Της Μαρίας Κουλούρη,
Όταν ένα μωρό ή παιδί μικρής ηλικίας ξεκινάει να κλαίει, σκεφτόμαστε πάντα πως «κάτι θέλει». Πράγματι, ο άνθρωπος από την παιδική του ηλικία μέχρι το τέλος της ζωής του ζητάει, κάποιες φορές –συνήθως όσο είναι παιδί– με πιο απόλυτο τρόπο και κάποιες άλλες πιο διπλωματικά. Το βιβλίο Πώς το παιδί μαθαίνει να ζητά λαβαίνοντας υπόψη και τον άλλον του Νίκου Σιδέρη που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αρμός πραγματεύεται το ζήτημα του «πώς» πρέπει να τίθεται ένα αίτημα κατά την παιδική ηλικία ενός ανθρώπου.
Ο Νίκος Σιδέρης είναι ψυχίατρος, ψυχαναλυτής και συγγραφέας. Γεννημένος το 1952 στην Αθήνα, σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και στη συνέχεια έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Γαλλία, πάνω στην ειδικότητα Ψυχιατρικής, Ιστορίας και Νευροψυχολογίας-Νευρογλωσσολογίας. Είναι διδάκτωρ του Τμήματος Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και διδάσκων ψυχαναλυτής, μέλος της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας του Στρασβούργου (E.P.S.) και της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ψυχανάλυσης (FEDEPSY). Εργάζεται στην Αθήνα ως ψυχίατρος, αλλά και ως ψυχαναλυτής και οικογενειακός θεραπευτής. Επίσης, είναι ο Επιστημονικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας και Προσωπικής Ανάπτυξης Γαληνός. Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται οι ποιητικές συλλογές Γκο (1983), Περίπλους ή Ανατροπή των Ονομάτων (1990), Τρυφερός Κωπηλάτης (2000) και δοκίμια και μυθιστορήματα όπως Ένα τραγούδι για τον Ορφέα (2011), Bullying: Και όμως νικιέται! (2016) και Οικογένεια και νέες μορφές γονεϊκότητας (2010).
Στο Πώς το παιδί μαθαίνει να ζητά λαβαίνοντας υπόψη και τον άλλον, ο συγγραφέας μέσα σε 10 κεφάλαια αναλύει και πραγματεύεται τον σωστό τρόπο με τον οποίο ένα παιδί πρέπει να ζητάει κάτι που θέλει, το «έντεχνο αίτημα» όπως το χαρακτηρίζει. Η ανάλυση γίνεται με εύληπτο τρόπο και καθημερινά παραδείγματα. Συγκεκριμένα, το αίτημα χωρίζεται σε 4 συνιστώσες από τον συγγραφέα: το «τί ζητάω», το «πώς το ζητάω» και «τί κάνω αν δεν γίνεται αυτό που ζητάω» –έκδηλες συνιστώσες–, ενώ η τέταρτη είναι «ο καταιγισμός αιτημάτων ή σύμπτωμα-λανθάνουσα συνιστώσα. Η λανθάνουσα συνιστώσα επέρχεται της άρνησης εκπλήρωσης του αιτήματος, αφού το παιδί δύσκολα δέχεται την άρνηση, έτσι αρχίζει να ζητάει ακατάπαυστα πράγματα, ώστε να καταφέρει να «λάβει» κάτι.
Στην πραγματικότητα, το βασικό αίτημα των παιδιών είναι η αγάπη. Γι’ αυτό, σύμφωνα με τον συγγραφέα, όταν οι γονείς δεν μπορούν να εκπληρώσουν το αίτημα του παιδιού, πρέπει να του απαντούν με τον εξής τρόπο: «Σ’ αγαπώ, αλλά αυτό που ζητάς δεν γίνεται» ή «Λυπάμαι αλλά δεν μπορώ». Αυτές οι φράσεις είναι σημαντικές, καθώς τονίζουν την αγάπη του γονέα προς το παιδί, αφού τα παιδιά στην άρνηση απαντούν «δε μ’ αγαπάς». Ο Νίκος Σιδέρης αναφέρει πως το «Λυπάμαι αλλά δεν μπορώ» ως έκφραση δηλώνει δύναμη τριών επιπέδων. Η πρώτη, η διανοητική δύναμη, δείχνει πως μπορώ να διακρίνω τι είναι εφικτό και τι ανέφικτο, η δεύτερη, η συναισθηματική δύναμη, δείχνει πως μπορώ να διαχειρίζομαι τα συναισθήματα που δημιουργεί η ματαίωση στο παιδί, ενώ η τρίτη, η συγκινησιακή δύναμη, δείχνει πως «βοηθώ και το παιδί να κατακτήσει τη δυνατότητα και την τέχνη του καλού αποχαιρετισμού όσων είναι ανέφικτα…».
Κλείνοντας, αξίζει να αναφέρουμε ένα τελευταίο σημαντικό θέμα που θίγει ο Νίκος Σιδέρης. Πιο συγκεκριμένα, με εύστοχο τρόπο αναφέρει πως η συναισθηματική ευθύνη (απαραίτητη για να κατακτήσει κάποιος το έντεχνο αίτημα) είναι κάτι διαφορετικό από την ενσυναίσθηση. Η συναισθηματική ευθύνη έχει ηθική χροιά, αφού σημαίνει να «καταλαβαίνω» τον άλλο και να μην τον φέρνω σε δύσκολη θέση. Αντίθετα, με την ενσυναίσθηση, ναι μεν καταλαβαίνω τον άλλον, όμως αυτό μπορώ να το χρησιμοποιήσω χειριστικά, ώστε να καταφέρω αυτό που θέλω. Επομένως, η ενσυναίσθηση από μόνη της αποτελεί αξία αδιάφορη της ηθικής. Για να επιτευχθεί το έντεχνο αίτημα πρέπει να υπάρχει ο σωστός συνδυασμός και των δύο.
Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα, το οποίο επεξηγεί και αναλύει με τον πιο εύστοχο τρόπο την ενέργεια του ρήματος «ζητώ». Μπορεί το δοκίμιο να εστιάζει περισσότερο στο παιδί ως δέκτη, όμως πρόκειται για μια κατάσταση που απασχολεί τον άνθρωπο σε όλη του τη ζωή, αφού οι περισσότεροι άνθρωποι αγνοούν το «έντεχνο αίτημα» με αποτέλεσμα πολλές –αχρείαστες– παρεξηγήσεις ψυχολογικής και κοινωνικής φύσεως.
