Της Ζωής Σπέντζα,
«Πάνω από όλα, το φύλο είναι μια κοινωνική κατασκευή». Σε αυτή την κοινωνική κατασκευή οι γυναίκες βρίσκονταν πάντα στην πιο μειονεκτική θέση και έπεφταν καθημερινά, θύματα οικονομικού, πολιτικού και κοινωνικού αποκλεισμού. Το θηλυκό θεωρούνταν μειονέκτημα και στερούνταν σεβασμού. Η γυναίκα δεν ήταν αρκετά «ικανή» να μεταλαμπαδεύει τη γνώση, να κρίνει, να ψηφίζει, να οδηγεί, να δουλεύει, να ζει ανεξάρτητα από τους άλλους. Η ύπαρξη της -έπρεπε-να νοηματοδοτείται από τον άνδρα και τα παιδιά της, ενώ η ίδια να αρκείται στις χαρές του γάμου και του νοικοκυριού. Άλλωστε, τι περισσότερο μπορούσε να ζητήσει όταν η ζωή της ήταν τόσο αξιοζήλευτη;
Ευτυχώς, δεν άργησε η στιγμή που η γυναίκα διεκδίκησε -δικαιωματικά- την αναγνώριση της. Επαναστάτησε και αγωνίστηκε για κάτι που στον άνδρα δόθηκε απλόχερα. Το δικαίωμα να ζει χωρίς να υφίσταται καταπίεση, εξευτελισμό, ανισότητα και υποτίμηση. Έτσι, στις 8 Μαρτίου του 1857, σημειώθηκε στη Νέα Υόρκη, η πρώτη απεργία εργαζομένων γυναικών, με αιτήματα τόσο τις καλύτερες συνθήκες εργασίας, όσο και τις οικονομικές απολαβές ύψους ανάλογου με αυτό των ανδρών. Αν και η απεργία έληξε με βίαια κατασταλτικά μέτρα, σήμανε την απαρχή ενός αέναου αγώνα διεκδικήσεων και την απαίτηση της κοινωνικής ασφάλισης και της προστασίας της γυναίκας στον εργασιακό κλάδο. Απόρροια αυτών, το 1903 στη Βρετανία, το κίνημα «Κοινωνική και Πολιτική Ένωση Γυναικών», αλλιώς γνωστό ως «σουφραζέτες»(suffrage στα γαλλικά σημαίνει ψήφος), το οποίο στόχευε υπέρ του δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες, σε μια εποχή που ο ρόλος τους στα πολιτικά δρώμενα ήταν ανύπαρκτος. Οι ενέργειες και τα πιστεύω τους θεωρήθηκαν ριζοσπαστικά για τα δεδομένα της εποχής και οι περισσότερες εξ αυτών συνελήφθησαν σε διαδηλώσεις. Έκτοτε, οι συμπλοκές τους με την αστυνομία έγιναν αντικείμενο χλευασμού και σάτιρας, ιδίως εκ μέρους του τύπου.
Τα δεδομένα άλλαξαν όταν παρουσιάστηκαν ελλείψεις ικανών και αρτιμελών ανδρών, εξαιτίας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, με αποτέλεσμα οι γυναίκες να αναλάβουν θέσεις παραδοσιακά «προοριζόμενες» για εκείνους. Η εξέλιξη αυτή ήταν καθοριστική για την έκβαση του αγώνα των γυναικών, καθώς κατέδειξε τις δυνατότητες τους και οδήγησε τον Φεβρουάριο του 1918 στη Νομοθετική Πράξη της Εκπροσώπησης των Πολιτών, η οποία εκχωρούσε το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες, εννοείται, υπό προϋποθέσεις. Σταδιακά, η θέση της αναβαθμίστηκε και θεσμικά, ενώ στην Ελλάδα η ίδια απέκτησε το δικαίωμα του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι». Η ισότητα κατοχυρώθηκε -επιτέλους- και με τη σύμφωνη γνώμη του Συντάγματος. Ή μήπως τα φαινόμενα απατούν;
Η νομοθετική κατοχύρωση της ισότητας δεν επαρκεί όταν οι γυναίκες παραγκωνίζονται ακόμα και σήμερα από τις ανδροκρατικές πρακτικές της δημόσιας σφαίρας και από τα σεξιστικά πρότυπα που αναπαράγουν -ηθελημένα-τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Φράσεις, όπως: «οι γυναίκες είστε ήδη ίσες», «ο φεμινισμός το παρακάνει» είναι ακριβώς αυτή η αντίληψη που προσπαθούμε να «νικήσουμε». Όπως χαρακτηριστικά είπε η Deborah Cameron όταν ρωτήθηκε για την υπερβολή ή μη της πολιτικής ορθότητας του φεμινισμού, τα παράπονα των ανδρών για το γεγονός ότι « η γυναίκα έχει το πάνω χέρι», θυμίζουν το ρητό «όταν είσαι προνομιούχος, η ισότητα μοιάζει με καταπίεση». Ο αγώνας δεν έχει κερδηθεί ακόμα. Τροχοπέδη της θεωρίας του φεμινισμού, η οποία αποτελεί τη βάση των διεκδικήσεων είναι η πεποίθηση ότι οι γυναίκες υφίστανται διακρίσεις λόγω του φύλου τους και αυτό δεν είναι απλώς επιθυμητό να αλλάξει, αλλά και αναγκαίο. Είναι αναγκαίοι οι μετασχηματισμοί των «κτηθέντων», ώστε ο φεμινισμός να είναι το καταφύγιο σε έναν κοινωνικά άνισα, μεταβαλλόμενο κόσμο. Δυστυχώς, η πρόοδος ούτε στον φεμινισμό είναι γραμμική και μη αναστρέψιμη. Πολλά από τα δικαιώματα που με κόπο κατοχύρωσαν οι γυναίκες τον προηγούμενο αιώνα, σήμερα αμφισβητούνται λόγω ρατσισμού, θρησκευτικού φονταμενταλισμού( ISIS) και υπερ-εθνικισμού. Θυμίζουν όσο ποτέ άλλοτε αρχές φασιστικών κινημάτων του Μεσοπολέμου που είχαν στην ηγεσία τους αρσενικά που ασπάζονταν τον σεξισμό φτάνοντας έως και τον μισογυνισμό.
