Του Ιωάννη Περγαντή,
Η ιστορία της ρωμαϊκής Res Publica είναι γεμάτη με αποτελεσματικούς στρατηγούς, δυναμικούς πολιτικούς και γενικότερα ικανά άτομα, τα οποία με τις πράξεις τους άνοιξαν τον δρόμο για την οικουμενική κυριαρχία της Ρώμης. Ένα από αυτά τα άτομα, του οποίου ο βίος θα αναλυθεί παρακάτω, και άφησε το όνομά του ανεξίτηλο στην ιστορία μέχρι και σήμερα, είναι ο θριαμβευτής της Ρώμης Σκιπίων ο Αφρικανός.
Ο Πούμπλιος Κορνήλιος Σκιπίων, όπως είναι το ολοκληρωμένο του όνομα, γεννήθηκε στη Ρώμη το 236 π.Χ. Ανήκε στην οικογένεια των Κορνηλίων, φατρία η οποία ήταν από τις σημαντικότερες της πόλης, με τις καταβολές της να φτάνουν μέχρι και τα μυθικά βασιλικά χρόνια της Ρώμης. Ο πατέρας του (ο οποίος ήταν συνονόματος), ο παππούς του και σχεδόν όλοι οι άρρενες της οικογενείας του κατείχαν ύψιστα πολιτικά αξιώματα στη διάρκεια της ζωής τους, όπως αυτά των Τιμητών και των Υπάτων. Ακόμη και η μητέρα του καταγόταν από μια ξακουστή οικογένεια, αυτή των Πομπίνων. Με λίγα λόγια, ο Σκιπίων γεννήθηκε σε ένα κοινωνικό πλαίσιο, το οποίο μπορούσε να του εξασφαλίσει μια ιδανική πολιτική και στρατιωτική σταδιοδρομία.
Αυτή ξεκίνησε το έτος 218 π.Χ., χρονιά έναρξης του ταραχώδους και ανατρεπτικού Β΄ Καρχηδονιακού Πολέμου, μόλις στην ηλικία των 18. Είχε τεθεί διοικητής μιας μονάδας ιππικού στο στράτευμα του πατέρα του, το οποίο είχε αναλάβει τον ρόλο να απωθήσει τον Καρχηδόνιο στρατηγό Αννίβα από τη βόρεια Ιταλία. Σε μια πρώτη σύγκρουση των δύο πλευρών στον ποταμό Τικίνιο της Πάβια, οι πηγές λένε πως ο Σκιπίων με αυτοθυσία ρίχτηκε στη μάχη, ώστε να σώσει τη μονάδα του πατέρα του, την οποία είχαν περικυκλώσει οι Καρχηδόνιοι. Η πράξη αυτή από μόνη της στάθηκε αρκετή ώστε ο Σκιπίων να αποκτήσει μεγάλη φήμη στη Ρώμη, η οποία τον βοήθησε να επιταχύνει κατά πολύ την καριέρα του.
Το 216 π.Χ. προάγεται και λαμβάνει τον τίτλο του χιλιάρχου. Η προαγωγή αυτή, όμως, συνοδεύτηκε με μια από τις μεγαλύτερες καταστροφές στην ιστορία της Ρώμης, την μάχη των Καννών, στην οποία περίπου 60 με 70 χιλιάδες Ρωμαίοι στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους. Από την μάχη αυτή ο Σκιπίων επιβίωσε και κατάφερε να οργανώσει το αποδιοργανωμένο στράτευμα, το οποίο ετοιμαζόταν να λιποτακτήσει και να αναχωρήσει από την ιταλική χερσόνησο. Οι κακουχίες δεν σταματάνε εδώ για τον Σκιπίωνα, καθώς το 211 π.Χ. θα χάσει και τον πατέρα του και τον θείο του Γναίο Κορνήλιο Σκιπίωνα Κάλβο στην Ιβηρία, καθώς έπεσαν θύματα της αριστοτεχνικής στρατηγικής που ακολούθησαν οι Καρχηδόνιοι στην περιοχή.
