Της Εμμανουέλας Σουφαλιδάκη,
Σε μια περίοδο που η μια ανθρωπιστική κρίση διαδέχεται την άλλη, με τις συρράξεις στην Ουκρανία να δίνουν τη θέση τους στους βομβαρδισμούς στη λωρίδα της Γάζας, η εδραίωση και η ουσιαστική εφαρμογή των αρχών του Ουμανισμού καθίσταται πιο αναγκαία και επιτακτική όσο ποτέ. Μόνο οι προσπάθειες αποστολής ανθρωπιστικής βοήθειας από μεγάλους οργανισμούς και μη κερδοσκοπικές οργανώσεις ανά τον κόσμο. Για παράδειγμα, η UNICEF, οι Γιατροί χωρίς σύνορα και το Share the meal θυμίζουν στα μικρά και μεγάλα κράτη της Δύσης, δράσεις από καιρό λησμονημένες για αυτά. Πρόκειται για ανθρωπιστική βοήθεια που και αυτή η ίδια δυστυχώς, συχνά εμποδίζεται, χωρίς να φτάνει στον προορισμό της εξαιτίας των κινδύνων που συχνά συναντά. Ποια λοιπόν η σημασία του ανθρωπισμού και ποια τα κριτήρια εντοπισμού του στην κοινωνία;
Ας επιχειρήσουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή: Ήταν στην ακμή της Αναγέννησης και πιο συγκεκριμένα, την περίοδο 1400-1650 όταν μεγάλοι ζωγράφοι της εποχής, λόγου χάριν ο Πουσέν κα ο Λεονάρντο ντα Βιντσι άρχισαν να δίνουν στον Αναγεννησιακό Ουμανισμό σάρκα και οστά. Πρόκειται για την απομάκρυνση από τα θεοφοβικά μοντέλα και τη στροφή του ενδιαφέροντος στον άνθρωπο. Οι επιστήμονες της εποχής ανατρέχουν στα-παλαιότερα από αυτούς-αρχαία κείμενα και υιοθετούν τον τρόπο σκέψης και δράσης που αυτά υποδεικνύουν. Με γνώμονα τον ορθολογισμό, το κίνημα της εποχής θέτει στο επίκεντρο του τον άνθρωπο και τον εξυμνεί σε πρωτεύουσα αρχή. Τα διδάγματα της Φιλοσοφικής επιστήμης δεν απέχουν από αυτό.
Τη σημασία του ανθρωπισμού είχε αναδείξει ήδη από τα αρχαία χρόνια ο Μένανδρος με το ρητό του «Ὡς χαρίεν ἄνθρωπος, ὅταν ἄνθρωπος ᾖ» (Πόσο χαριτωμένος είναι ο άνθρωπος, αν είναι άνθρωπος). Με αυτόν τον τρόπο, υπογραμμίζεται ως απώτερος σκοπός του ανθρώπου να υπηρετεί την ανθρώπινη υπόσταση του και να στέκεται δίπλα στον (συν)άνθρωπο. Ορίζεται έτσι ο ανθρωπισμός ως η βαθιά πίστη στην αξία και την ιδέα του ανθρώπου ως ελεύθερης ύπαρξης που φέρει το δικαίωμα να ζήσει, να μορφωθεί και να δημιουργήσει ελεύθερος μέσα στην πολιτική οντότητα που έχει σχηματίσει, την κοινωνία.
