Του Χρήστου Πεξομάτη,
Έτσι όπως έχει διαμορφωθεί ο κόσμος μας τα τελευταία χρόνια, οι κρατικοί δρώντες διαδραματίζουν έναν αρκετά σημαντικό ρόλο στην κοινωνία, είτε αξιολογείται αυτή η επίδραση θετικά είτε αρνητικά. Όπως είναι ήδη γνωστό, οι κοινωνίες μεταβάλλονται. Μία από τις πιο έντονες αλλαγές του λεγόμενου status quo, που βίωσε ποτέ η Ευρώπη, ήταν η περίοδος του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης. Η άνοδος του φιλελευθερισμού έφερε πολλές νέες ιδέες και αρκετά ανατρεπτικές αλλαγές. Το άτομο άρχισε να αποκτά αξία ως ατομική οντότητα και προσωπικότητα, παύοντας να αντιμετωπίζεται απλώς ως μέρος μιας συλλογικής κοινότητας, κοινωνικής ή επαγγελματικής ομάδας (π.χ. μέλος οικογένειας, αγρότης, δουλοπάροικος κ.λπ.).
Σε αυτήn την περίοδο του Διαφωτισμού βρίσκονται και οι ρίζες της έννοιας «Κοινωνία των Πολιτών». Όπως συμβαίνει συνήθως με κάθε έννοια που ξεκινά να χρησιμοποιείται σε μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή, έτσι και εδώ υπήρχε ένα θεωρητικό και φιλοσοφικό υπόβαθρο από αρχαιοτάτων χρόνων, απλά με διαφορετική νοηματοδότηση. Η Κοινωνία των Πολιτών, όπως φανερώνει άλλωστε και το όνομά της, ξεκινά από –και αφορά– τους πολίτες. Ωστόσο, δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισµός της Κοινωνίας Πολιτών, αλλά κοινά αποδεκτά χαρακτηριστικά της. Πρόκειται, ουσιαστικά, για ένα περιβάλλον που ενεργοποιεί, προωθεί και υποστηρίζει τις προσπάθειες τόσο ατόμων όσο και ομάδων να αποκτήσουν ενεργό ρόλο στην πολιτική, πολιτισμική και κοινωνική ζωή, που γεννάται από ιδιωτική πρωτοβουλία, χωρίς κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Στόχος αυτής της δραστηριοποίησης είναι να παραχθεί ένας βαρυσήμαντος αντίκτυπος σε τοπικό, δημοτικό, εθνικό, ευρωπαϊκό ή ακόμα και διεθνές επίπεδο, αλλά με θεσμική ανεξαρτησία και αυτονομία από το κράτος.
Στην Ελλάδα έχουμε αρκετά παραδείγματα οργανισμών «Κοινωνίας των Πολιτών». Μία ευχάριστη έκπληξη, από πλευράς της χώρας μας, ήταν και η πολύ πρόσφατη δημιουργία βάσης Δεδομένων και Μητρώου για οργανώσεις Κοινωνίας των Πολιτών από το Υπουργείο Εσωτερικών. Αυτό, πρακτικά, οδηγεί σε μεγαλύτερη διαφάνεια (καθώς εκεί αναρτώνται π.χ. οι πηγές χρηματοδότησης) και γνωστοποίηση της ύπαρξης της εκάστοτε οργάνωσης. Το ότι υπάρχει μία συγκεκριμένη διαδικτυακή δομή, όπου συγκεντρώνονται και αναρτώνται οργανωμένα το όνομα, το πεδίο δραστηριοποίησης, ο στόχος, καθώς και η δομή κάθε εγγεγραμμένης οργάνωσης, καθιστά αρκετά πιο εύκολη και άμεση την πρόσβαση και συμμετοχή σε αυτές. Αντίστοιχες βάσεις δεδομένων έχουν δημιουργήσει διάφοροι διακυβερνητικοί και διακρατικοί οργανισμοί, όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Ηνωμένα Έθνη.
Ειδικά το Συμβούλιο της Ευρώπης δείχνει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως προς τη στήριξη της Κοινωνίας των Πολιτών, διότι τέτοιες οργανώσεις συμβάλλουν ενεργά και αποτελεσματικά στον στόχο του, ο οποίος είναι η σταδιακή οικοδόμηση ενός μέλλοντος που θα βασίζεται στον σεβασμό των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας και τη Δικαιοσύνη. Σε αυτόν του τον στόχο έχουν δεσμευτεί και τα κράτη-μέλη του, που σήμερα απαριθμούνται στα 46. Η Κοινωνία των Πολιτών ήταν πάντα ενεργή, ακόμα και πέραν του κρατικού επιπέδου, αλλά η έκταση και η ένταση αυτής της συμμετοχής έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Αντίστοιχο ενδιαφέρον έχει και η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία, όμως, καλώς ή κακώς, μπορεί να έχει και μεγαλύτερο αντίκτυπο στα κράτη-μέλη, καθώς έχει τη δυνατότητα να προωθεί οδηγίες και κανονισμούς, δηλαδή νομοθετικά δεσμευτικές πράξεις, που τα κράτη οφείλουν να ενσωματώσουν στις εθνικές δικαϊκές τάξεις, με αυξημένη τυπική ισχύ απέναντι στην εθνική νομοθεσία. Μάλιστα, η Ε.Ε. έχει συμβάλλει αρκετά στη δημιουργία του νομικού πλαισίου λειτουργίας των Μ.Κ.Ο. και της Κοινωνίας των Πολιτών τα τελευταία χρόνια.
Προσωπικά, πιστεύω ότι ο εθελοντισμός, σε ένα τέτοιο περιβάλλον, είναι σίγουρα μία μοναδική εμπειρία για τον κάθε άνθρωπο. Σίγουρα, το κομμάτι της προσφοράς είναι αρκετά σημαντικό, αλλά εξίσου σημαντική είναι και η κοινωνικοποίηση, οι γνώσεις, η ευαισθητοποίηση, καθώς και η σύνδεση με ανθρώπους που έχουν παρόμοιο τρόπο σκέψης, που αυτό το περιβάλλον προσφέρει. Τουλάχιστον αυτή ήταν η δική μου εμπειρία, μέσα από τη συμμετοχή μου σε οργανώσεις και δρώμενα της Κοινωνίας των Πολιτών, όπου έχω καταφέρει να βιώσω αλλά και να προσφέρω αυτόν τον θετικό αντίκτυπο, τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Μπορεί να υπάρχουν και περιπτώσεις που ο εθελοντισμός αξιοποιείται με καταχρηστικό και εκμεταλλευτικό τρόπο, αλλά τότε υπάρχει πάντα η επιλογή διακοπής της οποιαδήποτε συνεργασίας. Σε κάθε περίπτωση, η συμμετοχή της κοινωνίας, σε ζητήματα που την απασχολούν άμεσα, δεν μπορεί παρά να αξιολογηθεί θετικά, ειδικά όταν είναι εποικοδομητική.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Είδη νομοθεσίας, Ευρωπαϊκή Ένωση, διαθέσιμο εδώ
- Οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών, EUR-Lex, διαθέσιμο εδώ
- Δέκα Συχνές Ερωτήσεις – Απαντήσεις για τη λειτουργία των νέων βάσεων δεδομένων του ΥΠΕΣ για τις Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών – okoip.gov.gr, Υπουργείο Εσωτερικών, διαθέσιμο εδώ
- Our member States, Council of Europe, διαθέσιμο εδώ
- The Council of Europe and Civil Society, Council of Europe, διαθέσιμο εδώ