Αλλά τα δικαιώματα της γυναίκας δεν «απειλούνται» μόνο από την προσωπική αντίληψη κάποιου, αντιθέτως «απειλούνται» από ολόκληρη τη βιομηχανία του μάρκετινγκ. Μια απειλή που εκφράζεται έμμεσα, με τον πιο άμεσο τρόπο. Τόσο άμεσο, όσο η εμπορική πορνογραφία. Το να «διδάσκεις» στους άνδρες ότι οι γυναίκες είναι απλώς χρηστικά αντικείμενα, οι οποίες στερούνται συναισθημάτων, επιθυμιών και είναι ένα αποκλειστικό μέσο ικανοποίησης, καθίσταται ασυμβίβαστο με την -υποτιθέμενα- κατοχυρωμένη αντίληψη περί ανθρωπιάς, ισότητας και καταπίεσης. Σε μια εποχή που η διαδικτυακή πορνογραφία διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό τις σεξουαλικές προτιμήσεις των ανδρών, θα πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί όσον αφορά τα πρότυπα των σχέσεων που προβάλλουμε ως «υγιή» και «φυσιολογικά». Η κακοποιητική συμπεριφορά και η παρενόχληση είναι πολλές φορές απόρροια τέτοιων «ασήμαντων» στερεοτυπικών προτύπων, που θέτουν άλλο ένα εμπόδιο στο κεφάλαιο : Γυναίκα και πρόοδος.
Εν κατακλείδι, σκοπός του αγώνα των γυναικών δεν ήταν ποτέ και δεν είναι η αντιπαλότητα των δύο φύλων, ο ανταγωνισμός και η εκδίκηση. Σκοπός είναι η κατανόηση, η συμφιλίωση, η συντροφικότητα έναντι της κτητικότητας. Δυστυχώς, έννοιες άγνωστες για πολλές γυναίκες του τρίτου κόσμου, οι οποίες υποφέρουν καθημερινά και προσπαθούν να κάνουν κτήμα τους πρώτα από όλα το δικαίωμα στη ζωή. Έννοιες όμως άγνωστες ακόμα και σε γυναίκες του πρώτου και του δεύτερου κόσμου. Δε νοείται να ζούμε «τόσο μπροστά» και να είμαστε «τόσο πίσω». Είναι λυπηρό οι πρωτοπόροι της τεχνολογικής εξέλιξης, της τεχνητής νοημοσύνης, της οικονομικής ανάπτυξης, των αυτοματοποιημένων συστημάτων να μη μπορούν να εξελιχθούν κοινωνικά. Το να έχεις ανάγκη να επιβληθείς για να επιβεβαιώσεις το «εγώ» σου, ανταποκρινόμενος έτσι στις επιταγές που σου ορίζει η φύση σου -η φύση που σου έχουν επιβάλλει οι άλλοι να έχεις- αποδεικνύει πως ο αγώνας για ισότητα δεν τελείωσε. Και δεν τελείωσε, διότι αντί να «εκλείπουν», «επιβιώνουν» και «αναπαράγονται» -αν μη τι άλλο εσφαλμένα- πατριαρχικά πρότυπα άλλων αιώνων, στο όνομα του εκάστοτε έθνους, της θρησκείας και της παράδοσης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η ιστορία του κινήματος των σουφραζέτων-των σημαντικότερων γυναικών του 20ου αιώνα, mikropragmata.lifo.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Συζητώντας με την Ντέμπορα Κάμερον: Τι είναι Φεμινισμός σήμερα, lifo.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Η θέση της γυναίκας ανά τους αιώνες, elzoni.gr. Διαθέσιμο εδώ