Οι δύο αυτές απώλειες δεν κλόνισαν μόνο την οικογένεια των Κορνηλίων, αλλά και τη Ρώμη. Με τον χαμό δύο ικανών στρατηγών, η δυναμική στην Ιβηρία έγερνε προς όφελος των Καρχηδονίων, οι οποίοι μέρα με τη μέρα κέρδιζαν έδαφος. Έτσι, η Σύγκλητος έλαβε κάποια δραστικά μέτρα: την ανάθεση στον Σκιπίωνα της απώθησης των Καρχηδονίων από την Ιβηρία, όντας μόλις 25 ετών. Αυτή η ανάθεση ερχόταν σε αντίθεση με τους νόμους της Res Publica, καθώς ο Σκιπίων δεν είχε φτάσει στην κατάλληλη ηλικία, ούτε είχε αναδειχθεί πρώτα σε κάποια κατώτερα αξιώματα. Η ρωμαϊκή Σύγκλητος, μαζί της και ο λαός, παρέκαμψαν προσωρινά τους νόμους και ανέθεσαν στον ανερχόμενο στρατιωτικό ηγέτη της Ρώμης τη διοίκηση των ρωμαϊκών στρατευμάτων της Ιβηρίας, καθώς και τη στήριξη του στρατηγού Μάρκου Ιούνιου Σιλάνου.
Με την άφιξη του Σκιπίωνα στην Ιβηρία, το θέατρο του πολέμου μεταλλάχθηκε ολοκληρωτικά. Ο Σκιπίων σημείωνε την μια επιτυχία μετά την άλλη, με κορυφαία την πολιορκία και άλωση της Carthago Nova (Νέας Καρχηδόνας) το 209 π.Χ., της νεοσύστατης πόλης των Καρχηδονίων στην Ιβηρία προς ενίσχυση της παρουσίας τους στην περιοχή. Η κατάληψή της ήταν μείζονος σημασίας, καθώς παρείχε στον Σκιπίωνα μια βάση, όντας σημαντικό οικονομικό-εμπορικό-στρατιωτικό κέντρο, για περαιτέρω διείσδυση στον βορρά και στον νότο. Τον επόμενο χρόνο, το 208 π.Χ., κατάφερε να απωθήσει τον αδελφό του Αννίβα μετά από μια μάχη στον ποταμό Βέτι, τον Ασδρούβα, εξαλείφοντας τα σημαντικότερα στρατιωτικά σώματα των Καρχηδονίων στην περιοχή.
Τα επόμενα τρία χρόνια τα πέρασε περιπλανώμενος στην Ιβηρία, καταδιώκοντας και κατακτώντας περιοχές, αλλά και στη βορειοδυτική Αφρική, αναμειγνύοντας τα ρωμαϊκά συμφέροντα στις εσωτερικές έριδες του βασιλείου της Νουμιδίας, μετά την κατάληψη του θρόνου από τον Σύφαξ, πολέμιο των Ρωμαίων. Από την ανάμειξη αυτή ο Σκιπίων βρήκε έναν νέο σύμμαχο, τον Μασσανάσση, στρατηγό της φυλής Μασύλι της Νουμιδίας, ο οποίος του παραχώρησε βοήθεια μέχρι και το τέλος του πολέμου. Το 205 π.Χ., όμως, ο Σκιπίων θα αναγκασθεί να γυρίσει πίσω στην Ρώμη, καθώς ο λαός της Ρώμης τον εξέλεξε στο αξίωμα του Πραίτορα, αναθέτοντάς του μεγαλύτερες στρατιωτικές αρμοδιότητες, αλλά και ελευθερίες. Όλο σχεδόν το υπόλοιπο έτος το πέρασε στην Σικελία, εκτοπίζοντας τα τελευταία ψήγματα καρχηδονιακής παρουσίας, αλλά και ετοιμάζοντας τον στρατό του για το πέρασμα στην αντίπερα όχθη της Μεσογείου, την Αφρική και την ενδοχώρα της Καρχηδόνας.
Το πέρασμα αυτό έγινε το επόμενο έτος, όταν σε μόλις δυο χρόνια κατάφερε να βάλει τέλος στον πόλεμο. Η αρχή έγινε με την κατάκτηση της πόλης Ιτύκης, μέσω της οποίας τα ρωμαϊκά στρατεύματα ξεχύθηκαν στη βόρεια Αφρική. Μετά από δύο σημαντικές μάχες, αυτή των Μεγάλων Πεδιάδων (203 π.Χ.) αλλά και της καταλυτικής μάχης της Ζάμα (202 π.Χ.), οι Καρχηδόνιοι αναγκάσθηκαν σε συνθηκολόγηση ένα χρόνο αργότερα, καθιερώνοντας τη Ρώμη ως την ηγέτιδα δύναμη της περιοχής. Αυτή η εκστρατεία ήταν η αιτία για την οποία ο Σκιπίων πήρε το προσωνύμιο Αφρικανός, προς τιμήν της μεγάλης του επιτυχίας.