Και όμως, ο Ουμανισμός, μια έννοια τόσο καλά «ριζωμένη» στο παρελθόν, τείνει στις μέρες μας να ξεχασθεί και να αλλοιωθεί όλο και περισσότερο. Με πόσο ανθρωπιστικό πνεύμα διακατέχονταν άραγε οι αντιπρόσωποι των κρατών στη Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε όταν ψήφιζαν κατά στο ερώτημα περί εκεχειρίας στη λωρίδα της Γάζας; Ή-ακόμα χειρότερα-όταν κράτη, όπως η Ελλάδα επέλεξαν τη διπλωματική στάση της ουδετερότητας μένοντας αμέτοχοι σε ένα τέτοιο ζήτημα; Ο Δυτικός Κόσμος βέβαια, ξέρει καλά να προστατεύεται με την ασπίδα της ουδετερότητας-που τίποτα άλλο παρά συνένοχη δεν δηλώνει-και να αμύνεται έτσι σε όλες τις «περίπλοκες» καταστάσεις. Κεντρικός στόχος τίθεται η αντιμετώπιση αυτής της φοβίας ανάληψης ευθυνών, έτσι ώστε οι έχοντες εξουσία να εκφράσουν δυναμικά το κοινό περί δικαίου αίσθημα και να σταθούν με αφοσίωση σε εκείνους όσους η ανθρώπινη ενσυναίσθηση το επιτάσσει.
Ακόμη, αυτό που τα κράτη της Δύσης φαίνεται επιδεικτικά και επανειλημμένα να αγνοούν είναι ότι ο δρόμος για την Παγκόσμια Ειρήνη είναι μόνο ένας και απαιτεί ενότητα και ενιαία στάση για την παύση κάθε μορφής πολέμου. Τα «ανεπτυγμένα» κράτη «απορροφημένα» στις γεωπολιτικές εναλλαγές και συγκρούσεις ξεχνάνε πώς το αντίθετο της προόδου-που τόσο πολύ σε διάφορους τομείς επιζητούν-δεν είναι η στασιμότητα, αλλά ο πόλεμος. Μάλιστα, αυτός ο πρωτοφανής σε αγριότητα πόλεμος στη Μέση Ανατολή φαίνεται να «γεννά» συγχρόνως μια σειρά από νέους θύτες και θύματα, έννοιες ρευστές μεταξύ τους, καθώς οι ρόλοι αυτοί εύκολα αντιστρέφονται. Για αυτό το λόγο, δίνεται στον δυτικό κόσμο η ευκαιρία να αντισταθεί στα κακώς κείμενα της εποχής και να παραμερίσει την πολιτική και οικονομική δύναμη των κρατών επενδύοντας συστηματικά στην αξία και στην αυθυπαρξία της ανθρώπινης υπόστασης μεταβάλλοντας τελικά το ρου της ιστορίας.
Η παγκόσμια ειρήνη για να είναι παγκόσμια, θα πρέπει να είναι και πανανθρώπινη, χωρίς να γίνονται διακρίσεις είτε ανάμεσα στα θύματα του ενός ή του άλλου λαού είτε ανάμεσα στους ανθρώπους που βρίσκονται στη μία ή στην άλλη πλευρά της λωρίδας. Ανθρωπιστής είναι εκείνος που μάχεται καθημερινά και συνεχώς για τα ιδεώδη και τις αξίες που συνάδουν με την ίδια του την ύπαρξη. Είναι πρεσβευτής της ελευθερίας και της παιδείας και αποστρέφεται τον μισαλλόδοξο λόγο. Τώρα, περισσότερο από ποτέ οι ανθρωπιστές του κόσμου πρέπει να αναλάβουν τα ηνία και να μην αφήσουν τον αντισημιτισμό και τον ρατσισμό προς το «άλλο», το διαφορετικό να εντείνει την πόλωση μεταξύ των δύο χωρών και των υποστηρικτών τους. Εξάλλου, αυτό που χαρακτηρίζει τον Ουμανισμό και ό,τι αυτός αντιπροσωπεύει είναι ακριβώς αυτό: δεν χωράει σε στεγανά, δεν συρρικνώνεται σε κουτάκια και δεν πληροί προϋποθέσεις, απλώς υπάρχει, προσφέρεται έμπρακτα και απλόχερα και είναι εκεί για όλους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΟΗΕ: Η Γενική Συνέλευση ενέκρινε πρόταση για «ανθρωπιστική εκεχειρία» στη Γάζα-14 χώρες την καταψήφισαν, kathimerini.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Ανθρωπισμός-ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ’ΛΥΚΕΙΟΥ, blogs.e-me.edu.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Αναγεννησιακός ουμανισμός, homouniversalis-glnm.blogspot.com. Διαθέσιμο εδώ
