Της Σοφίας Σουπιάδου,
Ο Χρόνης Αηδονίδης υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους παραδοσιακούς ερμηνευτές και θεματοφύλακες της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής και παράδοσης. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τα θρακιώτικα τραγούδια. Μέσα από το έργο του κατέγραψε, διέσωσε και διέδωσε τη μουσική και τα τραγούδια της Θράκης τόσο στον υπόλοιπο ελληνικό χώρο, όσο και στο εξωτερικό.
Ο Πολυχρόνης (Χρόνης) Αηδονίδης γεννήθηκε το 1928 στην Καρωτή, χωριό του νομού Έβρου, κοντά στο Διδυμότειχο. Από μικρό παιδί έδειχνε το μεράκι και την αγάπη του για τη μουσική και το τραγούδι, αφού όπως ο ίδιος έχει δηλώσει: «Όλη μου τη ζωή από μωρό παιδί είχα στο στόμα το τραγούδι. Όταν άρχισα να μεγαλώνω και πήγα στο Γυμνάσιο, είχα ένα τετράδιο και κατέβαινα στο Διδυμότειχο, πήγαινα στα καφενεία που μαζεύονταν για το παζάρι από τα διάφορα χωριά, οι ελληνοχωρίτες, οι βρυσιώτες και οι αρμενιώτες και άκουγα μουσικούς και σημείωνα. Έκανα μια συλλογή χωρίς να μου το υποδείξει κανένας».
Τα πρώτα μουσικά ερεθίσματα τα πήρε από τους γονείς του, αφού η μητέρα του τραγουδούσε συνεχώς τα θρακιώτικα, και ο πατέρας του, ιερέας, τον δίδαξε πρώτος βυζαντινή μουσική. Έπειτα, μαθήτευσε δίπλα στον πρωτοψάλτη Μιχάλη Κεφαλοκόπτη, ενώ αργότερα με τη μετακόμισή του στην Αθήνα ολοκλήρωσε τις μουσικές του σπουδές στο Ελληνικό Ωδείο. Η γνώση της βυζαντινής μουσικής τον ωφέλησε και στο παραδοσιακό τραγούδι, αφού τα θρακιώτικα τραγούδια –κυρίως οι σκοποί της Ανατολικής Θράκης– μοιράζονται πολλά στοιχεία με τους βυζαντινούς ύμνους. Συχνά έλεγε: «Θρακιώτικο τραγούδι, βυζαντινό τροπάρι», κάτι που δανείστηκε από τον Πολύδωρο Παπαχριστοδούλου και χρησιμοποίησε ως τίτλο για τον πρώτο του προσωπικό δίσκο.
Το 1953 ο Αηδονίδης ήρθε σ’ επαφή με τον λαογράφο Πολύδωρο Παπαχριστοδούλου, ο οποίος του πρότεινε να συμμετάσχει στη ραδιοφωνική του εκπομπή «Θρακικοί Αντίλαλοι», στο κρατικό ραδιόφωνο (ΕΙΡ). Την ίδια εποχή, συμμετείχε ως σολίστ στη Χορωδία του Παντελή Καββακόπουλου, και στη συνέχεια έγινε μέλος στη χορωδία του Σίμωνα Καρά. Το 1957, ανέλαβε τακτική εβδομαδιαία εκπομπή στο ραδιόφωνο. Μέσα από τις ραδιοφωνικές του εκπομπές διέδωσε και έβαλε στα σπίτια όλης Ελλάδας την ξεχωριστή μουσική ποικιλομορφία της Θράκης. Παράλληλα, εργαζόταν ως λογιστής στο Σισμανόγλειο νοσοκομείο έως και το 1988, εργασία που αγαπούσε να κάνει αφού όπως έχει πει «μου αρέσει πολύ η καθαριότητα και η τάξη και η λογιστική είναι μια δουλειά ευταξίας».
Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου, ο Χρόνης Αηδονίδης εργάστηκε ως δάσκαλος στα Πετρωτά, αφού εκείνη τη χρονική περίοδο στα ακριτικά μέρη δεν περίσσευαν δάσκαλοι και όσοι είχαν τελειώσει το Γυμνάσιο αναλάμβαναν τέτοια καθήκοντα. Τον ρόλο του δασκάλου ανέλαβε και στον υπόλοιπο βίο του, διδάσκοντας το θρακιώτικο τραγούδι σε ωδεία, μουσικά σχολεία και ιδρύματα, όπως το Εργαστήρι Παραδοσιακής Μουσικής του δήμου Αλεξανδρούπολης, στο οποίο διετέλεσε και καλλιτεχνικός διευθυντής. Με την ιδιότητα του δασκάλου, μεταλαμπάδευσε τις γνώσεις του γύρω από τα θρακιώτικα τραγούδια στη νέα γενιά παραδοσιακών ερμηνευτών και συνέβαλε στη διαφύλαξη και συνέχεια της θρακιώτικης παράδοσης. Ακόμα, υπήρξε καλλιτεχνικός διευθυντής του Κέντρου Μελέτης Μουσικής Παράδοσης Θράκης, Μ. Ασίας και Ευξείνου Πόντου (τμήματος της Ε.Π.Α.Δ.Α.), επίτιμος πρόεδρος του σωματείου «Αρχείο Μουσικολαoγραφικής Παράδοσης Χρόνης Αηδονίδης» και ιδρυτικό μέλος του «Αρχείου Ελληνικής Μουσικής» αλλά και του «Συλλόγου Τραγουδιστών Ελλάδος και του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Ερατώ».
