνει ότι πολλοί άνδρες μένουν στο πατρικό τους με τις παροχές των γονιών τους, με τον γάμο να «απομακρύνεται» από την εικόνα του άμεσου μέλλοντος. Η Κίνα αντιμετωπίζει ένα τελείως διαφορετικό, αλλά εξίσου σοβαρό πρόβλημα. Αναλυτικότερα, ο περιορισμός των γεννήσεων αναλογεί σε ένα παιδί ανά οικογένεια και συνήθως οι μητέρες κάνουν έκτρωση των θηλυκών εμβρύων. Αυτό «γεννά» πολλές ανισορροπίες, γιατί πλέον αντιστοιχούν 117 αγόρια για κάθε 100 κορίτσια που γεννιούνται. Συνεπώς, αυτή η κατάσταση μπορεί μακροπρόθεσμα να οδηγήσει σε 30-40 εκατομμύρια άνδρες να μην έχουν υποψήφιες συζύγους.
Ανακεφαλαιώνοντας, διαπιστώνει κανείς ότι αν και ο γάμος ξεκίνησε ως μια οικονομική και πολιτική συναλλαγή και ένας τυπικός θεσμός ασφάλειας, ενηλικίωσης, σεβασμού και ιατρικής περίθαλψης, κατέληξε να αποτελεί μια ρομαντική σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων. Αυτή, όμως, η ραγδαία αλλαγή που υπέστη στο πέρασμα των αιώνων αποκλείει την πιθανότητα να υπάρξουν κι άλλες ριζικές ή επιδερμικές τροποποιήσεις στο μέλλον. Άλλωστε, όσο αλλάζει και εξελίσσεται η κοινωνία, τόσο αλλάζουν και οι θεσμοί της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Γάμος: 10 εκπληκτικά ιστορικά γεγονότα που καθόρισαν τον θεσμό, worldsecrets.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Η Προέλευση του Γάμου, phorum.com.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Marriage, a History: How Love Conquered Marriage, books.google.gr. Διαθέσιμο εδώ
- The Future of Marriage, books.google.gr. Διαθέσιμο εδώ
- ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ, ΓΑΜΟΣ, ΘΕΣΜΟΙ: ΑΠΟΨΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΤΩΝ ΕΓΓΑΜΩΝ ΝΕΩΝ, ejournals.epublishing.ekt.gr. Διαθέσιμο εδώ