Η επιστροφή στη Ρώμη επεφύλασσε στον Σκιπίωνα έναν μεγάλο θρίαμβο, ο οποίος συνοδεύτηκε με την πλήρη αναγνώριση των ικανοτήτων και δεξιοτήτων του. Οι επιτυχίες στο πεδίο της μάχης, του εξασφάλισαν καριέρα στα ανώτατα αξιώματα, έχοντας εκλεγεί ως Κένσορας αλλά και Ύπατος, καθώς του είχαν ανατεθεί σε δύο περιπτώσεις και οι αρμοδιότητες του πρέσβη σε Αφρική και Ασία. Η μεγάλη αυτή προσωπική του επιτυχία, αν και προμήνυε ένα λαμπρό μέλλον, δημιούργησε πολλούς εχθρούς, οι οποίοι ζήλευαν αυτήν την κυριαρχία του στο πολιτικό προσκήνιο.
Μια κατάσταση την οποία εκμεταλλεύτηκαν οι πολιτικοί του αντίπαλοι εις βάρος του ήταν ο Αντιοχικός Πόλεμος (192-188 π.Χ.), μέσω του οποίου τα ρωμαϊκά συμφέροντα έφτασαν και στην αντίπερα όχθη του Αιγαίου. Στον συγκεκριμένο πόλεμο ο Σκιπίων ανέλαβε τη διοίκηση του στρατεύματος, αλλά είχε και έναν διπλωματικό ρόλο ανάμεσα στην Ρώμη και τον Αντίοχο Γ΄. Η πετυχημένη έκβαση του πολέμου, εκτός από επιρροή και ισχύ, έφερε στα ρωμαϊκά θησαυροφυλάκια αμύθητα ποσά, τα οποία παραδόξως παραξένευσαν τους αξιωματούχους. Ο Σκιπίων, μαζί με τον αδελφό του Λούκιο Κορνήλιο Σκίπιων, ο οποίος τότε διετελούσε ως Ύπατος, βρέθηκαν στο εδώλιο με την κατηγορία της δωροδοκίας και της κατάχρησης εξουσίας προς ενίσχυση προσωπικών συμφερόντων. Αιτία ήταν η παράταση του πολέμου, ο οποίος θα μπορούσε να τελειώσει νωρίτερα με την ίδια ακριβώς έκβαση, αλλά και τα χωρίς προηγούμενο ποσά χρημάτων που έφεραν από την Ασία, τα οποία απέδωσαν σε δωροδοκία από μέρους του Αντίοχου για τη λήψη πιο ευνοϊκών για τους Σελευκίδες όρους.
Αν και τα δύο αδέλφια τελικά δικαιώθηκαν, ο Σκιπίων προτίμησε να αποσυρθεί από το προσκήνιο, απολαμβάνοντας τη συνταξιοδότησή του στην πόλη Λίτερνο, μέχρι και τον θάνατο του το 183 π.Χ. Η προσφορά του Σκιπίωνα στην Ρώμη είναι ανυπολόγιστη: διάσωση μιας καταστροφικής εκστρατείας στην Ιβηρία, υπόταξη του μεγάλου εχθρού της Ρώμης και επιβολή της ρωμαϊκής ισχύος στην άλλη πλευρά της Μεσογείου είναι λίγα από τα πάμπολλα κατορθώματά του. Το όνομα Σκιπίων ο Αφρικανός έμεινε χαραγμένο στην ιστορία της ρωμαϊκής Res Publica, με την αίγλη και το σέβας προς αυτό να μην εκλείπει ποτέ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Scipio Africanus, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
- Scipio Africanus the Elder, worldhistory.org, Διαθέσιμο εδώ
- Publius Cornelius Scipio Africanus (236-184/3 B.C.), thelatinlibrary.com, Διαθέσιμο εδώ