Η δισκογραφία του θρακιώτη ερμηνευτή είναι πλούσια και ξεκινάει το 1959 με τα 45άρια της εποχής. Ανάμεσα στους δίσκους που έχει ηχογραφήσει ξεχωρίζουν οι: «Θρακιώτικο τραγούδι, βυζαντινό τροπάρι» (1983), «Τα Αηδόνια της Ανατολής» (1990) με τη συμμετοχή του Γιώργου Νταλάρα και του Ross Daly, «Τραγούδια και σκοποί της Θράκης» (1993), «Όταν οι δρόμοι συναντιούνται», που ψάλλει βυζαντινούς ύμνους με τη μαθήτρια και συνεργάτιδά του Νεκταρία Καραντζή (2004). Τελευταία του δισκογραφική δουλειά αποτελεί το CD «Επικράνθη» (2006). Συνολικά ηχογράφησε γύρω στα 450 θρακιώτικα τραγούδια.
Την Πρωτοχρονιά του 2000, ο Χρόνης Αηδονίδης τραγούδησε στο πλαίσιο ενός παγκόσμιου τηλεοπτικού εορταστικού προγράμματος για την υποδοχή της νέας χιλιετίας. Τα τραγούδια που ερμήνευσε ήταν το «Βασίλεψεν Αυγερινός» και «Να ‘μαν πουλί να πέταγα», ενώ τη σκηνοθεσία του προγράμματος είχε αναλάβει ο Παντελής Βούλγαρης. Μία ακόμα καθοριστική συνεργασία για τη μουσική του πορεία αποτελεί η συμμετοχή του στο δίσκο του Νίκου Κυπουργού με τίτλο «Τα Μυστικά του Κήπου». Ο Αηδονίδης ερμήνευσε με τον δικό του χαρακτηριστικό τρόπο το νανούρισμα «Βλέφαρό μου» σε στίχους Λίνας Νικολακοπούλου, τραγούδι που τον έκανε ακόμα πιο αγαπητό στο ευρύ κοινό.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της μουσικής του θητείας πραγματοποίησε πληθώρα συναυλιών εντός και εκτός Ελλάδας, ταξιδεύοντας την ελληνική παραδοσιακή μουσική σε πολλά μέρη του κόσμου. Το 2004 τραγούδησε στην τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων.
Ο Χρόνης Αηδονίδης ξεχώριζε για τη βελούδινη φωνή του, τις σπάνιες ερμηνευτικές του ικανότητες, τη δημιουργικότητά του, το μεράκι και τον αγώνα του για τη διάδοση της παραδοσιακής μουσικής και κυρίως της μουσικής παράδοσης της περιοχής της Θράκης. Ο ίδιος και η Δόμνα Σαμίου αποτελούσαν και αποτελούν τους σημαντικότερους εκπροσώπους της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής.
Ο ίδιος έχει πει: «Τι αισθάνομαι; Αισθάνομαι Θρακιώτης, θρακιώτης αυτής της περιοχής. Τα θρακιώτικα ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα δημοτικά. Υπάρχουν τρεις διαφορετικές μελωδίες, της βόρειας Θράκης, την οποία την έχει η Βουλγαρία, της ανατολικής, που την έχει η Τουρκία, και της μικρότερης, της δυτικής Θράκης, που έχουμε εμείς. Ε, δεν υπάρχουν σε άλλο διαμέρισμα της Ελλάδος τρεις διαφορετικές μουσικές. Μα και γεωγραφικά να το πάρεις, το τραγούδι των τριών περιοχών καλύπτει το τριπλάσιο της Ελλάδος. Επομένως, είναι δικαιολογημένο να έχουμε τρεις μουσικές. Από αυτές, η μουσική της Βόρειας Θράκης έχει ένα χρώμα βαλκανικό, της ανατολικής Θράκης έχει ένα χρώμα βυζαντινό και της δυτικής Θράκης είναι ένα κράμα των δυο. Ως προς αυτό έχουμε μια ιδιαιτερότητα. Έχουμε μια ποικιλία τεράστια που, νομίζω, ούτε και στον κόσμο ολόκληρο υπάρχει».
«Αν δεν την ερωτευτείς την τέχνη δεν μπορείς να την αποδώσεις». Έφυγε από τη ζωή στις 23 Οκτωβρίου του 2023.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Χρόνης Αηδονίδης, domnasamiou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Χρόνης Αηδονίδης, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
- Χρόνης Αηδονίδης: «Ελπίζω να υπήρξα χρήσιμος», popaganda.gr, διαθέσιμο εδώ
